Ο TEKTONIΣMOΣ….Eυστάθιος H. Λιακόπουλος

 

Eπιμέλεια:Eυστάθιος H. Λιακόπουλος

H KΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΘΕΣΜΟΥ

Με τον όρο «Τεκτονισμός» εννοούμε γενικά τόσο το σύστημα, όσο και τις διδασκαλίες και τις συνήθειες που έχει υιοθετήσει η αδελφότητα των Ελευθέρων και Αποδεκτών Τεκτόνων και ανεδύθη στην τελευταία ενσάρκωσή του κυρίως από το Ανθρωπιστικό κίνημα και από την παράδοση των συντεχνιών των λιθοτόμων και των κτιστών των Καθεδρικών Ναών και γι' αυτό είναι αναγκαία μια ειδικότερη αναδρομή. Πολλές θεωρίες βέβαια έχουν διατυπωθεί για την καταγωγή αυτού του ιδιότυπου θεσμού.Οι κυριότερες όμως είναι:

1.Η θεωρία της καταγωγής του από τις Συντεχνίες των Οικοδόμων του Μεσαίωνα που είναι και η επικρατέστερη.

2. Η θεωρία της καταγωγής του από τα Χριστιανικά Ιπποτικά Τάγματα, τους Ροδόσταυρους και τους Αλχημιστές και3. Η θεωρία της καταγωγής του από τα Αρχαία Μυστήρια (Ελληνικά και Αιγυπτιακά).

ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ

Ο Τεκτονισμός είναι φορέας και συντηρητής πολλών ιδεολογικών ρευμάτων τα οποία φυσικά ενοποίησε. Θεωρείται θεματοφύλακας του Ευρωπαϊκού εσωτερισμού στην εποχή μας και εκφραστής των αρχών της Ελευθερίας της έκφρασης και των ιδεών του Ουμανισμού και του Διαφωτισμού που κυοφορήθηκαν το Μεσαίωνα και πέρασαν τη μεγάλη δοκιμασία του τοκετού τους στην Αναγέννηση. Γαλουχήθηκαν οι ιδέες αυτές από τα δάκρυα και το αίμα των μεταρρυθμιστών και ωρίμασαν από τις μεταλλάξεις των επιστημονικών ανακαλύψεων και την έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης. Ο Τεκτονισμός πήρε τη σημερινή του μορφή στο τέλος του 17 αιώνα στην Αγγλία.

ΟΙ ΟΙΚΟΔΟΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ

Είναι δύσκολο σήμερα με την ποικιλία των δραστηριοτήτων που γνωρίζουμε να συνειδητοποιήσουμε τη σπουδαιότητα που είχαν αποκτήσει στις παραδοσιακές κοινωνίες οι συντεχνίες των οικοδόμων, που μονοπωλούσαν σχεδόν κάθε εμφανή δραστηριότητα και εικαστική μεταβολή. Όρθωναν οικοδομήματα θρησκευτικού χαρακτήρα όπως είναι οι Ναοί, οι Βωμοί και τα Μοναστήρια. Αναλάμβαναν Κυβερνητικά και Στρατιωτικά έργα, δηλαδή Ανάκτορα, Φρούρια, Γέφυρες, Δρόμους και Λιμάνια. Πολιτιστικά ακόμα έργα όπως Πλατείες, Θέατρα, Υδραγωγεία και Στάδια έπρεπε να μελετηθούν από σπουδαίους

Πρωτομάστορες και να εκτελεσθούν κάτω από την ευθύνη των Τεκτονικών συντεχνιών. Υποτιμούμε επίσης τη διανοητική προεργασία και το πνευματικό έργο που υποκρύπτεται σε κάθε τέτοιο κατασκεύασμα, γιατί ξεχνάμε ότι τα έργα του παρελθόντος δεν ήταν έργα εν σειρά, αλλά μοναδικά και ανεπανάληπτα δημιουργήματα. Όταν μιλάμε για συντεχνίες, συνήθως φέρνουμε στη μνήμη μας γωνιαστές λίθων σε λατομεία ή κτίστες με πηλοφόρια και μυστριά που κουράζονται πάνω σε σκαλωσιές και αγνοούμε την κάθετη οργάνωσή τους. Προϋπόθεση όμως κάθε καλής κατασκευής είναι η σωστή μελέτη και ο ορθός σχεδιασμός. Στην κατασκευή μεγάλων έργων οι υπολογισμοί γίνονται περίτεχνοι. Η επιλογή της τοποθεσίας επιβάλει το έργο να προσαρμοσθεί με το περιβάλλον, η κάλυψη των λειτουργικών αναγκών πρέπει να συνδυασθεί με τα υπάρχοντα υλικά, η δαπάνη με το εργατικό δυναμικό.

Έτσι ο σχεδιασμός καταλήγει να είναι μια έντονα πνευματική εργασία πρακτική ανάλυσης και αρμονικής σύνθεσης. Τελικά «το έργο» μετασχηματίζεται τόσο σε πολιτισμικό γεγονός, όσο και σε μια επίδειξη αναμφισβήτητη της αντίθεσης της ανθρώπινης στην αρχή της κατάρρευσης και της εντροπίας. Πέρα απ’ αυτό όμως, με το ίδιο το έργο, μας προσφέρεται ένας απέραντος πλούτος αισθητικών εμπειριών με το σχήμα του, τις αναλογίες του, τα χρώματά του, κ.λπ. που για να τον προκαλέσει πρέπει ο Αρχιτέκτονας όχι μόνο να είναι απόλυτα εξοικειωμένος με τους ρυθμούς, αλλά κυρίως να δονείται από καλλιτεχνική έμπνευση. Εκείνο πάντως που δεν προσδιορίζεται, εκείνο ακριβώς το οποίο είναι αδύνατο να συλληφθεί από τον «κοινό» νου και να αναλυθεί φυσικά, είναι το «μυστικό» στοιχείο που εκφράζει ένα οικοδόμημα, η «βίωση» των υπερβατικών του λειτουργιών. Γιατί κάθε «δομημένος χώρος, είναι χώρος «ιερός» , είναι «ομφαλός» και «κέντρο» και μόνο μέσα σ’ ένα τέτοιο χώρο «κατάλληλα» οργανωμένο είναι εφικτή μια υπέρβαση και μια εμπειρία ταύτισης του «μικρόκοσμου» με το «μακρόκοσμο « ότι κι αν εννοεί κανείς βέβαια μ’ αυτές τις αναφορές.

ΟΙ ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

Στο Βυζαντινό Κράτος, τα Επαγγελματικά Σωματεία των Οικοδόμων απέκτησαν θρησκευτικό περιεχόμενο, καθώς συνδέονται άμεσα με το έργο της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ευπορίας και της φιλανθρωπίας που εκφράζονται από Αδελφάτα. Τα Σωματεία αυτά πέρασαν στην εποχή της τουρκοκρατίας και έγιναν γνωστά με το όνομα «ισνάφια» και όχι μόνο διετήρησαν τη θρησκευτική τους δραστηριότητα, αλλά παράλληλα ανάπτυξαν αξιόλογη κοινωνική και πνευματική δράση. Ειδικότερα:Μετά την ʼλωση, οι επαγγελματίες όχι μόνο οργανώθηκαν για λόγους επιβίωσης σε κλειστές Συντεχνίες, αλλά επιδίωξαν και την τοπική τους συσπείρωση. Οι Πόντιοι λ.χ. ασχολούμενοι κυρίως με την κατεργασία των μετάλλων, κατοικούσαν σε ιδιαίτερη περιοχή της Πόλης, την περιοχή των Χαλκέων και οι Μαδύτιοι, Χτίστες και Κονιάτες στη συνοικία της Βλάγκας. Όπως γινόταν αντίστοιχα σε όλη τη Μεσαιωνική Ευρώπη, οι οργανωμένοι επαγγελματίες κατά την Τουρκοκρατία είχαν επινοήσει ιδιαίτερη συνθηματική γλώσσα την οποία κρατούσαν ζηλότυπα μυστική. Η Συντεχνία των «Τεκτόνων» ειδικότερα που μας αφορά, ήταν και η πιο οργανωμένη. Με εκλογές σε Γενική Συνέλευση, αναδείκνυαν τη «Δωδεκάρα» (Δώδεκα δηλαδή Μαΐστορες), η οποία με τη σειρά της εξέλεγε τον «Πρωτομαΐστορα», μια Σεβάσμια και αποδεκτή από όλους προσωπικότητα, την οποία τιμούσαν όχι μόνο οι ομότεχνοί της, αλλά και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής. Το Υπούργημά του ήταν τιμητικό και κατά συνήθεια άμισθο, είχε δε το προνόμιο να κρατάει σα σύμβολο αναγνώρισης και εξουσίας ξύλινο, σκαλιστό πήχυ.

Ο Πρωτομαϊστορας επέβλεπε τις Τεκτονικές εργασίες, έπαιρνε τις παραγγελίες και «παζάρευε» και έκλεινε για λογαριασμό όλων τις συμφωνίες και τα εργολαβικά. Στο τέλος της θητείας του , που ήταν ενιαύσια και μπορούε να ανανεωθεί απεριόριστα, λογοδοτούσε για τη διαχείριση των χρημάτων και για τον προγραμματισμό των νέων έργων μπροστά σε ολόκληρη τη Συντεχνία. Η κατάταξη των μελών της Συντεχνίας ήταν: Τσιράκι, Κάλφας, Μάστορας. Οι Συντεχνίες είχαν δικό τους οίκημα, λάβαρο και σφραγίδες. Αναμειγνύονταν ενεργά στην εκλογή των Προκρίτων και των Δημογερόντων (ο Πρωτομαϊστορας ήταν συνήθως Δημογέροντας). Οι Συντεχνίες της Κωνσταντινούπολης λ.χ. τηρώντας Βυζαντινό προνόμιο, μετείχαν ενεργά στην εκλογή του Πατριάρχη. Pέρα από τα επαγγελματικά τους συμφέροντα, οι Συντεχνίες ήταν έθιμο καθολικό, να επιδιώκουν την ίδρυση σχολείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Ο Πρωτομαϊστορας Μανωλάκης ο Καστοριανός λ.χ. ίδρυσε το 1661 το Παράρτημα της Πατριαρχικής Ακαδημίας, το «επιστημονικό» δηλαδή τμήμα. Υπενθυμίζεται ότι ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ίδρυσε σε τριάντα επαρχίες, διακόσια δημοτικά σχολεία και δέκα ελληνικά.Oι ωραιότατοι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί του Πηλίου, των Αμπελακίων, της Καστοριάς μας επιβεβαιώνουν για το πόσο τα Σωματεία αυτά ήταν ζωντανά και δημιουργικά μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα.

ΟΙ ΑΠΟΔΕΚΤΟΙ ΤΕΚΤΟΝΕΣ

Κάποια στιγμή στην ιστορική πορεία των συντεχνιών πραγματοποιήθηκε αυτό που αποκαλείται «θαύμα» στην εξελικτική διαδικασία της φύσης και των κοινωνιών, η μετάλλαξη. Η «αποδοχή» σ’ αυτές προσώπων που ήταν ξένα προς το επάγγελμα, για λόγους λειτουργικούς, θρησκευτικούς ή ανθρωπιστικούς. Νοτάριοι προσκλήθηκαν για την επικύρωση συμβολαίων και καταστατικών, απογραφείς για την τήρηση του υλικού, «γραφιάδες» για τη σύνταξη πρακτικών και αλληλογραφίας, λαϊκοί για την οργάνωση συνάξεων και πανηγυριών, κληρικοί για την τέλεση αγιασμών και τελετών θεμελιώσεων.Τα μέλη αυτά εντάχθηκαν οργανικά στις συντεχνίες, τις παρακολουθούσαν στις μετακινήσεις τους, τηρούσαν τα έθιμά τους και απολάμβαναν τα δικά τους προνόμια.

ΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΤΕΚΤΟΝΕΣ

Όταν άρχισε να παρακμάζει η ανοικοδόμηση των μεγαλοπρεπών ναών, πολλά Σωματεία (Στοές) Επαγγελματιών Τεκτόνων άρχισαν να δίνουν ιδιαίτερο βάρος στα «επίτιμα» μέλη τους (Iερωμένους, Προύχοντες, Διανοούμενους) για να αντιμετωπίσουν τη διαρροή των τακτικών μελών τους και τους παραχώρησαν δικαιώματα και προνόμια. Από την άλλη πλευρά, αρκετοί ελεύθεροι στοχαστές και ανήσυχα πνεύματα για να αποφύγουν τον αυστηρό έλεγχο και την καταπίεση, κατέφυγαν στις συντεχνίες αυτές για να επωφεληθούν από την ασυλία και την ελευθερία κίνησης που παρείχαν στα μέλη τους οι ισχυροί της εποχής. Οι τελετές που διοργάνωναν, οι αρχές που είχαν υιοθετήσει στις ετήσιες συνελεύσεις τους και που γέννησε αργότερα το κοινοβουλευτικό σύστημα, πρόσφερε τον κατάλληλο χώρο για την προβολή ιδεών και την ανάπτυξη θεμάτων που ήταν απαγορευμένο ή επικίνδυνο να προβληθούν σε άλλους χώρους. Τα νέα αυτά μέλη των Στοών χαρακτηρίζονταν σαν «ελεύθεροι» ή «θεωρητικοί» τέκτονες σε αντίθεση με τους πρακτικούς και επαγγελματίες συναδέλφους τους. Σε όσες Στοές απ’ αυτές οι «ελεύθεροι» ή «αποδεκτοί « τέκτονες άρχισαν να υπερέχουν , διατήρησαν μεν την εσωτερική τους δομή και τους τύπους τους, αλλά ήταν μοιραίο να μεταβάλουν πορεία. Απ’ αυτές τις στοές προήλθε ο σύγχρονος Συμβολικός ή Θεωρητικός λεγόμενος Tεκτονισμός.

Ο Τεκτονισμός αυτός κράτησε όπως ήταν φυσικό πολλές από τις συνήθειες, τα σύμβολα και τα εργαλεία των παλιών επαγγελματικών συντεχνιών. Περιέλαβε κατ’ ανάγκη στοιχεία από τους Ροδόσταυρους, τους Αλχημιστές και τους Ναΐτες που είχαν καταφύγει στις τάξεις του. Με τον καιρό επίσης, ιδίως στο 17ο και 18ο αιώνα άρχισε να αποδέχεται στις τελετές του στοιχεία και συνήθειες των αρχαίων θρησκευτικών Ταγμάτων και των Ιπποτικών Αδελφοτήτων. Το 1717 η πρώτη Μεγάλη Στοά, μια ομοσπονδία δηλαδή από Στοές «αποδεκτών» τεκτόνων, (που υπήρχαν «από χρόνου αμνημονεύτου») ιδρύθηκε στην Αγγλία. Από τότε άρχισαν να ιδρύονται Μεγάλες Στοές και σε άλλες χώρες στις οποίες είχε αναπτυχθεί αυτό το «θεωρητικό» τεκτονικό σύστημα.Οι ιδρυτές του, αν και πιστοί χριστιανοί, υλοποίησαν πρώτοι, μετά από τις εμπειρίες των θρησκευτικών πολέμων και των διώξεων, τις επαγγελίες του Ουμανισμού, δηλαδή της αρχές της ανεξιθρησκείας και της ελευθερίας της συνείδησης, της ισότητας των ανθρώπων και της αδελφότητας των λαών, κάτι που αγωνίζεται μόλις να διακηρύξει απλώς σήμερα η κοινότητα των Ηνωμένων Εθνών ή η Συνθήκη της Ρώμης. Έτσι έθεσαν σαν κοινό σημείο αναφοράς του Χριστιανισμού, του Ιουδαϊσμού και του Ισλαμισμού - των τότε γνωστών θρησκειών στο Δυτικό κόσμο - την Παλαιά Διαθήκη. Σ' αυτή την ορθή επιλογή τους στηρίχτηκαν οι θερμόαιμοι και εκμεταλλεύτηκαν οι πολέμιοι του για να τον κατηγορήσουν για όργανο του "Σιωνισμού".Η υιοθέτηση της αρχής της ανεξιθρησκείας τους κατέστησε φυσικά ανεπιθύμητους στις "προπαγανδίζουσες" εκκλησίες και η διακήρυξη της ελευθερίας της συνειδήσεως τους τοποθέτησε στα υπόγεια των βασανιστηρίων του κάθε μορφής ολοκληρωτισμού.

ΟΙ ΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ

Παρά το γεγονός ότι ο τεκτονισμός χαρακτηρίζεται από μια παγκοσμιότητα και μια ομοιομορφία στην παράδοσή του, στη φιλοσοφία και στη μεθοδολογία του, ήταν φυσικό να προσαρμοστεί στις κατά τόπους συνθήκες και να διαφοροποιηθεί σταδιακά, τόσο ουσιαστικά όσο και στον τρόπο έκφρασής του, δηλαδή στους εξωτερικούς του τύπους και μορφές. Έτσι με το πέρασμα των αιώνων έχει αποκρυσταλλωθεί στις ακόλουθες κύριες σχολές, χωρίς να αποφεύγονται βέβαια και οι επικαλύψεις τους ή οι παραλλαγές:1) την Αγγλοσαξωνική2) την Αμερικανική3) την Γαλλική και4) τη Σκανδιναβική.

Η ΑΓΓΛΟΣΑΞΩΝΙΚΗ ΣXOΛH

Είναι η επικρατέστερη, η πιο γνήσια τεκτονικά και η πιο ορθόδοξη, σχεδόν μονολιθική. Στηρίζεται όπως είναι φυσικό στα έθιμα και την παράδοση, η οποία έχει κωδικοποιηθεί κατά τη γνωστή αγγλική συνταγή. Ακαμπτη στη διατύπωσή της, ευλύγιστη στην ερμηνεία της. Βάση και θεμέλιο έτσι του Τεκτονισμού αυτού είναι τα Αρχαία Καθήκοντα (Old Charges) και τα Οριοθέσια (Landmarks) τα οποία μένουν σκόπιμα ελεύθερα στην προσθήκη κυρίως κανόνων δευτερεύουσας αξίας. Πρόκειται για οδηγίες, υποσχέσεις και επιταγές ηθικής, τεκτονικής και κοινωνικής συμπεριφοράς που έχουν εμφανή προέλευση τις συντεχνίες του μεσαίωνα, αλλά που η καταγωγή τους χάνεται στα βάθη των αιώνων. Η σχολή αυτή υποστηρίζει τη θεωρία της καταγωγής του Τεκτονισμού από τις συντεχνίες των επαγγελματιών οικοδόμων της Ευρώπης. Έχει καθιερώσει μια αυστηρή και άρτια οργάνωση. Μόνο στο Λονδίνο υπάρχουν 3.000 τεκτονικές Στοές, περισσότερες φαντάζομαι από τα βιβλιοπωλεία. Παρά ταύτα όμως έχει αριστοκρατική υφή, ταυτίζεται σοφά και πρακτικά με τις κοινωνικές δομές, είναι πατριωτική, νομοταγής, φιλανθρωπική και διακριτικά, αλλά αληθινά εσωτερική. Κατά παράδοση επίσης ο Μέγας Διδάσκαλος προέρχεται από τη βασιλική οικογένεια. Σήμερα είναι ο Δούκας του Κεντ. Πέρασε μια κρίση ταυτότητας, ομοιογένιας και οργάνωσης από το 1750 μέχρι τις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα (σε μια φάση αυτής της περιόδου υπήρχαν τέσσερις αντίζηλες Μεγάλες Στοές στην Αγγλία) αλλά από την εποχή της "Ενώσεως" το 1813 τα πράγματα έχουν ισορροπήσει. Η Μεγάλη Στοά της Αγγλίας που ιδρύθηκε το 1717 έχει το προβάδισμα της αρχαιότητας μεταξύ των Μεγάλων Στοών του κόσμου. (Υπάρχουν ξεχωριστές Μεγάλες Στοές στη Σκωτία και την Ιρλανδία που θεωρούνται ισότιμες με την Αγγλική).Η επιρροή της Αγγλοσαξωνικής Σχολής πέρα από τα Βρετανικά Νησιά έχει εξαπλωθεί στη Νότιο Αφρική, στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Έχει αφήσει έντονη επιρροή στις Ινδίες και φυσικά στις πρώην αποικίες που διατηρούν δεσμούς με τη Μητρόπολη. Τρέφει μια επιφύλαξη, σχεδόν αγνοεί τους ανώτερους τεκτονικούς βαθμούς (οι οποίοι όμως υπάρχουν σε περιορισμένο αριθμό μελών και λειτουργούν εκλεκτικά) και περιορίζεται στους τρεις συμβολικούς βαθμούς του Μαθητού, του Εταίρου και του Διδασκάλου και αναγνωρίζει απλά ότι στον αρχαίο τεκτονισμό περιλαμβάνεται και ο Βαθμός της Βασιλικής Αψίδας.

Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Η σχολή αυτή έχει αγγλοσαξωνική φυσικά καταγωγή αλλά διαφοροποιήθηκε στην πορεία της. Με τον ενθουσιασμό των νεοφώτιστων και με τον εξοπλισμό του κοινωνικού τους και θρησκευτικού "πουριτανισμού" οι άνθρωποι του νέου κόσμου βρήκαν στον Τεκτονισμό μια πνευματικότητα και μια καταξίωση που τους έλειπε και μαζί βρήκαν μια διέξοδο. Με πειθαρχία και μαζί σεβασμό ανάπτυξαν, οργάνωσαν και ταξινόμησαν όλα τα γνωστά δόγματα της Ευρώπης, τα οποία όμως μας τα επέστρεψαν σχεδόν αγνώριστα. Με πρακτικό και μαζί λειτουργικά και τελετουργικά άψογο τρόπο ιεράρχησαν βαθμούς και οικοδόμησαν συστήματα. Καθιέρωσαν τους ανώτερους τεκτονικούς βαθμούς που κυριολεκτικά τους λατρεύουν. Όλα όμως αυτά τα Τεκτονικά Συστήματα (επάλληλα και παράλληλα) συνεργάζονται αρμονικά και υποδειγματικά. Ποτέ δε δημιουργήθηκε κάποιο πρόβλημα ανταγωνισμού ή διάσταση μεταξύ τους. Εδώ ο Τεκτονισμός εκφράζεται από τη μεσαία, την αστική τάξη, χωρίς να παύει να έχει ιδιαίτερη πρόσβαση στις υψηλότερες βαθμίδες. Οι πολιτικοί π.χ. οι δικαστικοί και οι δικηγόροι διακρίνονται και έχουν πυκνώσει τις τάξεις του. Χαρακτηρίζεται από έντονη και αξιόλογη φιλανθρωπική δράση (υπάρχουν πάνω από τριάντα μεγάλα και αξιόλογα νοσοκομεία που έχουν ιδρυθεί από τεκτονικές οργανώσεις, όπως επίσης αξιόλογοι οργανισμοί με εξειδικευμένη κοινωνική προσφορά: Για τα εγκαύματα, για τις παθήσεις των παιδιών, για τα παράλυτα παιδιά). Η Σχολή αυτή είναι έκδηλα πατριωτική και συντηρητική αλλά καταλήγει να είναι πανηγυρική και σε ορισμένους κλάδους της (Shriners) σκόπιμα εξώστροφη και διασκεδαστική. Παράλληλα έχει δημιουργηθεί μια αλυσίδα παρατεκτονικών οργανώσεων για τις γυναίκες (Order of the Eastern Star), για τους νέους (Order of DeMoley), για τις νεάνιδες (Order of Rainbow) κ.λπ. Πάντως είναι λαϊκότερη και πιο πρακτική από τις Ευρωπαϊκές. Η επιρροή της εκτείνεται στην Κεντρική Αμερική, στις Φιλιππίνες και την Ιαπωνία και μερικότερα στη Γερμανία, την Ιταλία, την Αυστρία και την Ελλάδα μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι σχετική η επιρροή της στον Καναδά που την επιμερίζεται με την Αγγλοσαξωνική και στη Λατινική Αμερική που φαίνεται να υπερέχει όμως η Γαλλική. Υποστηρίζει τη θεωρία της καταγωγής του Τεκτονισμού τόσο από τις συντεχνίες του Μεσαίωνα, όσο και από τα Ιπποτικά Τάγματα.

Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΣXOΛH

Λόγω της ιστορικής της αντίθεσης με ο,τιδήποτε Αγγλικό, η Γαλλική παράδοση και κουλτούρα οδήγησε στη δημιουργία ενός ιδιότυπου Τεκτονισμού στη χώρα αυτή. Στη Γαλλία υπάρχουν όλα σχεδόν τα Τεκτονικά δόγματα και οι Τύποι σε πολλές εκδόσεις και επικαλύψεις. Εκφράζονται επίσης διάφορες τάσεις και μορφές. Από την πολιτική προοδευτική λέσχη μέχρι τις πιο αυστηρές και αξιόλογες μορφές αποκρυφισμού. Υπάρχουν πέντε Μεγάλες Στοές σήμερα στη Γαλλία, μια από τις οποίες είναι η Μεγάλη Συμβολική Σκωτική Στοά Droit Humain, ο λεγόμενος Μικτός Τεκτονισμός, στον οποίο γίνονται δεκτοί άνδρες και γυναίκες "επί ίσοις όροις με την επίκληση του ανθρώπινου δικαίου". Υπάροχυν επίσης και πολλά άλλα τεκτονικά και παρατεκτονικά τάγματα (όπως π.χ. είναι το Τάγμα των Μαρτινιστών). Η κυρίως όμως Γαλλική Τεκτονική Σχολή εκφράζεται απ' αυτό που αποκαλείται Μεγάλη Ανατολή, με χαρακτηριστικό γνώρισμα τους 33 βαθμούς του Αρχαίου και Αποδεδειγμένου Σκωτικού Τύπου, κάτω από ενιαία διοίκηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι η προϊσταμένη των Τεκτονικών Στοών Δύναμη, εδώ δεν αποκαλείται όπως σε όλο τον κόσμο "Μεγάλη Στοά", αλλά "Μεγάλη Ανατολή" τονίζοντας έτσι όχι το διοικητικό της χαρακτήρα, αλλά την "μεταφυσική" της προέλευση.Το κέντρο βάρους έτσι στη σχολή αυτή βρίσκεται στη Μεγάλη Ανατολή, στην Ανώτερη Διοίκηση, η οποία ασκεί μέσα από έναν έντονο συγκεντρωτισμό, μεσσιανικά, απόλυτο έλεγχο στην κίνηση και τη δράση των στοών.

Αντίθετα στην Αγγλοσαξωνική παράδοση και Σχολή, το κέντρο βάρους έχει μεταφερθεί στη βάση, στις Στοές οι οποίες είναι αυτοδύναμες μονάδες, η δε Μεγάλη Στοά που δεν επικαλείται την "ελέω Θεού" εξουσία είναι απλά το ομοσπονδιακό κεντρικό όργανο που εκπροσωπεί τις Στοές και συντονίζει τη δράση τους. Βάση και θεμέλιο αναλλοίωτο του Τεκτονισμού αυτού αποτελούν τα αποκαλούμενα Συντάγματα του Μεγάλου Φρειδερίκου του 1762 και 1786, των οποίων ποτέ δεν αποδείχθηκε η γνησιότητα. (Την Αγγλική παράδοση στη χώρα αυτή εκφράζει η Grande Loge Nationale η οποία ελέγχει ένα μικρό ποσοστό των Γάλλων Τεκτόνων). Μέσα από αυτή όμως τη φαινόμενη πολυδιάσταση και αταξία του Γαλλικού Τεκτονισμού, υπηρετείται με συνέπεια η αγάπη προς την ελευθερία της έκφρασης και της συνείδησης και η βαθύτερη - με ελευθερότητα - σπουδή των αρχών του θεσμού.Οι Γάλλοι έχουν καταξιωθεί επίσης και για μια ιδιότυπη - αν όχι αυθαίρετη - ερμηνεία του συμβολισμού του Τεκτονισμού καθαρά αποκρυφιστική που έχει επηρεάσει βαθειά και τους Έλληνες Τέκτονες. Καλλιεργείται επίσης με Γαλατική ευαισθησία εδώ ένας ουσιαστικός διεθνισμός, αλλά και με μια επαναστατική σκληρότητα ένα αντικληρικό πνεύμα το οποίο άδικα ίσως χαρακτηρίζεται σαν "αθεϊστικό".Υποστηρίζει τη θεωρία της καταγωγής του Τεκτονισμού από τα αρχαία μυστήρια, μια θεωρία η οποία έδωσε πολλές λαβές στις επίσημες "εκκλησίες" να ασκήσουν μια άδικη πολεμική κατά του τεκτονισμού.Ασκεί επιρροή στις Κάτω Χώρες (αλλά ήδη στο Βέλγιο είναι έντονη η Αγγλική παρουσία) και στην Ιταλία, στις κτήσεις της που διατηρούν μαζί της δεσμούς και όπως προαναφέρθηκε έχει διαδοθεί στη Λατινική Αμερική. Επίσης με την επανεμφάνιση του Τεκτονισμού στην Ισπανία πρόσφατα, έχει αναπτυχθεί μια διελκυστίνδα μεταξύ της Γαλλίας και της Αγγλίας εκεί.

Η ΣΚΑΝΔΙΝΑBΙΚΗ ΣXOΛH

Μέσα από κάποια αποστασιοποίηση ή απομονωτισμό, αναπτύχθηκε στη χερσόνησο αυτή (από Γαλλικές και Γερμανικές καταβολές) ένας τεκτονισμός με έντονο και εμφανή το χριστιανικό του χαρακτήρα. Έτσι έχει αναιρέσει μια από τις βασικές αρχές του παραδοσιακού τεκτονισμού που είναι η ανεξιθρησκεία όσον αφορά την εισδοχή των μελών του, από τα οποία απαιτεί να έχουν ασπασθεί τη χριστιανική πίστη.Οι κλάδοι του χαρακτηρίζονται σαν κλάδοι του Αγίου Ανδρέα και του Αγίου Ιωάννη.Η καταξίωση του Τεκτονισμού αυτού πηγάζει από την ομοιογένεια του, από το αθόρυβο αλλά ουσιαστικό του έργο, κοινωνικό και πνευματικό και από την ευλογία που έχει από το ιερατεία και τη Δανία από το ίδιο το Στέμμα. Η επιρροή του έξω από τη Δανία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Νορβηγία περιορίζεται μόνο στην Ισλανδία και τη Γερμανία.Έτσι, στη μια άκρη - εξαίρεση έχουμε το Χριστιανικό Τεκτονισμό των Σκανδιναβών, στην αντίθετη άκρη μια άλλη εξαίρεση, τον "αθεϊστικό" τεκτονισμό των Γάλλων.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

Ο Τεκτονισμός στον Ελληνικό χώρο λειτούργησε σε δυο ξεχωριστές φάσεις που δεν έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους και αυτό δεν έχει συνειδητοποιηθεί ούτε από τους μελετητές ούτε από τους περισσότερους τέκτονες.Προεπαναστατικός Τεκτονισμός (1740-1821)Η πρώτη περίοδος που δίκαια χαρακτηρίζεται σαν "προεπαναστατικός Τεκτονισμός" άρχισε γύρω στο 1740 και έφθασε μέχρι την επανάσταση του 1821.Μετά ακολούθησε μια τέλεια διακοπή, μια νεκρή περίοδος (1821-1863). Η διακοπή αυτή απλώς επιβεβαιώθηκε με την ανακήρυξη του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους που διέλυσε και επίσημα τις Στοές που είχαν κλείσει πάντως πολύ πριν, εξαιτίας της επανάστασης. Αυτή η ανάπαυλα δράσης τεκτονικών στοών διατηρήθηκε μέχρι την ένωση της Επτανήσου με την μητέρα πατρίδα το 1863.Ο Τεκτονισμός της Μεγάλης Ανατολής (1863-1976)Μετά ξεκίνησε η δεύτερη περίοδος που κράτησε κι αυτή ένα περίπου αιώνα μέχρι το 1976 που την ονομάζω σαν "Μονότονο Ελληνικό Τεκτονισμό".Έτσι το 1863 σχεδόν αναπάντεχα, εμφανίστηκαν οι πρώτες τεκτονικές στοές αναζήτησης στην Ελλάδα εξαρτημένες από τη Μεγάλη Ανατολή του Τορίνου και τον επόμενο χρόνο απέκτησαν ένα είδος αυτονομίας με τη δημιουργία ενός "Τεκτονικού Διευθυντηρίου" δηλαδή μιας τοπικής Ελληνικής Διοίκησης.Το 1868 ο Ελληνικός Τεκτονισμός απέκτησε πλήρη ανεξαρτησία και δημιουργήθηκε έτσι η Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος που έλεγχε ουσιαστικά τους 3 πρώτους συμβολικούς βαθμούς, αλλά που είχε υιοθετήσει και τους υπόλοιπους 30 του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου. Το 1872 οι ανώτεροι βαθμοί απέκτησαν κι αυτοί ανεξαρτησία και συγκροτήθηκε το Ύπατο Συμβούλιο του 33ου του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου. Τα δύο αυτά σώματα ανήκαν στην ίδια δογματική τεκτονική σχολή, τη Γαλλική και μέχρι το 1976, πάνω από εκατό χρόνια δηλαδή, κυριάρχησαν μονοπωλιακά στο χώρο μας. Οι κρίσεις και οι διακυμάνσεις του μονότονου αυτού Τεκτονισμού δεν ήταν τίποτε άλλο παρά οι μεταξύ τους αντιζηλίες και η προσπάθεια το ένα να ελέγχει το άλλο. Αυτό αποστέρησε τον Ελληνικό Τεκτονισμό από κάθε δυνατότητα ανανέωσης και όλο αυτό το διάστημα, έμεινε στο επίπεδο, οργανωτικά και δογματικά, από το οποίο ξεκίνησε. Αποκομμένος δε καθώς ήταν από τη διεθνή τεκτονική κοινότητα δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει ούτε τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν ακόμα και στο ίδιο το δόγμα από το οποίο προήλθε.Ο Τεκτονικός Πλουραλισμός στην Ελλάδα (1977- )Η τρίτη περίοδος που ήδη διανύει τη τρίτη δεκαετία της, είναι η εποχή του "Τεκτονικού πλουραλισμού" στην Ελλάδα και στη συνέχεια προσπαθούμε να δώσουμε το στίγμα της, δηλαδή τα γεννεσιουργά της αίτια, όσο και τις προοπτικές της.Με την ίδρυση το έτος 1977 του Μεγάλου Περιστυλίου των Τεκτόνων της Βασιλικής Αψίδας που μετέφερε στη χώρα μας, μαζί με άλλους βαθμούς και τάξεις τον Τεκτονισμό της Αμερικανικής Σχολής, έληξε οριστικά η περίοδος του μονότονου Γαλλικού Τεκτονισμού.Το 1981 με την ίδρυση του Μεγάλου Σκηνώματος των Ιπποτών του Ναού που καθοδηγήθηκε από το αντίστοιχο Μεγάλο Σώμα της Σκωτίας, το σύστημα της Υόρκης άρχισε να προσαρμόζεται προς τον Ευρωπαϊκό Τεκτονισμό και την παράδοσή του.Αυτή η φάση ολοκληρώθηκε το 1986 με την εμφάνιση και τη δράση της Εθνικής Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος η οποία ακολούθησε από την αρχή τα Αγγλικά πρότυπα. Έτσι η προσπάθεια που άρχισε από το Διονύσιο Ρώμα το 1811 με συμπαραστάτη του το Δούκατου Σάσεξ, τότε Μεγάλο Διδάσκαλο της Ηνωμένης Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας (1813) ολοκληρώθηκε 175 χρόνια μετά όταν στις 21 Ιουνίου 1986 ανακηρύχθηκε η Νέα Εθνική Μεγάλη Στοά της Ελλάδος για να εισαχθεί και σε μας ο καθαρός και αρχαίος τεκτονισμός της Αγγλοσαξωνικής Σχολής.Ιστορική Καταγραφή της πρώτης περιόδουΚαίτοι η ιστορική έρευνα της πρώτης περιόδου δεν έχει εξαντληθεί - μια ερευνητική στοά πρέπει να ιδρυθεί γι' αυτό το σκοπό - υπάρχουν στοιχεία ικανά να σχηματίσουμε τουλάχιστον την αμυδρή της εικόνα. Τα βιβλία του Διονυσίου Καλογερόπουλου, του Πάνου Χατζηπάνου και του Μαρίνου Πολλάτου, οι μονογραφίες του Παναγιώτη Κρητικού, του Θεοδοσίου Τάσιου, του Χρήστου Ριζόπουλου κ.λπ. καθώς και η πρόσφατη έκδοση - λεύκωμα της Στοάς της Λευκάδας. "Η Ένωσις" για το Διονύσιο Ρώμα και την πρώτη Εθνική Μεγάλη Στοά προσδιορίζουν τα ορόσημά της. Είναι πράγματι η μόνη περίοδος που έχουμε κάνει κάποια ιστορική δουλειά.Η δεύτερη περίοδος υστερεί από άποψη ιστορικής καταγραφής.Ο Χατζηπάνος παραθέτει πολλά στοιχεία αλλά άτακτα και χωρίς κριτικό πνεύμα, είναι περισσότερο ένας - με επιλογές - αρχειογράφος και λιγότερο ένας ιστορικός. Ο Πολλάτος ενώ είναι αυστηρός στην αρχή, όσο πλησιάζει προς την εποχή του γίνεται πιο προσεκτικός και εξυμνητικός. Ο Νέστορας Λάσκαρης στο λεξικό του είναι μονοσήμαντος και επιφυλακτικός. Υπήρξε ο πιστός υπηρέτης της ιδέας της Μεγάλης Ανατολής και ο Ηρακλής του Σκωτικού Τύπου. Ανήκει εξάλλου στη σχολή που η μυθοποίηση ταυτίζεται με την αλήθεια.Στη σχολή αυτή θητεύουν και οι περισσότεροι τέκτονες που ασχολούνται σποραδικά με την ιστορική έρευνα της δεύτερης περιόδου. (Τον προβληματισμό του πάνω στο θέμα αυτό εκθέτει ο Φαίδων Μπουμπουλίδης "Σκέψεις γύρω από τις τεκτονικές έρευνες" σ' ένα του αξιόλογο άρθρο - οδηγό στο Τεκτονικό Δελτίο, σελ. 84-99 (1966).

EΠIΦANEIΣ TEKTONEΣ

ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑΪΡΗΣ

Ο Καΐρης γεννήθηκε στην ʼνδρο το 1784. Μικρός ξενιτεύεται, εξαποστέλλεται στην ξακουστή Ακαδημία των Κυδωνιών όχι μόνο για να πάρει τα πρώτα γράμματα, αλλά για να κάνει και ευρύτερες σπουδές.Αποφοιτώντας καταφεύγει στο Μοναστήρι της Πάρου για να ασκητέψει. Αργότερα είχε την έμπνευση και να χειροτονηθεί. Ανήσυχος όμως όπως ήταν, φεύγει από το Μοναστήρι και πάει στο Πανεπιστήμιο της Πίζας για να σπουδάσει Φιλοσοφία και Φυσικομαθηματικά.Μετά από τέσσερα χρόνια σπουδών βρίσκεται στο Παρίσι. Συνδέεται με τον Κοραή που του έδειξε πατρική αληθινά στοργή και επηρέασε αποφασιστικά την πνευματική του εξέλιξη. Εκεί μυείται και στον Τεκτονισμό, οι αρχές του οποίου διαπότισαν ολόκληρο το μετέπειτα βίο του όπως θα δούμε.Το 1812 επιστρέφει για να διδάξει και φωτίσει το υπόδουλο γένος. Διορίζεται Διευθυντής στην Alma Mater του, την Ακαδημία Κυδωνιών, που την κατέστησε ένα αό τα λαμπρότερα πνευματικά κέντρα του προεπαναστατικού Ελληνισμού.Με την κήρυξη της Μεγάλης επανάστασης εγκαταλείπει τα πάντα, Σχολή και Μαθητές και τρέχει στη φωνή της Πατρίδας. Υψώνει πρώτος τη σημαία στην ʼνδρο, πολιορκεί την Κάρυστο, ξεσηκώνει τη Χαλκίδα. Πολεμάει παντού σαν απλός στρατιώτης και φτάνει μέχρι τον Όλυμπο. Στη διάρκεια του Αγώνα λαβώνεται τρεις φορές. Χρημάτισε πληρεξούσιος στην Εθνική Συνέλευση και το 1824 έγινε Πρόεδρος του Βουλευτικού. Του ανατέθηκε να προσφωνήσει τον Καποδίστρια. Ο λόγος που εξεφώνησε στην επίσημη τελετή της υποδοχής του παρέμεινε μνημειώδης για τα πατριωτικά και βαθυστόχαστα νοήματά του. Οι φιλελεύθεροι όμως στοχασμοί και οι υποθήκες που τον συνόδεψαν, του χάρισαν την απροκάλυπτη δεσμένεια του Πρώτου Κυβερνήτη. Ο Καΐρης, υποψιασμένος πια και απογοητευμένος αποσύρεται από το δημόσιο βίο.Φεύγει για το εξωτερικό και ασχολείται με την ενημέρωσή του πάνω στα νέα εκπαιδευτικά συστήματα και τη συγκέντρωση, χρημάτων, βιβλίων και εποπτικού υλικού για την ίδρυση ενός πρότυπου διδακτηρίου στη γενέτειρά του, την ʼνδρο.Η Σχολή του αυτή όχι μόνο θα αποκτήσει πανελλήνια φήμη, αλλά θα τρέξουν σ' αυτήν σπουδαστές κι από τα γειτονικά κράτη. (Ανάμεσα στους μαθητές του ο Δεληγιάννης, ο Συγγρός, ο Κύριλος του Βιδινίου και ο μετέπειτα Βαλής της Θεσσαλονίκης Αχμέτ Ρεσίμ Πασάς, Βούλγαροι, Σέρβοι, ʼραβες).Ενάρετος και πανεπιστήμων διδάσκει φιλοσοφία, ιστορία, ψυχολογία, μαθηματικά, χημεία, αστρονομία, υδραυλική κ.λπ. Σαν ηθική βάση της διδασκαλίας του, που απευθυνόταν σε ένα ευρύτερο ακροατήριο (ομόθρησκο και αλλόθρησκο όπως είδαμε) είχε καθιερώσει την πίστη στην ύπαρξη ενός και μόνο θεού, κατά τα Τεκτονικά πρότυπα και τον απέραντο προς Αυτόν σεβασμό, την αποκαλούμενη μονολεκτικά "θεοσέβεια".Η αίγλη όμως και η φήμη που αποκτά αρχίζουν να ενοχλούν. Είναι πολύ ενοχλητικό για ένα απολυταρχικό καθεστώς να αρνείσαι να δεχτείς τα παράσημά του ή να μη δέχεται μια έδρα που σου προσφέρουν στο Πανεπιστήμιο.Η Εκκλησία δεν διστάζει έτσι να τον χαρακτηρίσει αιρετικό και το παλάτι σαν επαναστάτη. Ιεροκήρυκες αρχίζουν να τον κατηγορούν από τον άμβωνα για αθεϊα, (έτσι χαρακτηρίζουν τη "θεοσέβεια") και διάφοροι "θεολογούντες" να δημοσιεύουν πύρινα άρθρα κατά του φιλοσόφου. Το καλοκαίρι του 1839 η Ιερά Σύνοδος θυμάται την παλιά και ξεχασμένη από όλους ιδιότητά του σαν κληρικού και τον καλεί σε απολογία. Παράλληλα του ζητάει να υποβάλει γραπτή "ομολογίαν της πίστεώς του".Ο Καΐρης έστειλε απλά μια απάντηση με την οποία τονίζει ότι τα δόγματα και τα Ιερά Μυστήρια δεν γίνονται καταλυπτά και δεν ομολογούνται δια λόγων. Aυτό θεωρήθηκε σαν ομολογία αίρεσης και διατάσσεται η σύλληψή του. Καθώς τα όρια της εξουσίας της Πολιτείας και της Εκκλησίας εκείνο τον καιρό ήταν επάλληλα και συγκεχυμένα, η Ιερά Σύνοδος χρησιμοποιεί πολεμικό πλοίο για να συλλάβει και μεταφέρει τον Καϊρη από την ʼνδρο στο Μοναστήρι της Αίγινας υπόδικο. Οι ολοφυρμοί στην παραλία της γενετείρας του, του λαού και των μαθητών του δε στάθηκαν ικανοί να συγκινήσουν τους Ιεράρχες.Η δίκη του που ξεσήκωσε εν τω μεταξύ το πανελλήνιο έγινε στις 21 Οκτωβρίου του 1839. Ο Καΐρης επικαλείται το δικαίωμα της ελευθερίας της συνειδήσεως. Ξέρει ότι στο πρόσωπό του δοκιμάζεται μία από τις πιο βασικές αρχές μια ευνομούμενης πολιτείας. Επιτρέπεται, είπε, σε ένα ευνομούμενο κράτος που έχει διακηρύξει μάλιστα την ανεξιθρησκεία να ερευνάται η συνείδηση των πολιτών του και να τους ζητούν έγγραφη ομολογία της πίστης τους; Τότε σε τι θα διαφέραμε, ρωτάει, από την ίδια την Ιερά Εξέταση; Εγώ διδάσκω φιλοσοφία, τους είπε. Δεν διδάσκω Χριστιανική Κατήχηση. Ποτέ δε μίλησα όμως ή εδίδαξα κάτι εναντίον της Χριστιανικής Θρησκείας. Το μόνο το οποίο επιδίωξα είναι να εμπνεύσω στους μαθητές μου θεοσέβεια.Η Ιερά Σύνοδος εξέδωσε απόφαση καταδικαστική. Με Βασιλικό Διάταγμα (!!) ο φιλόσοφος κλείστηκε στο Μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Σκιάθου για να του δοθεί καιρός να "μεταμεληθεί". Εκεί ο Καΐρης υπέστη τα πάνδεινα από τους φανατικούς καλογήρους οι οποίοι με το βασανισμό του νόμισαν ότι βρήκαν μια σίγουρη πύλη προς τον δικό τους παράδεισο.Έμεινε ένα ολόκληρο χειμώνα έγκλειστος σε ένα σκοτεινό υπόγειο και αρρώστησε βαρειά. Το σώμα του παρέλυσε. Η Εκκλησιαστική και η Κοσμική Εξουσία ανησύχησε. Τον μεταφέρουν σε καλύτερο περιβάλλον, στο Μοναστήρι της Σαντορίνης. Αφού τον κράτησαν άλλα δύο χρόνια εκεί σε απομόνωση, του επέβαλαν να φύγει για το εξωτερικό. άρρωστος, εξόριστος και πικραμένος βρέθηκε στο Λονδίνο. Με τη μεσολάβηση του Σπυρίδωνα Τρικούπη επέστρεψε δυστυχώς αργότερα στην πατρίδα για να ακολουθήσει η Τρίτη και τελευταία πράξη του δράματός του.Γέροντας και ασθενής πια σύρεται σε δεύτερη δίκη. Καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλακή και τον κλείνουν στο Λοιμοκαθαρτήριο της Σύρου. Σε λίγες μέρες πεθαίνει. Του αρνήθηκαν εκκλησιαστική ταφή και για να μη γίνει ο τάφος του αντικείμενο σεβασμού και προσκυνήματος από τους μαθητές του, οι διώκτες του γέμισαν το πτώμα του με ασβέστη και το κατάκαψαν.Η ιστορία του Θεόφιλου Καΐρη και οι περιπέτειές του είναι η ιστορία και οι περιπέτειες του Ελληνισμού και των ονείρων του κατά το 19ο αιώνα. Dίνουν με ενάργεια την εικόνα και παρακολουθούν τις παλινδρομήσεις του Διαφωτισμού στη χώρα μας και αρκούν για να προβάλλουν χωρίς περιττές αναλύσεις, τις συνθήκες της εποχής. Συνθήκες κάτω από τις οποίες ήταν αδύνατη η λειτουργία του Τεκτονισμού μετά την Επανάσταση στην Ελλάδα.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ

H Zάκυνθος, κέντρο πνευματικό και εθνικό της προεπαναστατικής Eλλάδας, γίνεται λόγω της θέσης της τόπος υποδοχής των καταδιωκόμενων τόσο από τη Pούμελη, όσο και από το Mωριά.Kατά τη διάρκεια του αγώνα είχε συσταθεί στο νησί Tεκτονικό Διευθυντήριο, το αποκαλούμενο "Tρισυπόστατον" από τον Kόμητα Διονύσιο Pώμα, τον Tραπεζίτη Παναγιώτη Στεφάνου και τον Φιλικό Kωνσταντίνο Δραγώνα "Προέξαρχο των εν Zακύνθω Φραμασώνων" το οποίο "δια παντοίων τρόπων και μέσων" ενίσχυσε το επαναστατημένο Έθνος. Mε πολιτικές νουθεσίες, με στρατιωτικές συμβουλές, με πληροφορίες, με εφόδια και στρατιωτικό υλικό.Ο Γέρος του Μωριά μυήθηκε το 1818 στην Τεκτονική Στοά "Αναγεννόμενος Φοίνιξ" της Ζακύνθου που την ίδρυσε ο Διονύσιος Ρώμας το 1815.Κάποτε είπε: Στη Ζάκυνθο έμαθα την πολιτική της ζωής.Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Αναγνωσταρά (απεσταλμένο της εταιρείας) την 1ην Δεκεμβρίου του έτους 1818 στο νησί που τόσο αγάπησε.

ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ

Εθνομάρτυρας και πρόδρομος της ελληνικής ελευθερίας, γεννήθηκε στο Βελεστίνο το 1757. Σπούδασε αρχικά στη Ζαγορά και αργότερα στα Αμπελάκια. Συμπλήρωσε τη μόρφωσή του στην Κωνσταντινούπολη με την εκμάθηση της Γαλλικής και Αγγλικής γλώσσας, υπηρετώντας σαν Γραμματέας του Τέκτονα Αλέξανδρου Υψηλάντη ο οποίος του έδειξε πατρική αληθινά φροντίδα.Φθάνει στο Βουκουρέστι το 1770 όπου γνωρίζεται με τον Ηγεμόνα Μαυρογένη και ιδρύει τη μυστική "Εταιρεία των Φίλων" υπό την επίδραση του ισχυρού τεκτονισμού της Αυστρίας, η οποία όμως εξέφραζε το δικό του φιλελεύθερο παλμό.Δεν είναι βέβαιο αν μυήθηκε σε κανονική τεκτονική στοά, το όλο του έργο όμως επιβεβαιώνει ορθή γνώση τόσο των αρχών όσο και της λειτουργικότητας του τεκτονικού θεσμού.Η αίθουσα τελετών της Μεγάλης Στοάς της Γιουγκοσλαβίας, το πάλαι, είχε διακοσμηθεί με έξοχες τοιχογραφίες οι οποίες σχεδόν θεοποιούσαν τον Βελεστινλή. Αλλά και Βούλγαροι ιστορικοί (Καθηγητής Αλ. Θεοδώρωφ - Μπαλάν κ.λπ.) επιβεβαιώνουν την τεκτονική ιδιότητα του Εθνομάρτυρα.

ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ (1964-1778)

Ο Βολταίρος υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Γαλλίας και ο τελευταίος της κλασικής περιόδου.Ολόκληρο το έργο του υπογραμμίζει έντονα το ιδανικό της προόδου στο οποίο κάλεσε με χίλιες παραλλαγές του "εργάτες" όλης της ανθρωπότητας να ανταποκριθούν. Η ζωή του, μακρά και έντονη κάλυψε το λυκόφως του συντηρητισμού και το λυκαυγές της επαναστατικής περιόδου. Κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης η παρουσία του υπήρξε παράγων αποφασιστικός και προσδιόρισε τις κατευθύνσεις που πήρε ο νεότερος Ευρωπαϊκός πολιτισμός.Οι πολεμικές καταστροφές του 1709 και οι φρικαλεότητες των θρησκευτικών διωγμών άφησαν έντονα τα ίχνη τους πάνω του. μετά την επιτυχία της πρώτης του τραγωδίας το 1718 ονομάστηκε διάδοχος του Ρακίνα στο θέατρο, αλλά περισσότερο του ταίριαζε η ιδιότητα του φιλόσοφου που απέκτησε αργότερα. Διεκήρυξε έναν επιθετικό θεϊσμό που σκανδάλισε τον κλήρο και του χάρισε τον τίτλο του άθεου.Sτην Αγγλία αργότερα, τη χώρα στην οποία με έκπληξη διαπίστωσε ότι ανεχόταν την ελευθερία της σκέψης, ανακάλυψε το ολοφάνερο, τα έργα του Σαίξπηρ.Επιστρέφοντας ξεκίνησε μια επίθεση κατά του Πασκάλ, υπογραμμίζοντας ότι σκοπός της ζωής δεν είναι να φτάσουμε στον παράδεισο μέσω της μετάνοιας, αλλά να εξασφαλίσουμε πάνω στη γη την ευτυχία για όλους τους ανθρώπους μέσα από την πρόοδο των επιστημών και την άσκηση των τεχνών. Τούτο θεωρήθηκε σκάνδαλο και του χάρισε την πρώτη εξορία.Η αλληλογραφία του με το Φρειδερίκο το Μεγάλο τον οδήγησε στην Πρωσσία. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Γενεύη και μετά στα �

Eπιμέλεια: Eυστάθιος H. Λιακόπουλος