Η ευρύτητα και το βάθος της θεωρίας του Πλάτωνα, που συνδέει τη δικαιοσύνη με την αρμονία, την τελειότητα και το ωραίο και τη χαρακτηρίζει σαν καθολική αρετή, παρ’ όλο το τυπικό και χωρίς περιεχόμενο αξίωμα «τα αυτού πράττειν» έδωσε μορφή σε μεταγενέστερη και πληρέστερη έρευνα πάνω στο νόημα της δικαιοσύνης.
Ο Πλάτωνας θέλησε να ερευνήσει τη φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας. Τη θεωρία του για τις ιδέες του πάνω στο ζήτημα αυτό τις συνέγραψε σε ένα μεγάλο σε έκταση και αξία σύγγραμμα , την «Πολιτεία ή Περί του δικαίου». Ο πρώτος τίτλος ανταποκρίνεται προς το γενικό σκοπό του, να σχεδιάσει δηλαδή την ιδεώδη Πολιτεία μέσα στην οποία ο άνθρωπος πολίτης θα έφτανε στην ατομική του τελείωση. Ο δεύτερος προήλθε από την αρχή της δικαιοσύνης που τέθηκε ως θεμέλιο της Πολιτείας αυτής. Η «Πολιτεία» του Πλάτωνα αποτελεί ουσιαστικά έναν διάλογο μεταξύ του Σωκράτη και άλλων φιλοσόφων σχετικά με τη φύση της δικαιοδύνης και άλλων θεμάτων. Έτσι, λοιπόν, αποκαλύπτονται και οι θέσεις του Σωκράτη πάνω στο ζήτημα.
Οι συνομιλητές μέσα στο κείμενο, προκειμένου να απαντήσουν στο ερώτημα τι είναι δικαιοσύνη και αν είναι προτιμότερη από την αδικία αποφάσισαν, ύστερα από πρόταση του Σωκράτη, να διερευνήσουν το πρόβλημα στο ευρύτερο πλαίσιο μιας πόλης-κράτους. Έτσι, η συζήτηση επεκτάθηκε και σε άλλα θέματα της ηθικής φιλοσοφίας, της αισθητικής, της μεταφυσικής κ.λπ. Σχετικά με τη δικαιοσύνη τα θέματα που συζητήθηκαν είναι: οι αρχές της κοινωνικής
οργάνωσης, η δικαιοσύνη στην πόλη και το άτομο, η ιδέα του αγαθού ως ύψιστος σκοπός της γνώσης, σύγκριση δικαίου και άδικου βίου, η αθανασία της ψυχής και η ανταμοιβή του δικαίου σε αυτή και την άλλη ζωή, ο εσχατολογικός μύθος του Ηρός.
Η ιδεώδης Πολιτεία κατά τον Πλάτωνα ενσαρκώνει τέσσερις αρετές. Τη σοφία, την ανδρεία, τη σωφροσύνη και τη δικαιοσύνη. Η Πολιτεία είναι δίκαιη επειδή κάθε στοιχείο λειτουργεί χωρίς να παρακωλύει τη λειτουργία των άλλων, καθώς ο καθένας πράττει το έργο του και δεν πολυπραγμωνεί.
Στην Πολιτεία γίνεται σταδιακά μια αναγωγή από την αναγκαία κοινωνία στην άριστη Πολιτεία, την ιδεατή, αυτή που θα έπρεπε να υπάρχει, ώστε το συμφέρον του ατόμου και της πολιτείας να ταυτίζονται σε πνεύμα δικαιοσύνης και αρμονίας. Η άριστη Πολιτεία έχει ως θεμέλιο βασικές θεωρητικές πολιτικές και φιλοσοφικές ιδέες του Πλάτωνα που τις συναντάμε και σε άλλα έργα του. Οι ιδέες αυτές είναι: η φύση ορίζει την κοινωνική ιεραρχία, ιδεώδες πολίτευμα είναι η δημοκρατία, η άριστη Πολιτεία είναι πολιτεία «Δικαίου» και «Παιδείας», το συμφέρον του δίκαιου πολίτη και της δίκαιης πολιτείας ταυτίζεται, κορωνίδα των επιστημών είναι η Φιλοσοφία. Για την πραγμάτωση της Πολιτείας ο Πλάτωνας προτείνει κοινωνική ιεραρχία, οικειοπραγία,
κοινοκτημοσύνη ,διαχωρισμό της πολιτικής εξουσίας και της οικονομικής δύναμης, κοινογαμία, απόλυτη ισότητα των δύο φύλων, σταθερό αριθμό πολιτών και κλήρων και υποχρεωτική εκπαίδευση.
