Ο Μότσαρτ και η εταιρία
Από τα γραφόμενα ενός τοπογράφου με το όνομα Huebner (28) που χρονολογούνται στα 1792, μαθαίνουμε για συναθροίσεις που γίνονταν σε κάποιο έρημο σπήλαιο, και που τις οργάνωνε ο Count Gilowsky , ένας από τους κορυφαίους Ιλλουμινάτους, «με τους φίλους του: von Amann (29),Mozart, Barisani» (30). Τα ονόματα του Amann και του Gilowsky (31) μας είναι γνωστά και από τα γράμματα του Μότσαρτ και ξέρουμε ακόμα πως μια από τις μαθήτριές του, που ονομαζόταν Katherl, ήταν ανεψιά του Gilowsky.
Δεν υπάρχει μαρτυρία που να βεβαιώνει ότι ο Μότσαρτ ήταν μέλος αυτής της εταιρίας, μολονότι το όνομά του, όπως και το όνομα του πατέρα του, βρίσκεται σε μια λίστα των προσκλήσεων, ανάμεσα σε άλλα ονόματα καλεσμένων σε μια από τις στοές. Ύστερα από το θάνατό του, η γυναίκα του αναφέρθηκε σε μια μυστική εταιρία που ο Μότσαρτ σχεδίαζε να ιδρύσει, με όνομα¨ «Το Σπήλαιο», αλλά δεν θέλησε να φανερώσει λεπτομέρειες, σε μια εποχή που ο Τεκτονισμος ήταν εκτός νόμου. Στα γράμματα του Μότσαρτ, οι αναφορές στον Τεκτονισμό είναι λίγες. Η αδελφή του Μαρία-Άννα Ναννέρλ βεβαίωσε πως ο πατέρας τους είχε καταστρέψει όλα τα τέτοια γράμματα για λόγους ασφαλείας. Ωστόσο σώθηκε ένα γράμμα και σ’αυτό ο Μότσαρτ συζητάει τη Τεκτονική άποψη για το θάνατο, «αυτόν τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου»(32). Από ένα γράμμα του Λεοπόλδου Μότσαρτ στην κόρη του Νανέρλ, γραμμένο τον Οκτώβριο του 1785, και αναφερόμενο στις φήμες για τους διωγμούς των Ιλλουμινάτων στο Μόναχο, μπορούμε οπωσδήποτε να συμπεράνουμε ότι τουλάχιστον ο ίδιος ο Λεοπόλδος δεν ήταν μέλος αυτής της εταιρίας.
Κάμποσες από τις παλαιότερες συνθέσεις του Μότσαρτ αποκαλύπτουν το ενδιαφέρον του για τις Τεκτονικές ιδέες. Στα 1772 έγραψε τη μουσική για το έργο «Βασιλιάς Θάμος’ (Koenig Thamos KV 345), ένα δράμα με Αιγυπτιακό θέμα, γραμμένο από έναν Τέκτονα που ονομαζόταν Gelber. Η μουσική αυτή, ιδιαίτερα στα χορικά της μέρη, προμηνύει τον ‘Μαγικό Αυλό’. Ένα στοιχείο χαρακτηριστικά ενδιαφέρον στο έργο αυτό είναι οι επικεφαλίδες μερικών μουσικών φράσεων όπως « η ευγένεια του Θάμου», «η υποκρισία του Φέρων», και άλλα. Η χρησιμοποίηση μουσικών φράσεων για περιγραφή ηθικών χαρακτηριστικών, συμφωνεί με τις ιδέες των Εγκυκλοπαιδιστών, που θεωρούσαν ότι ορισμένες συγχορδίες ( chords) (33), ή κινήματα από την μια στην άλλη συγχορδία (progressions) (34), είχαν συγκεκριμένες ηθικές επιδράσεις.
Η μουσική για το έργο ‘Σεμίραμις’ (Semiramis), ένα άλλο δράμα με Αιγυπτιακό θέμα γραμμένο απόΤέκτονα , ( κάποιον βαρώνο von Gemmingen), δυστυχώς δεν σώθηκε. Αλλά η πιο σημαντική σύνθεση που συνδέεται με Τεκτονικές ιδέες και που γράφτηκε πριν ακόμα α Μότσαρτ γίνει μέλος της εταιρίας, είναι μια ατέλειωτη καντάτα (cantata) (35) σε στίχους ενός άγνωστου ποιητή, γνωστή με το όνομα ‘Ύμνος στον Ήλιο’ (Dir, Seele des Weltalls, O Sonne, KV 429). Δεν ξέρουμε τα περιστατικά που σχετίζονται με την καντάτα αυτή που πιθανόν να γράφτηκε στα 1783, αλλά ύστερα από τον θάνατο του Μότσαρτ, η γυναίκα του Κοστάντζα ( Constanze Weber) (36) έγραψε την ακόλουθη περιγραφή της:
«Το πρώτο χορικό (chorus) σε μι ύφεση, (Eb) είναι εντελώς τελειωμένο. Αρχίζει με μια ομοφωνία (unison), και επικρατεί σε όλο μια ευγενική, απλή και ευχάριστη μελωδία. Στα λόγια ‘Από σένα προέρχονται ευκαρπία, ζέστα και φώς’ είναι ιδιαίτερα τονισμένη με ένα καταπληκτικό φόρτε (forte) (37) στη συγχορδία της εβδόμης (38) και ασφαλώς θα έκανε βαθειά εντύπωση στους ακροατές, αν γινόταν η συνοδεία (accompaniment) να δοθεί στα καθορισμένα όργανα- πλαγίαυλους (flutes), οξύαυλους (oboe), ευθύαυλους (clarinets), βαρύαυλους (bassoons, κλπ. Ακολουθεί μια άρια (aria) για τενόρο σε σι ύφεση, (Bb), γεμάτη από μια τρυφερότατη μελωδία και με θαυμάσια συνοδεία από έγχορδα κοντραμπάσα (contra-bass), αλλά και εδώ λείπουν τα άλλα όργανα. Στο τέλος έρχεται και μια δεύτερη άρια για τενόρο, απ’την οποία όμως δεν σώζονται παρά μόνο δεκαεπτά μέτρα (bars) (39).
Ο τίτλος της άριας αυτής, που είναι «Τα φώτα που σε χιλιάδες…» αν δεν σώθηκε ολόκληρος, είναι δυνατόν να στηρίξει την υπόθεση ότι μπορεί να σχετίζεται με τα «φώτα» που σημαίνουν «σχολές της σοφίας»;
Το Μάιο του 1781, ο Μότσαρτ παράτησε τη φεουδαρχική υπηρεσία του Αρχιεπισκόπου του Σάλτσμπουργκ (40) και πήγε στη Βιέννη. Εκεί βρήκε τους καλύτερους φίλους ανάμεσα στους αστούς διανοουμένους και στους προοδευτικούς ευγενείς, πολλοί από τους οποίους ήτανε Μασώνοι. Μέσα στους φίλους αυτούς ο Gebler(41), o von Gemmingen(42), o von Swieten (43), που τον εισήγαγαν στη μουσική του Μπαχ (J.S.Bach) και του (G.F.Haendel) και ακόμα ο von Born.
Στις 14 Δεκεμβρίου του 1784, ο Μότσαρτ έγινε δεκτός σαν μέλος της στοάς « Φιλανθρωπία ». Όπως φαίνεται έθεσε με όλη τη θέλησή του τις δυνάμεις του στη διάθεση της αδελφότητας. Έτσι, σε μια πρόσκληση για ένα κοντσέρτο που δόθηκε « για να ενισχυθούν δύο ξένοι αδελφοί, παίχτες του κλαρινέτου σε φα (basset-horn) “, διαβάζουμε: « Υ.Γ. Ο αδελφός Μότσαρτ θα διασκεδάσει τους αδελφούς με τους πολυαγαπημένους του αυτοσχεδιασμούς».
Μετάφραση του Χρήστου Αλεξίου
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ στο τεύχος 130-132, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1965.
