Δευτέρα 29 Ιανουαρίου 2018

Το προνόμιο του Ελευθεροτέκτονα.

lajevontas«Προσήλθαμε εδώ οικεία και ελευθέρα βουλήσει, καταλλήλως προητοιμασμένοι και ταπεινώς ικετεύοντες όπως γίνομεν δεκτοί εις τα μυστήρια και τα προνόμια του Ελευθεροτεκτονισμού». Και ήδη από την αμέσως επόμενη συνεδρία, ως μαθητές ελευθεροτέκτονες ξεκινήσαμε να βιώνουμε ορισμένα από τα μυστήρια, περιμένοντας υπομονετικά την ώρα όπου θα γνωρίζαμε και τα προνόμια. Στην πραγματικότητα όμως το μέγιστο των προνομίων που μπορεί να απολαύσει ο Ελευθεροτέκτονας το βιώσαμε ήδη με την παρουσία μας σε μια Ανοικτή Στοά. Χωρίς να το έχουμε αντιληφθεί είχαμε αφήσει τον κόσμο των αμύητων και ήδη διά της Μυσταγωγίας είχαμε μεταφερθεί σε έναν άλλο, ανώτερο και παντελώς διαφορετικό από αυτόν που αφήσαμε. Όμως η απαίδευτη μας αντίληψη δεν ήταν ακόμα σε θέση να το διαπιστώσει αυτό, ακριβώς επειδή η διαφορά των δύο κόσμων δε γίνεται αντιληπτή με το μάτι αλλά μόνο με το πνεύμα και πάλι, μόνο κατόπιν μακράς και επίπονης βιωματικής προσπάθειας.

Γίναμε ήδη δεκτοί ως άνθρωποι «Ελεύθεροι» και «Καλής Μαρτυρίας» ή «Χρηστών Ηθών» σύμφωνα με διαβεβαιώσεις των παλαιοτέρων και γνωριζόντων. Πως όμως οριοθετείται αυτή η «Καλή Μαρτυρία» και ποιά είναι τα «Χρηστά Ήθη», έννοιες οι οποίες αμφότερες έχουν νόημα μόνο στον κόσμο των αμύητων καθώς μόνον εκεί πολλές φορές απουσιάζουν? Εκεί όπου η κοινωνία θεσμοθετεί κανόνες, νόμους, ήθη και παραδόσεις, ορίζει τρόπους τήρησης και προβλέπει συνέπειες στην τυχόν καταπάτηση τους, οι δύο παραπάνω έννοιες οριοθετούνται από το «νόμιμο» και το «ηθικό». Ο δε άνθρωπος υποτίθεται ότι τυγχάνει ειδικής παιδείας και εκπαίδευσης ώστε να μάθει να τηρεί το «νόμιμο» και να αποκτήσει ηθικές αρχές τις οποίες θα τιμά.

«ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΜΥΗΣΗ ΣΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

clip_image001«Ο μύθος είναι ένα σπασμένο κάτοπτρο της αλήθειας. Από τον σπασμένο όμως καθρέπτη, μπορούμε να συγκεντρώσουμε τα θραύσματα και να ανασυνθέσουμε την αρχική εικόνα…» Πλούταρχος

Ο μύθος του Λαβυρίνθου, είναι ο κορμός, όπου γύρω του πλέκονται - όπως οι πολύχρωμες ταινίες στο Γαϊτανάκι - οι αφηγήσεις, που αφορούν στον Διπλούν Πέλεκυν, στον Θησέα, στην Αριάδνη, στον Μινώταυρο στον Μίνωα κ.λ.π. και ο αποσυμβολισμός τους, είναι δαιδαλώδης και πολυεπίπεδος.

Κάποια εξ αυτών είναι ιστορικά πρόσωπα με μυθολογικές προεκτάσεις, όπως ο Μίνωας και ο Θησέας και άλλα είναι αλληγορικοί μύθοι, που υποβοηθούν την συμβολική σκέψη να αποσυμβολίσει, βαθύτερες έννοιες.

Τα μυθικά πρόσωπα που συμμετέχουν στην κορύφωση του μύθου, μας βοηθούν να κατανοήσουμε, την ανθρώπινη διαδρομή προς την αναζήτηση της πνευματικής ανέλιξης.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣfΗ λέξη Λαβύρινθος προέρχεται από την λέξη «λάβρυς», που σημαίνει Διπλούς Πέλεκυς. Η Λάβρυς, είναι όνομα ουσιαστικόν γένους θηλυκού, από λέξη Λυδικής προελεύσεως. Λάβρυς μαζί με το επίθημα (ινθος) σχηματίζουν την λέξη λαβύρινθος, δηλαδή την περίπλοκη, «οικία» του Διπλού Πελέκεως.

Ο παλιότερος γνωστός λαβύρινθος βρισκόταν στην Αίγυπτο και ο Ηρόδοτος αναφέρεται σε αυτόν στο Βιβλίο του 2 «Ευτέρπη» γράφοντας «….Τον είδα και τον βρήκα ανώτερο περιγραφής….»

«Οίκημα με καμπιαίς πολυπλόκους, πλανών την έξοδον» αναφέρει ο Απολλόδωρος Αθηναίος (180 π.Χ. – περ.110 π.Χ) και στον Λαβύρινθο αναφέρονται, επίσης ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αιν. π.Χ.), ο Στράβων (το 65 π.Χ - 19 π.Χ) ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος, (23 μ.Χ. - 79 μ.Χ.) και άλλοι.

Κατά το Φρύνιχο ( Αθηναίος, Τραγικός ποιητής 5ος αιώνας π.Χ.) λαβύρινθος σημαίνει κάτι αχανές, ενώ κατά τον Παυσανία, (Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος του 2ου αι. μ.Χ.,) λαβύρινθος ήταν τα ανάκτορα της Κνωσού και κατά άλλους μελετητές, το «Ιδαίον Άντρο», το οποίο ήταν τόπος λατρείας χθόνιας θεότητας.

Ο Άρθουρ Έβανς, το 1901, υποστηρίζει πως λαβύρινθος είναι το ίδιο το ανάκτορο της Κνωσού, γιατί υπάρχουν σε αυτό πολλά αδιέξοδα, καταπακτές και πολλοί διπλοί πελέκεις.

Τον Κρητικό Λαβύρινθο, ως σύμβολο του Μινωικού πολιτισμού, τον συναντάμε με διάφορα σχήματα, σε νομίσματα της Κνωσού, σε δαχτυλίδια, σε αγγεία, σε ψηφιδωτά. Λαβύρινθος, ως κυκλικός κοχλίας, σπειροειδής, μαιανδρικός, σε σχήμα γωνιώδες

Δευτέρα 22 Ιανουαρίου 2018

Εισαγωγικά για τον Τεκτονισμό στα Ιόνια


Εισαγωγικά


dnomonas diabitisΤα Ιόνια είναι αναμφίβολα η κοιτίδα του ελλαδικού Τεκτονισμού. Η περιοχή είχε την τύχη να μην βρεθεί υπό τον Οθωμανικό ζυγό και ταυτόχρονα η κατοχή της από ευρωπαϊκές δυνάμεις, με μόνη εξαίρεση την περίοδο της ρωσικής κατοχής, συνέδεσε τα νησιά με τα τεκταινόμενα στην Κεντρική Ευρώπη τη σημαντική περίοδο του διαφωτισμού. Έτσι ήταν φυσικό να μεταλαμπαδευθεί και στα Ιόνια ο Τεκτονισμός σχετικά σύντομα μετά την εμφάνισή του στην Ηπειρωτική Ευρώπη. Όταν δε στις αρχές του 19ου αιώνα συστάθηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος ήταν εύλογο ότι η πρωτοβουλία για την εγκαθίδρυση του Τεκτονισμού θα προερχόταν από τέκτονες οι οποίοι είτε είχαν δει το τεκτονικό φως στα Ιόνια, είτε κατάγονταν από τα Ιόνια και είχαν γνωρίσει τον Τεκτονισμό κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, ή της εργασίας τους, στη Γαλλία ή την Ιταλία.
Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι όποιος επιθυμεί να ασχοληθεί με την ιστορία του ελληνικού Τεκτονισμού, έστω και περιστασιακά, είναι υποχρεωμένος να κάνει αναφορά στην πορεία του θεσμού στα Ιόνια. Έτσι έχουν δημοσιευθεί δεκάδες εργασίες και έχουν ανακοινωθεί σε στοές εκατοντάδες ομιλίες οι οποίες παρουσιάζουν σχετικές πληροφορίες.

Δυστυχώς σχεδόν όλες οι εργασίες πάσχουν ιστορικά για διάφορους λόγους. Ο βασικότερος οφείλεται στην έλλειψη αξιόπιστων ιστορικών αρχείων. Τα περισσότερα αρχεία του τέλους του 18ου αιώνα και των αρχών του 19ου έχουν χαθεί είτε λόγω των αναστατώσεων στην περιοχή από τις διάφορες κατοχές, τη διάθεση προστασίας των μυστικών και των εξελίξεων μετά την έναρξη της Επανάστασης. Πολλά αρχεία χάθηκαν επίσης από φυσικές καταστροφές, όπως η σεισμοπυρκαγιά του 1953. Άλλα αρχεία έχουν μεν διασωθεί αλλά δεν είναι προσβάσιμα στους ερευνητές. Δεύτερος λόγος είναι ότι και από τα διασωζόμενα αρχεία και τεκμήρια πολλά παραμένουν ανεκμετάλλευτα γιατί είναι γραμμένα σε ιδιωματικά ιταλικά και γαλλικά της εποχής που απαιτούν ειδικές γνώσεις εκ μέρους των ερευνητών. Τέλος φαίνεται ότι υπάρχει διάχυτη μια ερευνητική ραθυμία ενισχυμένη από υπερβολική εμπιστοσύνη στα κείμενα προηγούμενων ερευνητών. Έτσι είναι συνηθέστατο φαινόμενο η αναπαραγωγή διαφόρων κειμένων διαιωνίζοντας αναπόδεικτες, εξόφθαλμα ανακριβείς πληροφορίες αγνοώντας μεταγενέστερες τροποποιητικές πληροφορίες. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι ακόμα και αυθεντικά κείμενα μιας περιόδου δεν πρέπει να γίνονται άκριτα και αδιασταύρωτα δεκτά ως αυθεντικά. Για παράδειγμα συναντάμε πολλά κείμενα των αρχών του 19ου αιώνα όπου ονόματα εμφανίζονται με διαφορετική ορθογραφία ώστε να γεννάται αμφιβολία σε ποιό ή ποιά άτομα αναφέρονται, ή και περιπτώσεις όπου το ίδιο γεγονός παρουσιάζεται διαφορετικά, ακόμα και από το ίδιο άτομο, σε διάφορες χρονικές στιγμές.

Στην περίπτωση της ιστορίας του Τεκτονισμού στα Ιόνια διαθέτουμε, ευτυχώς, αρκετά διασωθέντα πρωτότυπα έγγραφα στα γαλλικά και αγγλικά αρχεία και ελάχιστα στα ιταλικά αρχεία. Ελπίζω ότι στο μέλλον ικανότεροι από μένα θα ερευνήσουν όλα τα αρχεία ώστε κάποια στιγμή να έχουμε σαφέστερη εικόνα της ιστορίας μας. Το παρόν κείμενο βασίζεται κυρίως σε πρωτότυπα έγγραφα τα οποία εντόπισα στα γαλλικά και αγγλικά αρχεία και σε κριτική μελέτη όλων σχεδόν των προηγούμενων εργασιών που έχουν δημοσιευθεί στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.

Η εισαγωγή του τεκτονισμού

Masonic initiation ParisΗ απαρχή του Τεκτονισμού στα Ιόνια έχει τοποθετηθεί από διάφορους είτε στο 1714 είτε στο 1740. Η πρώτη ημερομηνία είναι καταφανώς παράλογη. Βεβαίως στην Αγγλία λειτουργούσαν εκείνη την εποχή στοές και ορισμένοι ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι υπήρχαν στοές και στη Γαλλία ή τη Γερμανία, Όμως η απαρχή του Τεκτονισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα σαν συγκροτημένη οργάνωση, χρονολογείται από τον Ιούνιο του 1717 με την ίδρυση της Μεγάλης Στοάς του Λονδίνου στο πασίγνωστο, πλέον, Πανδοχείο της Χήνας και της Σχάρας. Οι δε πρώτες συγκροτημένες στοές στην Κεντρική Ευρώπη χρονολογούνται γύρω στο 1730. Η δεύτερη ημερομηνία θα μπορούσε να είναι ακριβής, αλλά δυστυχώς ως σήμερα δεν έχουν εντοπιστεί σχετικά τεκμήρια. Φαίνεται ότι στην ημερομηνία αυτή αναφέρθηκε πρώτος ο Αντώνιος Δάνδολος, κάποια στιγμή μετά το 1843, και εκείνος έκανε και την αναφορά ότι Σεβάσμιος ήταν ο Προβλεπτής της Ενετικής Πολιτείας. Ακόμα και αν αυτή η πληροφορία είναι ακριβής, αυτή θα αναφέρεται σε άτακτη στοά μιά που δεν εμφανίζεται στα αρχεία είτε του γαλλικού είτε του ιταλικού Τεκτονισμού.

DionysiosRomasΗ πρώτη κανονική στοά στα Ιόνια εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα το 1781. Αρχική πηγή ήταν έκθεση του Διονυσίου Ρώμα προς τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλία το 1811. Το κείμενο του Ρώμα ανακοινώθηκε για πρώτη φορά από το Ντίνο Κονόμο το 1971. Μεταγενέστερα εντοπίστηκε στα γαλλικά αρχεία το κείμενο της έγκρισης ίδρυσης της στοάς με το όνομα Beneficenza (Αγαθοεργία) από τη Μεγάλη Μητρική Στοά της Βερόνας-Πάντοβα με ημερομηνία 30 Αυγούστου 1781, καθώς και διάφορα κείμενα από την τελετή εγκατάστασης η οποία έγινε στις 13 Ιουνίου 1782. Από την προσεκτική ανάγνωση των σχετικών στοιχείων συνάγεται ότι η στοά αυτή λειτουργούσε προηγουμένως άτακτα και για αδιευκρίνιστο χρονικό διάστημα, τουλάχιστον από το 1771. Δεν μπορεί να αποκλειστεί, αλλά ούτε και να τεκμηριωθεί, ότι η Beneficenza ήταν η στοά στην οποία αναφερόταν ο Δάνδολος ως λειτουργούσα από το 1740.
Η Beneficenza φαίνεται ότι εργάστηκε ως την περίοδο της Ενετικής Κατοχής οπότε αναγκάστηκε να διακόψει. Με την επιστροφή των Γάλλων στην Κέρκυρα τον Οκτώβριο του 1787 η στοά επαναλειτουργεί και διακόπτει ξανά με την έναρξη της Ρωσικής Κατοχής από το Φεβρουάριο 1799 ως τον Αύγουστο 1807. Οι Γαλλοι επανέρχονται στα Ιόνια το 1807 και αναβιώνει και ο τεκτονισμός. Φαίνεται ότι τότε αναβιώνει η Beneficenza με την γαλλική πλέον επωνυμία Bienfaisance και παράλληλα λειτουργεί και στοά με την επωνυμία Φιλογένεια η οποία αναφέρεται σε έγγραφα είτε με τη γαλλική είτε με την ιταλική μορφή του ονόματος ως Philogenie ή Filogenia. Σύμφωνα με άλλη έκθεση του Ρώμα, στις 17 Νοεμβρίου 1843 προς τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας, ο ίδιος συμμετείχε στην αφύπνιση της Beneficenza το 1806, δηλαδή πριν την άφιξη των γάλλων στην Κέρκυρα. Στη συνέχεια της έκθεσης ο Ρώμας αναφέρει ότι ορισμένοι αδελφοί απεχώρησαν και ίδρυσαν τη Φιλογένεια.

Περί Μυήσεως και Μιμήσεως, Πράξεως Σπουδαίας και Τελείας…

Πάρα πολλά και αμφιλεγόμενα έχουν ειπωθεί και γραφτεί για την Ελευθεροτεκτονική μύηση. Όπως είναι ήδη γνωστό, ο κάθε Τεκτονικός βαθμός έχει τη δική του φιλοσοφική διδασκαλία η οποία πρέπει να γίνει κατανοητή μέσω προσωπικής μελέτης και στοχασμού. Η παράδοση των διδαγμάτων σε κάθε Τεκτονικό βαθμό γίνεται μέσω ενός θεατρικού δρώμενου που αποκαλείται «μύηση». Έτσι λοιπόν η λέξη «μύηση» έχει την έννοια της εισαγωγής μέσω διδασκαλίας, στις βασικές αρχές, αλλά και στα ενδότερα, μιάς τέχνης ή μιάς επιστήμης (όπως λέμε, για παράδειγμα, ότι κάποιος μυήθηκε στη γλυπτική, τη ζωγραφική, ή την ιατρική). Στη προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε στην Ελευθεροτεκτονική Τέχνη.

Στο παρόν κείμενο θα επιχειρηθεί η αποδόμηση σε πρωτογενή στοιχεία της μυητικής διαδικασίας και λεπτομερής ανάλυση κι επανασύνθεση της λειτουργίας των κοσμικών μυητικών δρώμενων και γενικά των Τελετών Πρωτοκόλλου όσον αφορά τη δημιουργία, την τεχνική απόδοση και ερμηνεία των Ελευθεροτεκτονικών Τυπικών.

Γαλλική γκραβούρα 1750-60. Ο Β' Επόπτης, μετά από εντολή του Σ. Διδασκάλου, αποχωρεί για να φέρει τον υπό μύηση.





Αντί προλόγου

…τιμής ένεκεν…

Απόσπασμα της αλληλογραφίας από την αφιέρωση του βιβλίου «Η Γέννηση της Τραγωδίας» του Φρειδερίκου Νίτσε στο Ριχάρδο Βάγκνερ το 1871:

«Για να κρατήσω μακριά από το πνεύμα μου όλες τις κριτικές και τις παρεξηγήσεις που χωρίς άλλο θα προκαλέσουν οι σκέψεις που΄χουν συγκεντρωθεί σε τούτο το έργο, απ΄αφορμή την παράξενη στάση του κοινού μας απέναντι στα θέματα της Τέχνης, και για να΄μαι ακόμα σε θέση να γράψω αυτόν τον πρόλογο με την ίδια τέρψη του

Ο Ήλιος και ο Συμβολισμός του


past master apronΟ Ήλιος αποτελεί πηγή ζωής για τη Γη μας και η παρουσία του αποτέλεσε ένα παγκόσμιο και διαχρονικό πνευματικό σύμβολο. Η σημαντική επιρροή του αναγνωρίσθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων και αποτυπώθηκε στις λατρείες όλων των λαών, καθώς και στην πανάρχαια τέχνη-επιστήμη της αστρολογίας.

Οι μελετητές της αστρολογίας θεωρούν το σύμπαν ως μία ολότητα, μέσα στην οποία υπάρχει μια άρρηκτη μα συνεχώς μεταβαλλόμενη σχέση μεταξύ των μεγάλων ουράνιων σωμάτων, όπως είναι ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες, και όλων των πλασμάτων που ζουν πάνω στη Γη. Πιστεύουν ότι στην κίνηση όλων αυτών υπάρχει μια αλληλεξάρτηση, ένας συσχετισμός. Ο Καρλ Γκ. Γιούνγκ διατύπωνε μια πολύ σπουδαία φράση στο βιβλίο του «Το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού» όταν έγραφε: «Ό,τι γεννιέται ή γίνεται αυτή τη χρονική στιγμή, έχει τις ιδιότητες αυτής της χρονικής στιγμής». Ένας πιο σύγχρονος όρος από την πλευρά της ψυχολογίας για την έκφραση της αλήθειας, είναι ότι, οι πλανήτες δίνουν ορισμένες τάσεις στο ασυνείδητο του ατόμου με στόχο, την αυτογνωσία.

«Τα κύματα του ωκεανού των πλανητών
καλύπτουν το ρεύμα των φωτοβόλων άστρων.
Γεμάτη μηνύματα και ομορφιά είναι η εποχή μας!»
Μορύα

Αστρονομικά Στοιχεία για τον Ήλιο
Ο Ήλιος είναι μία γιγάντια σφαίρα αερίων, με το υδρογόνο και το ήλιο να αποτελούν το 98% της χημικής του σύστασης. Ωστόσο, για τα συμπαντικά δεδομένα είναι ένα κοινό άστρο μικρού μεγέθους, ένα μικρό φωτεινό σημείο ανάμεσα σε άλλα 200 δισεκατομμύρια περίπου άστρα που υπάρχουν μόνο στο δικό μας Γαλαξία. Στην παρούσα εξελικτική του φάση το υδρογόνο μετατρέπεται σε ήλιο μέσω πυρηνικών αντιδράσεων και σε αυτή τη μεταστοιχείωση οφείλεται η τεράστια ενέργεια που παράγει. Εκτιμάται πως σε κάθε δευτερόλεπτο ο Ήλιος εκπέμπει τόση ενέργεια όση θα έδινε μια έκρηξη 4 δισεκατομμυρίων βομβών υδρογόνου των 100 μεγατόνων η κάθε μία.

Ο Ήλιος, αποτελεί το κέντρο του Ηλιακού μας Συστήματος, η απόστασή του από τη Γη είναι 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα και πρόκειται για το πλησιέστερο άστρο προς εμάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι ουσιαστικά είναι το μοναδικό άστρο που έχουμε την ευκαιρία να μελετούμε από κοντά και ότι όσο περισσότερο τον κατανοούμε τόσο περισσότερο αυξάνονται και οι γενικές μας γνώσεις για τα υπόλοιπα αστέρια.
Η περίοδος περιστροφής του είναι διαφορετική στους πόλους (αργή περιστροφή) από ότι στον ισημερινό (ταχεία περιστροφή), καθώς δεν είναι συμπαγές σώμα αλλά αεριώδες. Ενδεικτικά, η περίοδος περιστροφής του στον ισημερινό είναι περίπου 25 ημέρες, ενώ στους πόλους περίπου 34 ημέρες.


«ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ» ή «ΜΥΗΣΗ ΣΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σχετική εικόνα«Ο μύθος είναι ένα σπασμένο κάτοπτρο της αλήθειας. Από τον σπασμένο όμως καθρέπτη, μπορούμε να συγκεντρώσουμε τα θραύσματα και να ανασυνθέσουμε την αρχική εικόνα…» Πλούταρχος

Ο μύθος του Λαβυρίνθου, είναι ο κορμός, όπου γύρω του πλέκονται - όπως οι πολύχρωμες ταινίες στο Γαϊτανάκι - οι αφηγήσεις, που αφορούν στον Διπλούν Πέλεκυν, στον Θησέα, στην Αριάδνη, στον Μινώταυρο στον Μίνωα κ.λ.π. και ο αποσυμβολισμός τους, είναι δαιδαλώδης και πολυεπίπεδος.

Κάποια εξ αυτών είναι ιστορικά πρόσωπα με μυθολογικές προεκτάσεις, όπως ο Μίνωας και ο Θησέας και άλλα είναι αλληγορικοί μύθοι, που υποβοηθούν την συμβολική σκέψη να αποσυμβολίσει, βαθύτερες έννοιες.

Τα μυθικά πρόσωπα που συμμετέχουν στην κορύφωση του μύθου, μας βοηθούν να κατανοήσουμε, την ανθρώπινη διαδρομή προς την αναζήτηση της πνευματικής ανέλιξης.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

διπλος πελεκηςΗ λέξη Λαβύρινθος προέρχεται από την λέξη «λάβρυς», που σημαίνει Διπλούς Πέλεκυς. Η Λάβρυς, είναι όνομα ουσιαστικόν γένους θηλυκού, από λέξη Λυδικής προελεύσεως. Λάβρυς μαζί με το επίθημα (ινθος) σχηματίζουν την λέξη λαβύρινθος, δηλαδή την περίπλοκη, «οικία» του Διπλού Πελέκεως.

Ο παλιότερος γνωστός λαβύρινθος βρισκόταν στην Αίγυπτο και ο Ηρόδοτος αναφέρεται σε αυτόν στο Βιβλίο του 2 «Ευτέρπη» γράφοντας «….Τον είδα και τον βρήκα ανώτερο περιγραφής….»

«Οίκημα με καμπιαίς πολυπλόκους, πλανών την έξοδον» αναφέρει ο Απολλόδωρος Αθηναίος (180 π.Χ. – περ.110 π.Χ) και στον Λαβύρινθο αναφέρονται, επίσης ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αιν. π.Χ.), ο Στράβων (το 65 π.Χ - 19 π.Χ) ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος, (23 μ.Χ. - 79 μ.Χ.) και άλλοι.

Κατά το Φρύνιχο ( Αθηναίος, Τραγικός ποιητής 5ος αιώνας π.Χ.) λαβύρινθος σημαίνει κάτι αχανές, ενώ κατά τον Παυσανία, (Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος του 2ου αι. μ.Χ.,) λαβύρινθος ήταν τα ανάκτορα της Κνωσού και κατά άλλους μελετητές, το «Ιδαίον Άντρο», το οποίο ήταν τόπος λατρείας χθόνιας θεότητας.

ebansΟ Άρθουρ Έβανς, το 1901, υποστηρίζει πως λαβύρινθος είναι το ίδιο το ανάκτορο της Κνωσού, γιατί υπάρχουν σε αυτό πολλά αδιέξοδα, καταπακτές και πολλοί διπλοί πελέκεις.

Τον Κρητικό Λαβύρινθο, ως σύμβολο του Μινωικού πολιτισμού, τον συναντάμε με διάφορα σχήματα, σε νομίσματα της Κνωσού, σε δαχτυλίδια, σε αγγεία, σε ψηφιδωτά. Λαβύρινθος, ως κυκλικός κοχλίας, σπειροειδής, μαιανδρικός, σε σχήμα γωνιώδες κ.λ.π ΠΑΝΤΟΤΕ όμως με μία είσοδο, η οποία είναι συγχρόνως και η μοναδική έξοδος.


Πέμπτη 11 Ιανουαρίου 2018

Συμβολή του Τεκτονισμού στην ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ / ΛΕΣΒΟΥ 1912


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σχετική εικόναΕυρισκόμενος εις την Ιερά αυτή γη της Αιολίδος της Λέσβου πριν προχωρήσω στο κυρίως θέμα της ομιλίας μου, είμαι υποχρεωμένος ν’ αναμνησθώ των μεγάλων προσωπικοτήτων Τεκτόνων που πέρασαν ή γεννήθηκαν στο νησί αυτό και πρώτα τον Χίου Μητροπολίτη Μυτιλήνης 1876 – 1893 Κωνσταντίνο τον Ε’  Βαλλιάδη, μετέπειτα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως 1897 – 1901 και τον Πρωτοσύγκελο αυτού με ανάστημα Εθνομάρτυρα, τον Άγιο Χρυσόστομο τον Καλαφάτη τον τέκτονα Μακεδονομάχο Μητροπολίτη Δράμας και μετά Σμύρνης.
Τον έτερο Μακεδονομάχο Τέκτονα που γεννήθηκε στη Στύψη Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη Καστοριάς, Αμασείας, Ιωαννίνων, Αυστρίας.
Τους Σμυρνιούς Αρχιτέκτονες που κόσμησαν τη Μυτιλήνη με περικαλλή κτίρια Αλέξανδρο Λάτρη και Ιγνάτιο Βαφειάδη.
Το μεγάλο μας Ιεράρχη εκ Μυτιλήνης που τόσα προσέφερε στα επαναστατικά χρόνια του 1821 συνεργάτη του αδ. Ι. Καποδίστρια Ιγνάτιο τον Ουγγροβλαχιάς.
Τον Μυτιληνιό αδ. Νεοκλή Καζάζη καθηγητή και πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών προέδρου της περιφήμου εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ διά τα δίκαια του Έθνους
Τους Τέκτονες Σμυρνιούς Ιατρούς αδ. αδ. Σωκ. Σεβαστιανό, Κοζούνη και Καραγιάννη που έσπευσαν άμεσα να περιθάλψουν τους σεισμοπαθείς Λεσβίους το 1867.
Ποιόν από τους νεότερους να πρωτοθυμηθώ τον αδ. Αρμάνδο Αλιβιζάτο, Ιδρυτή του Τεκτονισμού της Μυτιλήνης το 1924 Σ. Στοά Αναγέννησις και Πιττακός και 1ον Τρις Ισχ. Διδάσκαλο του Εργαστηρίου Τελειοποιήσεως ΣΑΠΦΩ υπ’ αριθμ. 6 το 1927.
Τον φίλο του Σμυρνιό αδ. Σπ. ΣΟΛΟΜΩΝΙΔΗ Νομάρχη Μυτιλήνης.
Τον Ακαδημαϊκό αδ. Ευάγγελο Παπανούτσο Φιλόσοφο, Υπουργό κ.ά. που το 1931 διεύθυνε την Παιδαγωγική Ακαδημία Μυτιλήνης.
Τον Πρόσθετο Μεγάλο Διδάσκαλο Αντιπρόεδρο Αρείου Πάγου που μυήθηκε το 1922 στη Σεπτή Στοά Πιττακός, τον τέκτονα Νικ. Παλαιολογόπουλο που εδώ είδε το Τεκτονικό Φως ή τον έτερο Πρόσθετο Μεγάλο Διδάσκαλο Μυτιληνιό τέκτονα Ιάκωβο Κάμφωνα Επιθεωρητή του «Βενιαμίν ο Λέσβιος» κ.α. αδελφούς που απαιτούνται ώρες να τους μνημονεύσω.

1912 – 2012  και  2013

Ο γνώμονας και ο διαβήτης στον τεκτονισμό.


Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί

Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί

Η φωτογραφία είναι από τον ναό των Αγίων Μιχαήλ και Γαβριήλ στην Φλωρεντία. Στην φωτογραφία  απεικονίζεται ολόκληρο γλυπτό σύμπλεγμα ένθετο στην μια πλευρά του ναού αφιερωμένο από την συντεχνία των οικοδόμων – λιθοξόων της Φλωρεντίας με του Προστάτες Αγίους της συντεχνίας τους, του Τέσσερις Εστεμμένους Μάρτυρες. «Quatuor Coronati».

Μπορείτε να δείτε τις σκηνές από εργασίες λιθοξόων με τα εργαλεία της δουλειάς τους. Παρατηρώντας προσεκτικά, θα παρατηρήσετε την απεικόνιση του γνώμονα και του διαβήτη,συμβόλων με μεγάλη σημασία για τον τεκτονισμό. Ομοίως απεικονίζεται το νήμα της στάθμης, εργαλείου των παλιών τεκτόνων και σύμβολο των σύγχρονων

Τα σύμβολα είναι ιδιότυπες εικόνες που επικοινωνούν μια μεγάλη αλυσίδα νοηματικών και συναισθηματικών συνειρμών, απευθείας στην ψυχοσυναισθηματική μας νοημοσύνη. Γι’ αυτό και απαιτείται η μακροχρόνια μελέτη τους αφού το περιεχόμενο τους δεν είναι ποτέ μονοεπίπεδο.

Ο Τεκτονισμός ορίζεται συχνά ως επιστήμη των συμβόλων, και αυτό διότι χρησιμοποιεί τα σύμβολα ως βασικό εργαλείο εξερεύνησης και οικοδόμησης του εαυτό. Ορισμένα δε από τα κλασικά σύμβολα είναι ο Γνώμονας (σύμβολο μεταξύ άλλων της ευσυνειδησίας που ρυθμίζει και κατευθύνει τις πράξεις σύμφωνα με το δίκαιο), ο Διαβήτης (σύμβολο εκείνου που σκέπτεται με λογική και ενεργεί με διάκριση μεταξύ άλλων). Ας εξετάσουμε λοιπόν πιο αναλυτικά έκαστο εξ’ αυτών.

dnomonas diabitisΟ Γνώμονας κι o Διαβήτης είναι το περισσότερο αναγνωρίσιμο σύμβολο του τεκτονισμού. Ο γνώμονας κι ο διαβήτης είναι αρχιτεκτονικά εργαλεία, και χρησιμοποιούνται στον τεκτονισμό συμβολικά για να διδάξουν ηθικά μαθήματα. Οι πρακτικοί τέκτονες χρησιμοποιούσαν τον γνώμονα και το διαβήτη για να διευθετούν τις ορθές γωνίες των κτιρίων και τον διαβήτη για να καθορίζουν τα όρια και τις αναλογίες των τμημάτων των οικοδομών τους.

Ο ΓΝΩΜΟΝΑΣ: Επειδή η «Ορθή Γωνία» είναι η βάση κάθε οικοδομής γι’ αυτό και ο γνώμονας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα του Τεκτονισμού.

Είναι διακριτικό έμβλημα του Σεβ.\ κάθε Στ.•. και βρίσκεται επί του Βωμού ως ένα από τα «Μεγάλα Φώτα» του Ναού.


Μην με λησμόνει…


RedTriangleWornByPrisoner MasonsΈνας από τους πρώτους «εχθρούς» που έπρεπε να εντοπιστεί και να διαλυθεί  για τους Γερμανούς NAZI ήταν ο τεκτονισμός  και  τα μέλη του.

Αμέσως με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα  το κτίριο της Μεγάλης Στοάς σφραγίστηκε και οι εργασίες ανεστάλησαν ενώ πολλοί αδερφοί φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν με αποτέλεσμα πολλοί εξ αυτών να πεθάνουν.

Και στις άλλες πόλεις οι διώξεις δεν ήταν λιγότερες. Κατασχέσεις και συλλήψεις έγιναν και στην Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα και αλλού, όπου υπήρχαν ενεργές τεκτονικές στοές.

Είναι άγνωστο πόσοι Έλληνες Ελευθεροτέκτονες έχασαν την ζωή τους λόγω της ιδιότητάς τους . Σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται πως 80 με 200 χιλιάδες Ελευθεροτέκτονες εκτελέστηκαν από το ναζιστικό καθεστώς.

Κατά την διάρκεια του Β’Παγκοσμίου Πολέμου  οι Ελευθεροτέκτονες παγκοσμίως προσπάθησαν να κρατήσουν ζωντανό το πνεύμα της αδελφότητας παρά την απαγόρευση των εργασιών . Για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους, φορούσαν στο πέτο τους  ένα από τα πιο όμορφα και διακριτικά άνθη ως μυστικό σημάδι αναγνώρισης :

Ένα  μικρό μπλε λουλούδι που στην Ελλάδα είναι γνωστό ως «μη-με-λησμόνει»

Βλέπετε οι τέκτονες αντιλαμβάνονται την έννοια της αδελφικής αγάπης ακολουθώντας την βιβλική ρήση «Η αδελφική σας αγάπη ας παραμένει».— ΕΒΡ. 13:1.

ΗΤΑΝ το έτος 61 Κ.Χ.  όταν οι Χριστιανικές εκκλησίες σε όλο τον Ισραήλ απολάμβαναν μια περίοδο σχετικής ειρήνης. Αν και ο απόστολος Παύλος ήταν φυλακισμένος στη Ρώμη, έλπιζε ότι θα απελευθερωνόταν σύντομα. Ο συνεργάτης του, ο Τιμόθεος, μόλις είχε απελευθερωθεί, και σκόπευαν να επισκεφτούν μαζί τους Χριστιανούς αδελφούς τους στην Ιουδαία. (Εβρ. 13:23)

Ωστόσο, έπειτα από πέντε χρόνια, η Ιερουσαλήμ θα “περικυκλωνόταν από στρατόπεδα”, όπως είχε προφητεύσει ο Ιησούς. Οι Χριστιανοί στην Ιουδαία, και ιδιαίτερα εκείνοι που ζούσαν στην Ιερουσαλήμ, θα έπρεπε να ενεργήσουν αποφασιστικά. Ο Ιησούς τούς είχε προειδοποιήσει ότι θα χρειαζόταν να φύγουν αμέσως μόλις έβλεπαν αυτά τα γεγονότα να αρχίσουν να εκτυλίσσονται.—Λουκ. 21:20-24.

Στα 28 χρόνια που είχαν περάσει από τότε που ο Ιησούς είπε αυτή την προφητεία, οι πιστοί Ιουδαίοι Χριστιανοί οι οποίοι ζούσαν στον Ισραήλ είχαν ήδη αντιμετωπίσει με επιτυχία πολλή εναντίωση και διωγμό. (Εβρ. 10:32-34)

Ωστόσο, ο Παύλος γνώριζε ότι επρόκειτο να αντιμετωπίσουν μια από τις δυσκολότερες δοκιμασίες της πίστης τους. (Ματθ. 24:20, 21· Εβρ. 12:4) Ήθελε να είναι προετοιμασμένοι για ό,τι και αν συναντούσαν στον δρόμο τους. Θα χρειάζονταν εξαιρετική υπομονή και πίστη—πίστη τόσο ισχυρή  που να τους διατηρήσει στη ζωή. ( Εβραίους 10:36-39)

Τι σημαίνει για εμάς το να δείχνουμε αδελφική αγάπη; Η λέξη φιλαδελφία του πρωτότυπου κειμένου, που χρησιμοποίησε ο Παύλος, σημαίνει κυριολεκτικά «στοργή για αδελφό». Η αδελφική αγάπη είναι το είδος της στοργής που περιλαμβάνει ένα ισχυρό, θερμό αίσθημα προσωπικής προσκόλλησης, όπως αυτό που εκδηλώνεται προς έναν συγγενή ή κάποιον καλό φίλο. (Ιωάν. 11:36) Δεν προσποιούμαστε ότι είμαστε αδελφοί και αδελφές—είμαστε αδελφοί και αδελφές. (Ματθ. 23:8)

Το ισχυρό αίσθημα προσκόλλησης που νιώθουμε ο ένας για τον άλλον συνοψίζεται όμορφα στα εξής λόγια: «Με αδελφική αγάπη, να νιώθετε τρυφερή στοργή ο ένας για τον άλλον. Στην απόδοση αμοιβαίας τιμής, να παίρνετε την πρωτοβουλία». (Ρωμ. 12:10)

Όταν συνδυάζεται με την ἀγάπη που βασίζεται σε αρχές, αυτό το είδος στοργής προάγει ένα κλίμα στενής συντροφικότητας

Όταν όμως οι πράξεις μας αποδεικνύουν το αντίθετο τότε ο ελευθεροτεκτονισμός πέρασε από κάποιους όπως το νερό στην πέτρα μιας λίμνης. Μπορεί να το νερό να την περιβάλλει για χρόνια αλλά ποτέ δεν κατάφερε να διεσδύσει στο εσωτερικό της.

http://www.tektonismos.net

Τεκτονισμός και Ηθική ανάπτυξη


Πριν από λίγο καιρό, έπεσε στην αντίληψη μου μια έρευνα που είχε κάνει, από το 1958 ως το 1983,  ένας από τους πιο γνωστούς ψυχολόγους του 20ου αιώνα, ο LawrenceKohlberg (1927-1987), επάνω στα επίπεδα της ηθικής ανάπτυξης του ανθρώπου (Stages of Moral Development).

kohlbergΟ  Kohlberg λοιπόν, (ο οποίος δεν άντεχε αυτά που τραβούσε μετά από μια τροπική ασθένεια που άρπαξε και βούτηξε οικειοθελώς στη θάλασσα το 1987),  εξήγησε σε εμάς τους υπόλοιπους, άσχετους περί τα ψυχο-κοινωνικά, ότι υπάρχουν οκτώ (8) επίπεδα ηθικής ανάπτυξης και αίσθησης του δικαίου και ο καθένας από εμάς καταφέρνει να φτάσει στη ζωή του σε κάποιο από αυτά τα έξη.

  • Στο Μηδενικό επίπεδο ανήκουν οι άνθρωποι που ποτέ δεν ανέπτυξαν κανένα αίσθημα ηθικού δικαίου, οι ψυχοπαθείς και σοσιοπαθείς οι οποίοι μπορούν να σκοτώσουν ένα μικρό παιδί, ή χίλια,  με την ίδια ευκολία και ψυχραιμία που θα ακύρωναν το εισιτήριό τους στο λεωφορείο.
  • Στο Πρώτο επίπεδο βρίσκονται τα μωρά παιδιά. Δεν έχουν αναπτύξει κανένα περί δικαίου αίσθημα και οι κινητήριοι μηχανισμοί στις «αποφάσεις» τους είναι οι βασικές τους βιολογικές ανάγκες, δηλαδή μαμ, κακά και νάνι. Οι μόνοι ανασταλτικοί μηχανισμοί στις πράξεις τους είναι τα αρνητικά ερεθίσματα (όταν καίγονται από τη φλόγα του κεριού, δεν το ξαναπλησιάζουν).

    Στο Δεύτερο επίπεδο, το μικρό παιδί μαθαίνει τι είναι καλό ή κακό από την αντίδραση των γονέων του και την ενδεχόμενη τιμωρία που θα υποστεί.

  • Στο Τρίτο επίπεδο ο άνθρωπος φτάνει στην τυφλή υποταγή κάποιων Κανόνων. Ακολουθεί δηλαδή διαταγές και κανόνες χωρίς να τους αμφισβητεί, γιατί του δόθηκαν από κάποια μορφή εξουσίας (γονείς, δάσκαλοι, παπάδες, αξιωματικοί, προϊστάμενοι, κομματικοί καθοδηγητές κλπ). Υποθέτω ότι πάρα πολλοί από τους φρουρούς του Άουσβιτς, τους σφαγείς του Διστόμου, τους εκτελεστές της NKVD επί Στάλιν ή τους αφισοκολλητές/τραμπούκους κάποιου κόμματος ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Η δικαιολογία τους πάντοτε είναι ότι «το έκανα ακολουθώντας διαταγές»
  • Truman hary
  • Στο Τέταρτο επίπεδο εξακολουθεί να υπακούει σε νόμους και κανόνες αλλά αντιλαμβάνεται και ποια είναι η άποψη της πλειοψηφίας σε αυτή την υπακοή. Θα αναγνωρίσει κανείς έναν τέτοιο άνθρωπο όταν τον ακούσει να ζητάει δημοψήφισμα για να διώξει τους μετανάστες ή τους τσιγγάνους από την πόλη του και θεωρεί ότι η απόφαση της πλειοψηφίας των ομοίων του είναι απαραίτητα και η σωστή. Ό,τι είναι καλό για την κοινότητα που αυτός ανήκει, είναι και δίκαιο.

Ο Δοκιμαστής. Μια γέφυρα αγάπης και φωτός στον Τεκτονισμό


gynaika andrasΟ δοκιμαστής της στοάς στην στοά είναι ο αξιωματικός εκείνος που  ελέγχει τους συμμετέχοντες αδελφούς, για να διαπιστώσει εάν η περιβολή τους είναι κόσμια και σύμφωνη με τους κανόνες και διενεργεί την «κεράμωση», δηλαδή εξακριβώνει εάν ένας επισκέπτης είναι Τέκτων Κανονικός.

Δεν είναι λίγοι οι αδελφοί που θεωρούν άχαρο τον ρόλο του ή όχι και τόσο σημαντικό δεδομένου ότι η προφορική συμμετοχή του στο Τυπικό είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Φέρει ένα ξίφος  και συμμετέχει στις διαδικασίες ανοίγματος και κλεισίματος των εργασιών.

Παραβλέπουν όμως οι αδελφοί τον καίριο ρόλο του σε όλους μας. Όπως ήδη έχετε υποψιαστεί αναφέρομαι στην διαδικασία της μύησης σε βαθμό Μαθητού , μια ημερομηνία ορόσημο στην ζωή κάθε τέκτονα αφού το ταξίδι στην νέα μας ζωή από τον νεότερο μαθητή μέχρι και τον Μεγάλο Διδάσκαλο από εκεί ξεκίνησε.

Αυτός ο αξιωματικός είναι λοιπόν που πρωταγωνιστεί στην μύηση των νεοφύτων και άρα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε μια μοναδική εμπειρία.

Ο δοκιμαστής είναι αυτός που θα παραλάβει τους υποψήφιους από την αμύητη Κοινωνία, θα τους δέσει τα μάτια συμβολίζοντας το σκότος της αγνοίας και της προκατάληψης στην οποία βρίσκονταν μέχρι εκείνη τη στιγμή, θα τους οδηγήσει καθοδηγώντας τους βήμα προς βήμα μέσα από τις δοκιμασίες της μυήσεως και θα τους αφαιρέσει το κάλυμμα των ματιών τους, παραδίδοντάς τους στο Φως, μετά το πέρας της μυήσεως αυτής.

Μια αρχαία μυσταγωγική εμπειρία που έλκει πιθανότατα τις ρίζες της στους ιεροφάντες των αρχαίων Αιγυπτιακών και Ελληνικών Μυστηρίων. Όλες οι παμπάλαιες μυήσεις βασίζονταν πάνω στη φυσική προετοιμασία του μυουμένου. Ο μυητής ιεροφάντης εκτελούσε κατά γράμμα την εσωτερική διαδικασία, που ο μυούμενος την λάβαινε για να μπορέσει να ενωθεί με την ψυχή του και να υποβοηθηθεί η ανύψωση της συνείδησης. Το κατώτερο εγώ, πρέπει να παραμεριστεί για να μην κρατήσει τον μυούμενο δέσμιο  της καθημερινής ζωής – αντίληψης. Να μπορέσει να νοιώσει την μετάλλαξη. Να ελευθερωθεί από τα δεσμωτήρια της φυσικής ζωής.

Η «επιστροφή στη θρησκεία»


θρησκειες

«Ο αχώρητος παντί πως εχωρήθη εν γαστρί»; Ο ψαλμωδός των Χριστουγέννων διερωτάται για τη Γέννηση του Χριστού προκαλώντας έτσι πολλούς προβληματισμούς για την ικανότητα του ανθρώπινου Λόγου να συλλάβει – κατανοήσει το «άρρητο». Κοντά στον ύμνο του ψαλμωδού και τα ερωτήματα – «απορία» που τίθενται βρίσκονται και τα γνωστά «ο Λόγος σαρξ εγένετο» και «άσαρκος γαρ ων, ενσαρκώθη εκών» που θέτουν σε δοκιμασία την ανθρώπινη λογική και την επιστημονική σκέψη. Βέβαια πολλοί αντιτείνουν πως τα θρησκευτικά θέσφατα – δόγματαγίνονται αποδεκτά ως αξιώματα και καλό θα είναι να έχουμε ως εργαλείο της σκέψης μας το «credo quia absurdurm» (το πιστεύω επειδή είναι παράλογο).

            Ο Διαφωτισμός προσπάθησε να υπερβεί τις παραπάνω αντιφάσεις και στη θέση του «παράλογου» τοποθέτησε τον Ορθό Λόγοπου συνιστά το βασικό γνώρισμα της επιστημονικής σκέψης. Πνευματικοί απόγονοι των προσωκρατικών φιλοσόφων και των Σοφιστών οι Γάλλοι στοχαστές, όπως ο Diderot, ο La Metrie, ο Helvetius, ο Holbach και άλλοι προσπάθησαν να αμφισβητήσουν τα θρησκευτικά δόγματα και να αποδομήσουν την ηγεμονία της θρησκείας στον καθορισμό της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Ο ορθός λόγος έτεινε την αντικατάσταση του Θεού ως εργαλείου σκέψης και ερμηνείας της πραγματικότητας. Από τον ορθολογισμό προέκυψαν οι διάφορες ιδεολογίες (που γρήγορα μετασχηματίστηκαν σε νέες θρησκείες), οι επιστήμες και η τεχνολογική επανάσταση. Παρατηρείται μια θεοποίηση του Εγώ και μια ανάδειξη της επιστήμης σε ανώτερη αξία, γιατί με τη βοήθειά της ο άνθρωπος απέκτησε μεγάλη δύναμη.

Φιλόσοφοι και επιστήμονες προσπάθησαν να ερμηνεύσουν το  φαινόμενο της θρησκείας κάτω από τα νέα ευρήματα της επιστημονικής γνώσης. Για πολλούς το θρησκευτικό συναίσθημα λειτουργεί ως εργαλείο δόμησης της προσωπικής αλλά και της συλλογικής ταυτότητας. Κι αυτό το είδος ταυτότητας συνδέεται άρρηκτα με την ανάγκη γιαασφάλεια και προσωπική αξία και επιβεβαίωση. Το θρησκευτικό συναίσθημα, λοιπόν, έχει καθαρά ένα ψυχολογικό υπόβαθρο και αποτυπώνει με ενάργεια την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου για τη δόμηση ή απώλεια της ταυτότητάς του.

   marxΧρονολογικά πρώτος ο Μαρξ αποπειράθηκε να θεμελιώσει τις θεωρίες του για τη θρησκεία και το ρόλο της στην πνευματική και κοινωνική διαδρομή του ανθρώπου και των κοινωνιών. Στο έργο του «εισαγωγή στην κριτική της φιλοσοφίας του δικαίου του Χέγκελ» διακήρυξε το περίφημο «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού».Ειδικότερα, στο συγκεκριμένο έργο τόνιζε «….Η βάση της αντιθρησκευτικής αγωγής είναι: ο άνθρωπος κάνει τη θρησκεία, όχι η θρησκεία τον άνθρωπο. Βέβαια η θρησκεία είναι η αυτοσυνείδηση και η αυτοσυναίσθηση του ανθρώπου που ακόμη δεν έχει βρει τον εαυτό του…. Η θρησκευτική αθλιότητα είναι ταυτόχρονα η έκφραση της πραγματικής αθλιότητας…. Η θρησκεία είναι στεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η θαλπωρή ενός άκαρδου κόσμου, είναι το πνεύμα ενός κόσμου απ’ όπου το πνεύμα έχει λείψει. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού».  

            Η παραπάνω θέση του Μαρξ υποδηλώνει το ρόλο της θρησκείας στον αποπροσανατολισμό του ανθρώπου και στη νάρκωση του πνεύματός του. Με άλλα λόγια, η θρησκεία επιτάσσοντας την πίστηεθίζει το άτομο σε ανορθολογικές εμπειρίες της πραγματικότητας. Επιπρόσθετα, η θρησκεία, σύμφωνα πάντα με τη θέση του Μαρξ –προϊόν της ανασφάλειας του ανθρώπου, λειτουργεί ως θεραπευτικήουσία σε εκείνους που βιώνουν κατά δραματικό τρόπο τη σύγχυση, τηναβεβαιότητα, τη ρευστότητα. Η θρησκεία, δηλαδή, στομώνει την κρίση,αδυνατίζει τη σκέψη και γενικότερα διαβρώνει κάθε μηχανισμό ορθολογισμού.

            Παραπλήσιες απόψεις για τη θεωρία εκφράστηκαν κι από τουςαναρχικούς κι ιδιαίτερα από το Μπακούνιν «Δεν ισχυριζόμαστε ότι αρνούμαστε στην ιστορική αναγκαιότητα της θρησκείας, ούτε βεβαιώνουμε ότι υπήρξε ένα απόλυτο κακό στην ιστορία… Η θρησκεία είναι η πρώτη αφύπνιση της ανθρώπινης λογικής κάτω από τη μορφή του θεϊκού παραλογισμού. Είναι η πρώτη λάμψη της ανθρώπινης αλήθειας μέσα από το θεϊκό πέπλο της απάτης…. Με τη θρησκεία, το ανθρώπινο θηρίο καθώς βγαίνει από την κτηνωδία, κάνει το πρώτο βήμα προς τον ανθρωπισμό…. Κάθε θρησκεία καταδικάζει σε παραλογισμό».

            Ο Μαρξισμός και οι ιδεολογικές του παραφυάδες ερμήνευσαν το φαινόμενο της θρησκείας κάτω από την ανάγκη μιας επιστημονικής ερμηνείας της κοινωνικής πραγματικότητας με στόχο την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά του καπιταλιστικού συστήματος. Σε παράλληλη πορεία κινήθηκε και η ψυχανάλυση με προεξάρχοντα τοΦρόιντ αλλά με διαφορετικά εφόδια. Η ψυχανάλυση, δηλαδή, προσπάθησε να ερμηνεύσει λογικά την ψυχική ζωή των ανθρώπων με στόχο την απελευθέρωσή του από τα δεσμά του «ασυνειδήτου», από τις ορμές, τις πιέσεις που έρχονται από τα βάθη της ψυχής και δεν ελέγχονται από τη λογική του ανθρώπου.

sigmund-freudΕιδικότερα, ο Φρόιντ επισημαίνει «Ένας μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων επιχειρεί μαζικά να διασφαλίσει την ευτυχία και να αποφύγει τον πόνο με ψευδαισθητική αναδιαμόρφωση της πραγματικότητας. Σαν τέτοια μαζική αυταπάτη πρέπει να χαρακτηρίσουμε τις θρησκείες της ανθρωπότητας. Την αυταπάτη δεν την αναγνωρίζει φυσικά κανένας, εφόσον είναι δέσμιός της» (Πολιτισμός πηγή δυστυχίας). Τις βασικές του θέσεις για την πηγή – αιτία του θρησκευτικού συναισθήματος (μαζική αυταπάτη) συμπλήρωσε το έργο του «Το Μέλλον μιας αυταπάτης» όπου τονίζεται πως τα θρησκευτικά δόγματα είναι νευρωτικά κατάλοιπα προϊόν της πάλης – απεξάρτησης του παιδιού από τον πατέρα – φορέα αυθεντίας και εξουσίας.

            Ειδικότερα, επισημαίνει: «Οι θεοί πρέπει να εξορκίσουν τα φοβερά στοιχεία της φύσης, πρέπει να συμφιλιώσουν τους ανθρώπους με τη σκληρότητα της Μοίρας, ιδιαίτερα όμως εμφανίζεται στο θάνατο…..» κι αλλού γράφει «οι θρησκευτικές ανάγκες φαίνεται αναμφισβήτητα πως πηγάζουν από τη αδυναμία του βρέφους και τη λαχτάρα του πατέρα… Δεν μπορώ  να σκεφθώ οποιαδήποτε ανάγκη στην παιδική ηλικία τόσο δυνατή όσο αυτή για την προστασία του πατέρα». Όλες, λοιπόν, οι επισημάνσεις του Φρόιντ κατατείνουν στην παραδοχή πως η θρησκεία μπορεί να θεωρηθεί ως «παγκόσμια ψυχαναγκαστική νεύρωση».

            Ωστόσο, ο Φρόιντ αναγνώρισε την αναγκαιότητα της θρησκείας και τη δυσκολία υπέρβασής της «είναι ανόητο να θέλουμε με μιας νακαταργήσουμε βίαια τη θρησκεία. Κυρίως γιατί είναι απραγματοποίητο. Ο πιστός δεν αφήνει να του πάρουν την πίστη του ούτε με επιχειρήματα ούτε με απαγορεύσεις…. Όποιος για δεκαετίες παίρνει υπνωτικό δεν μπορεί φυσικά να κοιμηθεί αν του αφαιρέσουν το μέσο».

            Τη σκυτάλη της κριτικής – αμφισβήτησης της θρησκείας πήρε οΝίτσε διακηρύσσοντας με περισσή οίηση πως «Ο θεός απέθανε». Ο Γερμανός φιλόσοφος διέβλεψε στη Γέννηση του Χριστού την εκδίκησητων αδυνάτων κατά των ισχυρών, αποδομώντας έτσι το μυστήριο της Χριστογένεσης.

            Βέβαια στους παραπάνω αρνητές της θρησκείας (Διαφωτιστές, Μαρξ, Φρόιντ, Νίτσε…) μπορούν να προστεθούν κι άλλοι που θεωρούν τη θρησκεία στοιχείο του ανθρώπινου ανορθολογισμού «Όταν ένας άνθρωπος υποφέρει από μια αυταπάτη, αυτό ονομάζεται παράνοια. Όταν πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από μια αυταπάτη, αυτό ονομάζεταιθρησκεία» (DAWKINS). Και δεν είναι λίγοι αυτοί που διαχρονικά εκμεταλλεύονται αυτό το πηγαίο κι ανθρώπινο συναίσθημα προς ίδιον όφελος. Σχετικά ο Λατίνος Σενέκας γράφει: «Η θρησκεία είναι για τους κοινούς ανθρώπους αλήθεια˙ για τους σοφούς ψεύδος˙ και για τους ιθύνοντες χρήσιμη».

            Όσο, όμως, κι αν αμφισβητήθηκε η θρησκεία δεν έπαψε να κυριαρχεί και να ασκεί ένα ηγεμονικό ρόλο στον ψυχισμό του ανθρώπου και στην πορεία των κοινωνιών. Οι άνθρωποι φαίνεται πως χρειάζονται μια θρησκεία, για τον ίδιο λόγο που χρειάζονται μια ουτοπία. Για πολλούς πιστούς ο Θεός εξακολουθεί να θεωρείται το «ποιητικό αίτιο της Ιστορίας» ανεξάρτητα από τις επιστημονικές ανακαλύψεις (σωματίδιο του Θεού, βαρυτικά κύματα, θεωρία των πάντων…). Μπορεί για κάποιους η αποδέσμευση από τη θρησκεία να φάνηκε για μια στιγμή ότι θα ήταναπελευθέρωση του ανθρώπου  από την άγνοια και την αυταπάτη – καταπίεση˙ ωστόσο αυτή η απελευθέρωση συμπορεύτηκε, κατάειρωνικό τρόπο με μορφές ακόμη μεγαλύτερης βαρβαρότητας, αδικίας και απροκάλυπτης βίας. Η ίδια η τεχνολογική πρόοδος στον καλπασμό της διαλύει τρόπους ζωής, ήθη, συνήθειες και σταθερά σημεία αναφοράς χωρίς να προλάβουν στη θέση τους να δημιουργηθούν άλλα. Το κενό αυτό καλύπτει πάντα η θρησκεία.

            Η «επιστροφή στη θρησκεία», λοιπόν, εκφράζει την κρίση νοήματος της σημερινής εποχής, αφού οι κοσμικές παραδοσιακές ιδεολογίες διαψεύστηκαν. Το μέλλον φαντάζει αβέβαιο μέσα από μια παγκόσμια αταξία που γεννά ένα νέο χαοτικό τοπίο. Σε αυτό το τοπίο της γενικευμένης ανασφάλειας και αβεβαιότητας, η θρησκεία επιστρέφει ως μια αναγκαιότητα «καθολικής» αποδοχής. Ο τελικός σκοπόςαπουσιάζει και γι’ αυτό η θρησκεία χτίζει το νέο βασίλειό της πάνω στα ερείπια του «ορθολογισμού» του διαφωτισμού.

            Μπορεί ο Προμηθέας να διακήρυξε υπερήφανα «Με ένα λόγο είμαι εχθρός των Θεών», ωστόσο τα πλήθη δεν τον ακολούθησαν αλλά αποδέχτηκαν τη θέση του Φρόιντ:

«Όποιος έχει τέχνη κι επιστήμη, έχει και θρησκεία˙ όποιος τις δυο εκείνες δεν τις έχει έχει θρησκεία!»

Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλόλογου