Βασική εισαγωγή By DovBer Pinson
Οι τρεις τύποι της Καμπαλά
Η Καμπαλά χωρίζεται σε τρεις τύπους: το θεωρητικό, το οποίο ασχολείται κυρίως με την εσωτερική διάσταση της πραγματικότητας: τους πνευματικούς κόσμους, τις ψυχές, τους αγγέλους και άλλα παρόμοια θέματα. Τον υπερβατικό διαλογισμό (meditative) τύπο. Διαμέσω της μελέτης αυτού του τύπου της Καμπαλά, εκπαιδεύεται κανείς και φτάνει σε ανώτερα στοχαστικά (meditative) επιπέδα συνειδητότητας και επίγνωσης, και ίσως, και τη δυνατότητα προφητείας, με τη χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θε-ού, τον συνδυασμό και τις παραλλαγές γραμμάτων κτλ. Ο τρίτος τύπος της Καμπαλά είναι ομαγικός, που έχει να κάνει με την μετατροπή και την επιρροή στη ροής της φύσης. Και σε αυτόν τον τύπο γίνεται η χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θε-ού, η απαγγελία ξορκιών, φυλαχτών, μαγικών σφραγίδων, καθώς και άλλων διαφόρων μυστικιστικών ασκήσεων.
Ο υπερβατικός (meditative) διαλογισμός, ο δεύτερος τύπος της Καμπαλά, δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα διαδεδομένος. Ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της Καμπαλά αυτού του τύπου ήταν ο Ραββίνος Αβραάμ Αμπουλάφια (1240-1296). Στη σχολή μυστικισμού, της οποίας ήταν επικεφαλής, το κύριο ενδιαφέρον ήταν εστιασμένο στην επίτευξη της δυνατότητας υπερβατικού διαλογισμού ανωτέρου επιπέδου. Ο ίδιος πίστευε, πως με αυτή τη μέθοδο μπορεί κάποιος να φτάσει σε επίπεδο προφητείας, κάνοντας χρήση γραπτής μάντρας – αντί για τη συνήθη χρήση προφορικής ή οπτικής μάντρας, γράφοντας μια λέξη κατ' επανάληψη, με διαφορετικό τρόπο, αλλάζοντας τη αλληλουχία και τη διάταξη της λέξης με κάθε δυνατό τρόπο: συνδυάζοντας ή διαχωρίζοντας τα γράμματα, σχηματίζοντας νέες μορφές γραμμάτων, ομαδοποιώντας ή συνδυάζοντάς τα με άλλες ομάδες γραμμάτων κτλ. Αυτό γινόταν μέχρις ότου κάποιος κατορθώσει ένα πιο ψηλό επίπεδο συνειδητότητας (consciousness).
Παρότι ο Αμπουλάφια ήταν πολυγραφότατος συγγραφέας, με περισσότερα από σαράντα βιβλία, τα περισσότερα έργα του δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ. Πράγματι, κατά τη διάρκεια της ζωής του, πολλοί από τους άλλους μεγάλους Καμπαλιστές ήταν εναντίον του και εναντίον της διδασκαλίας του. Για αυτόν το λόγο ο τύπος της Καμπαλά που ασχολείται με την επίτευξη υπερβατικού λογισμού δεν επικράτησε καθόλου, παρότι αρκετοί Καμπαλιστές, ιδιαίτερα εκείνων που ζούσαν στην πόλη Τσφατ κατά τον 16ο αιώνα, την εφάρμοζαν και χρησιμοποιούσαν αυτά τα κείμενά ως μέσο επίτευξης υψηλότερων επιπέδων επίγνωσης, συναίσθησης και συνειδητότητας.
Αυτό που παρέμεινε σήμερα είναι μόνο η θεωρητική διάσταση της Καμπαλά. Το μεγαλύτερο μέρος της Καμπαλά που διαρκώς αναπαράγεται ανήκει στον θεωρητικό τύπο, με κύριο έργο του, το ιερό Ζό'αρ (Zohar), ένα βιβλίο με τις διδασκαλίες του, από το δεύτερο αιώνα, Ταλμουδικού Μυστικιστή Ραμπί Σσιμόν Μπαρ Γιοχάι, το οποίο μεταδόθηκε από γενεά σε γενεά μέχρι το 13 αιώνα, όταν τυπώθηκε από τον Καμπαλιστή Ραμπί Μοσσέ Ντε Λεόν.
Τα τρία στάδια της ανάπτυξης του θεωρητικού τύπου της Καμπαλά
Ρίχνοντας κανείς μια γρήγορη ματιά στα κείμενα του θεωρητικού τύπου της Καμπαλά με άλλα λόγια, ο αρχάριος, τη θεωρεί ως κείμενο γεμάτο φαντασία, παράξενα περιστατικά και περίεργες μεταφορές, πλασματικά μυθικά τοπία, στερούμενα κάθε λογικής και σχέσης με την πραγματικότητα. Διαβάζοντας κανείς το κύριο έργο αυτού του τύπου της Καμπαλά, το Ζό'αρ, μένει κανείς κατάπληκτος με την ζωηρή φαντασία του συγγραφέα, αλλά τίποτε παραπάνω. Για τον αρχάριο, το Ζό’αρ δεν είναι τίποτε παραπάνω από ένα βιβλίο φαντασίας. Ο γνωστός Καμπαλιστής Δάσκαλος, ο επικαλούμενος Τσαντίκ από το Ζίτσαβ, περιγράφει τα τρία στάδια της ανάπτυξης της Καμπαλά, θεωρητικού τύπου, με τον παρακάτω αλληγορικό τρόπο.
Την εποχή που τα ταξίδια ήταν επικίνδυνα και ο περισσότερος κόσμος δεν έβγαινε ποτέ από τα σύνορα του μικρού χωριού, κάποιος ταξίδευσε σε χώρα μακρινή. Όταν επέστρεψε, μάζεψε όλους τους χωρικούς και με ενθουσιασμό τους αφηγήθηκε τις μεγάλες περιπέτειες του ταξιδιού του. Τους περιέγραψε ένα πουλί που είδε, σε αυτή τη μακρινή χώρα, με «ξεχωριστά» χαρακτηριστικά. Το πουλί είχε πρόσωπο ανθρώπου και τα πόδια του ήταν πόδια τζιράφας. Οι χωριάτες τον κορόιδεψαν και θεώρησαν την ιστορία του προϊόν της φαντασίας του. Εμπνευσμένος από τις περιπέτειες και τις ιστορίες του, ένας συγχωριανός του αποφάσισε να κάνει το ίδιο ταξίδι για να δει τον κόσμο με τα μάτια του. Μετά από χρόνια επέστρεψε και ο δεύτερος στο χωριό του. ΄Οπως και ο πρώτος, έτσι και ο δεύτερος, μάζεψε τους κατοίκους του χωριού και τους αφηγήθηκε και αυτός τις περιπέτειές του. Τους μίλησε και ο ίδιος για αυτό το φανταστικό πουλί. Η περιγραφή του όμως ήταν λίγο διαφορετική. Το πρόσωπο του πουλιού δεν ήταν όντως πρόσωπο ανθρώπου, παρά τη φαινομενική ομοιότητά του, και τα πόδια του ήταν μακρυά και λεπτά, και όντως θύμιζαν πόδια τζιράφας, παρότι με βεβαιότητα δεν ήταν πόδια τζιράφας. Ακούγοντας την ιστορία του δεύτερου ταξιδιώτη, οι γνώμες των χωρικών διαχωρίστηκαν. Μερικοί από αυτούς θεώρησαν την ιστορία του δεύτερου ταξιδιώτη πιο πειστική σε σύγκριση με την ιστορία του πρώτου ταξιδιώτη. Παρόλα αυτά, πολλοί από τους χωριάτες παρέμειναν σκεπτικοί και θεώρησαν την ιστορία του εξωπραγματική.
Ένας από τους χωρικούς αποφάσισε να φέρει τέλος στο θέμα και αποφάσισε να κάνει και αυτός αυτό το δύσκολο ταξίδι. Με την επιστροφή του, συγκέντρωσε και ο ίδιος τους χωρικούς και θριαμβευτικά ανακήρυξε πως το ζήτημα είχε πλέον επιλυθεί! Έβαλε το χέρι του στη μεγάλη τσάντα του και έβγαλε από μέσα αυτό το παράξενο και συνάμα φανταστικό πουλί. Αυτή τη φορά δεν παρέμεινε κανείς πλέον σκεπτικός.
Ο συγγραφέας του Ζό’αρ, το κύριο έργο του Καμπαλιστικού λογισμού, ο Ραμπί Σσιμόν Μπαρ Γιοχάι, ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την Θεϊκή «παρουσία» και τη σχέση μας με το Εϊν Σόφ (το άπειρο). Στο Ζό’αρ, βρίσκει κανείς παράξενες και φανταστικές αφηγήσεις, μυθικά και μυστικιστικά σχήματα και διαγράμματα και εικόνες, που με δυσκολία μπορεί κανείς να πιστέψει. Το 16ο αιώνα, στην πόλη του Τσφατ, την πόλη των μυστικιστών, η Καμπαλά άρχισε να παίρνει μια πιο λεπτομερή και αναλυτική μορφή. Σχέδια και σχήματα, καθώς επίσης και συστηματικοί τρόποι σκέψης άρχισαν να εμφανίζονται στα Καμπαλιστικά έντυπα. Τέλος, με τη γέννηση του Χασιδικού κινήματος, η Καμπαλά άρχισε να πληρεί στο μέγιστο την "προοπτική και το ρόλο" της. Ο Χασιδισμός –η Χασιντούτ (στα εβραϊκά), είναι το μυστικιστικό κίνημα που ιδρύθηκε από τον Ραββίνο Γισραέλ Μπεν Ελιέζερ, τον αποκαλούμενο Μπάαλ Σσεμ Τοβ, ο οποίος έφερε την εντύπωση και την έννοια του Δημιουργού στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής. Αυτές οι μυστικιστικές έννοιες σταμάτησαν να θεωρούνται πλέον απόμακρες, υπερβολικές και εξωπραγματικές, και έγιναν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής, και επηρεάζουν κάθε διάσταση της δημιουργίας.
Το Καμπαλιστικό ταξείδι επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης.
Ο σκοπός της Καμπαλά πλέον παρεξηγημένος. Σύμφωνα με συνήθη και λανθασμένη αντίληψη, η μελέτη της Καμπαλά παρέχει σε κάποιον ιδιαίτερες ψυχικές ικανότητες, ίσως μαντικές ικανότητες ή τη δυνατότητα να κάνει θαύματα ή άλλες απόκοσμες ενέργειες. Τα παραπάνω αποτελούν σαφή παρερμηνεία, διότι ο θεμελιώδης στόχος, που απορρέει από την μελέτη της Καμπαλά, έχει να κάνει με τον εκλεπτισμό την τελειοποίηση της προσωπικότητας του ατόμου. Η Καμπαλά παρέχει σε όσους πραγματικά θέλουν να λάβουν, τη δυνατότητα εξέλιξης και ανάπτυξης του εαυτού τους σε πιο ανεπτυγμένο και πιο υπερβατικό επίπεδο, εναρμονισμένο ως προς το υπόσταση, την ουσία και τις ρίζες της ψυχής τους.
Η επιστροφή, στο τέλος του ταξειδιού, στον κόσμο του εδώ-και-τώρα,αποτελεί κριτήριο του αυθεντικού Καμπαλιστικού ταξειδιού. Στο Ταλμούδ αναφέρεται η ιστορία τεσσάρων σοφών που μπήκαν σε μυστικιστικό οπωρώνα (mystical orchard) όπου βίωσαν μια υπερβατική εμπειρία. Ο Μπεν Αζάι ατενίζοντας έντονα εντός πέθανε. Ο Μπεν Ζομά ατενίζοντας έντονα μέσα στον οπωρώνα τρελάθηκε. Ο Άχερ (που σημαίνει ο άλλος)(που ονομαζόταν Ελίσσα Μπεν Αβούγια) έγινε αιρετικός. Ο Ραμπί Ακίβα μπήκε και βγήκε σώος και αβλαβής. Ο οπωρώνας αποτελεί σύμβολο του ανώτερου πνευματικού κόσμου. Ο Ραμπί Ακίβα ήταν ο μόνος από αυτούς τους τέσσερις μεγάλους σοφούς, που κατάφερε να μπει και να βγεί στον οπωρώνα του μυστικισμού χωρίς να φοβηθεί. Από την αρχή ήταν άνθρωπος με εξαιρετικό πνευματικό παράστημα, ένας αληθινός και πλέον ισορροπημένος δάσκαλος, που συνειδητοποιούσε πως ο στόχος του ταξειδιού δεν είναι να ταυτιστεί κανείς με το φως και να μην επιστρέψει στα εγκόσμια, σε υλιστικό επίπεδο, όπως συνέβη στον Μπεν Αζάι, ή σε πνευματικό επίπεδο, όπως συνέβη στον Μπεν Ζομά. Ούτε με το να νιώσει κανείς προσωπική απελευθέρωση ή έκσταση, αλλά να πάει και να επιστρέψει στη εγκόσμια ζωή, με την πρέπουσα σοφία που υπηρετεί τη ζωή στην διάσταση του εδώ-και-τώρα, στην καθημερινότητα της ζωής.
Σήμερα, ωστόσο, ο ουσιαστικός στόχος της Καμπαλά είναι να επιφέρει το Άπειρο Φως και την αγιότητα (κεντουσσά – στα εβραϊκά) , ως θεωρητικές και αφηρημένες έννοιες μέχρις σήμερα, στην καθημερινότητα της ζωής του καθένα μας.Οι πρώτοι Καμπαλιστές είναι γνωστοί ως "Άνθρωποι του μόχθου". Οι προσπάθειες και ο μόχθος τους, όμως, δεν ήταν φυσικής υπόστασης. Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωή τους κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες προκειμένου να βελτιώσουν το χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους και να φτάσουν σε ψηλότερο επίπεδο συνειδητότητας και πνευματικής βίωσης της πραγματικότητας.
Στην εποχή του Μπά'αλ Σσεμ Τοβ, αυτή η αντίληψη έλαβε καινούργια σημασία. Μέσω των διδαγμάτων του, ο τρόπος με τον οποίο κανείς μπορεί να προβεί σε αυτού του είδους τη βελτίωση και "καλλιέργεια" έγινε πιο σαφής
Γνώση της Καμπαλά σημαίνει να ζει κανείς σύμφωνα με τα διδάγματα της
Η Καμπαλά παρομοιάζεται με "δέντρο της ζωής". Είναι η μελέτη της ζωής, και όπως δε μπορεί κανείς να μάθει για τη ζωή μέσα από βιβλία παρά μόνο ζώντας την, κατά παρόμοιο τρόπο, η μελέτη της Καμπαλά είναι πραγματική και αποτελεσματική μόνο όταν κανείς εφαρμόζει τα διδάγματά της στην καθημερινότητά της ζωής του. Όταν μελετά κανείς την Καμπαλά σε θεωρητικό επίπεδο είναι σαν να μελετά κανείς την "αγάπη" χωρίς ποτέ να την βιώνει σε προσωπικό επίπεδο.
Ο Ρ. Σίμχα Μπούνεμ από το Πεσσίσχα, φημισμένος δάσκαλος της Καμπαλά, ανέφερε πως κάποιος γνωστός Καμπαλιστής, εκείνη την εποχή, δε γνώριζε την Καμπαλά. Το άτομο αυτό, από την μία γνώριζε τα κείμενα τα σχετικά με την Καμπαλά, από την άλλη όμως δεν κατανοούσε τη πραγματική σημασία τους. Για να επεξηγήσει αυτό που εννοούσε έδωσε την παρακάτω μεταφορά. Αν κάποιος, για παράδειγμα, θέλει να γνωρίσει το Παρίσι, αγοράζει χάρτη της πόλη και τον μελετά σχολαστικά, μέχρις ότου να γίνει γνώριμος με όλες τις λεπτομέρειες και τους δρόμους της πόλης. Αν όμως δεν επισκεφτεί ποτέ την πόλη δεν θα μπορέσει να γνωρίσει πραγματικά το Παρίσι. Μπορεί κανείς να νιώσει τον παλμό της πόλης μόνο αν την επισκεφτεί. Κατά τον ίδιο τρόπο, καταλήγει ο Ραββίνος Μπούνεμ, για να καταλάβει κανείς τα όσα αναφέρονται στην Καμπαλά, θα πρέπει να τα βιώνει, και ο συγκεκριμένος Καμπαλιστής δεν το έκανε.
HΒελτίωση του χαρακτήρα σύμφωνα με την Καμπαλά
Ρίχνοντας μια γρήγορα ματιά στα όσα γράφουν μεγάλοι δάσκαλοι σχετικά με τη θεωρητική Καμπαλά συνειδητοποιεί γρήγορα κανείς, πως τα περισσότερα κείμενα δεν ασχολούνται καθόλου με τα θέματα που έχουν να κάνουν με την μετατροπή και την αλλαγή του χαρακτήρα του ατόμου. Παρότι τα Χασιδικά μυστικιστικά κείμενα προτρέπουν στην εφαρμογή της θεωρητικής Καμπαλά στην καθημερινή ζωή, η Καμπαλά καθεαυτή δεν ασχολείται ούτε με το άτομο ούτε με το πως μπορεί κανείς να υπερνικά την αρνητική συμπεριφορά του, αλλά περισσότερο με επεξηγήσεις που αφορούν την ουράνιες σφαίρες, τους αγγέλους, τις ψυχές, και άλλα παρόμοια θέματα.
Εντούτοις αυτό δεν σημαίνει πως η Καμπαλά δεν ενδιαφέρεται όσον αφορά τον άνθρωπο. Αντίθετα! Στην πραγματικότητα υπάρχουν αμέτρητα σχόλια, κατά μήκος των κειμένων της
Καμπαλά, σχετικά με τα αρνητικά και ανάρμοστα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου, όπως για παράδειγμα, το θυμό, την τεμπελιά, την κατάθλιψη και άλλων. Βρίσκει κανείς στα κείμενα της καμπαλά σκληρή και έντονη αποδοκιμασία όσον αφορά την κατάθλιψη, τον θυμό και άλλα αρνητικά και αντιπαραγωγικά συναισθήματα. Παρόλα αυτά, η προσέγγιση της Καμπαλά στο θέμα της βελτίωσης του χαρακτήρα του ατόμου είναι εντελώς διαφορετική από τις συνήθης γνωστές μεθόδους. Δεν έχει να κάνει με τον πόλεμο, κατά μέτωπο, για την εξουδετέρωση του κακού, ούτε με την σάρωση του αρνητικού με το θετικό. Ο τρόπος προσέγγισης της Καμπαλά προτρέπει στο να βλέπει κανείς την πραγματικότητα από άλλη διάσταση.
Ο αρχικός στόχος της μυστικιστικής σκέψης είναι να φέρει τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση πως δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από το Άπειρο. Μελετώντας κανείς τη δομή, τους χάρτες και τα διαγράμματα που αναφέρονται στην Καμπαλά, αποφέρουν στο «ξύπνημα» του ατόμου, το κάνουν να συνειδητοποιεί πως ότι αυτό που πραγματικά υφίσταται είναι το ‘Ειν Σοφ (που σημαίνει το Άπειρο).
Διεισδύοντας κανείς στις αλήθειες της Καμπαλά, συνειδητοποιεί πως η συνήθης αντίληψη που έχει για τον κόσμο, ως μέρος ξέχωρο, και ανεξάρτητο από το δημιουργό του, δεν αποτελεί παρά ψευδαίσθηση, και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από τον άπειρο φως. Με αυτήν την αντίληψη, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, μπορεί κανείς να κατανικήσει όλα τα προσωπικά αρνητικά συναισθήματα και χαρακτηριστικά του χαρακτήρα του.
Το εγώ - η ψευδής αντίληψη του εαυτού, ως πηγή όλων των αρνητικών συναισθημάτων.
Ο Ραββίνος Ελιγιάου Μπεν Μοσσέ Ντι Βίντας, Καμπαλιστής του 16ουαιώνα, αναφέρει πως υπάρχουν τρία κύρια αρνητικά χαρακτηριστικά τα οποία θεωρούνται τα"βασικά χαρακτηριστικά" από τα οποία απορρέουν όλα τα επακόλουθα: η υπεροψία, το πείσμα και ο θυμός – όλα πηγάζουν από το εγώ. Το εγώ είναι πηγή όλων των αρνητικών στοιχείων και χαρακτηριστικών. Η δωροδοκία και η παραφθορά πηγάζουν από την λανθασμένη αντίληψη του εαυτού– το οποίο αδιάκοπα ενεργεί σύμφωνα με αυτό που πιστεύει πως θα το βοηθήσει να επιβιώσει.
Το εγώ εγείρει και ξυπνά όλα τα αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, όταν κάποιος νιώθει θυμό, αυτό αποτελεί έκφραση της δυσαρέσκειας και εναντίωσής του. Όταν το (υπερ)εγώ νιώθει πως απειλείται, τότε αντιδρά και διαμαρτύρεται: "πως μπορεί να μου κάνει κανείς αυτό σε εμένα " και αυτό ξυπνά το θυμό. Το εγώ νιώθει διαρκώς υπό την απειλή του εκμηδενισμού. Ο θυμός αποτελεί απλά εκδήλωση της έγνοιας και των ανησυχιών του ατόμου που απορρέουν από τις υποτιθέμενες και πλασματικές ανάγκες επιβίωσής του.
Ξεπερνώντας κάποιος την ψευδή αντίληψη, που απορρέει από την μη πραγματική εκτίμηση του τι είναι απαραίτητο για την επιβίωσή του, μπορεί κανείς να υπερνικήσει τα αρνητικά συναισθήματα. Με τη μελέτη της Καμπαλά, συνειδητοποιεί κανείς πως η ψευδής αντίληψη του εγώ - του εαυτού μας, σκεπάζει την πραγματική υπόστασή μας, την υπερβατική ψυχή μας. Μελετώντας την Καμπαλά συνειδητοποιεί κανείς πως αυτό που πραγματικά υφίσταται είναι το ‘Ειν Σοφ (που σημαίνει το Άπειρο). Θα πρέπει κανείς να το νιώσει σε κοσμικό επίπεδο και παράλληλα να το κατανοήσει σε προσωπικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, η ψευδαίσθηση που απορρέει από το συναίσθημα της ύπαρξης διαφορετικής οντότητας - του εγώ θα αρχίσει να υποχωρεί, και μαζί της θα υποχωρήσουν και τα αρνητικά συναισθήματα, έκφραση του εγωιστικού εαυτού μας.
Αντί να βλέπει κανείς το εγώ -τον εγωιστικό εαυτό του ως πραγματικό εχθρό που θα πρέπει να τον πολεμήσει για να τον υπερνικήσει, συνειδητοποιεί κανείς πως δεν υπάρχει τίποτε παραπάνω εκτός από το Φως, και όλα τα υπόλοιπα απλά σκεπάζουν αυτήν την αλήθεια. Αυτή είναι η προσέγγιση της Καμπαλά όσον αφορά την βελτίωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μας. Δεν ασχολείται διόλου, ούτε πολεμά τα αρνητικά στοιχεία. Πηγαίνει κατευθείαν στη πηγή όλων των προβλημάτων, το εγώ – και την υλιστική υπόσταση, αποδεικνύοντας πως, στην πραγματικότητα, αυτή υποτιθέμενη υπόσταση του εγώ δεν είναι παρά μόνο ένα καμουφλάρισμα του πραγματικού εαυτού. Συνειδητοποιώντας κανείς το παραπάνω γεγονός μπορεί πιο εύκολα να ξεπεράσει και να υπερνικήσει την αρνητικότητά του και τις αρνητικές του τάσεις.
