Οι Μοίρες είναι δυνάμεις που ευθύνονται για τα καλά και τα κακά της ζωής του κάθε θνητού από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του.
Στον Ησίοδο οι Μοίρες είναι είτε κόρες της Νύχτας, που τις γέννησε χωρίς την μεσολάβηση πατέρα, ή του Δία και της Θέμιδας. Στα ομηρικά έπη παρουσιάζονται ως μία και μόνη: η «Αίσα ή Μοίρα», η οποία είναι σύνθρονη του Δία και δίνει σε κάθε θνητό το μερίδιό του από τις χαρές και τις λύπες, ορίζοντας έτσι το πεπρωμένο του. Η παράδοση αναφέρει τρεις: την Κλωθώ που συμβολίζει το παρελθόν και γνέθει το νήμα της ζωής, την Λάχεσι που συμβολίζει το παρόν και καθορίζει τι θα «λάχει» στον καθένα και την Άτροπο που συμβολίζει το μέλλον, κόβει δηλαδή χωρίς δισταγμό την κλωστή της ζωής των ανθρώπων, όταν έρθει η ώρα τους. Ο Πίνδαρος πρόσθεσε στις τρεις Μοίρες την Τύχη, που την θεωρούσε μάλιστα ότι έχει μεγαλύτερο κύρος από τις άλλες αδελφές της. Αργότερα ο Πλάτων στο έργο του Πολιτεία ξαναγυρνά στις τρεις Μοίρες, τις ονομάζει κόρες της Ανάγκης και τις παρουσιάζει καθισμένες σε ένα θρόνο με χιτώνες λευκούς και στεφάνια στο κεφάλι τους να συνοδεύουν με τη φωνή τους την αρμονία που βασιλεύει στις ουράνιες σφαίρες.
Και πράγματι οι Μοίρες φρόντιζαν να τηρείται η αρμονία και η τάξη τόσο στον κόσμο των θνητών, όσο και στον κόσμο των αθανάτων. Στον Τρωικό πόλεμο μονομαχούν από την πλευρά των Τρώων ο Σαρπηδόνας, ο γιος του Δία, και ο Πάτροκλος από την πλευρά των άλλων Ελλήνων. Οι μοίρες έχουν αποφασίσει ότι θα σκοτωθεί πρώτα ο Σαρπηδόνας. Ο Δίας παρακολουθεί τη μονομαχία, γνωρίζει ότι πλησιάζει το τέλος του γιου του και πονάει. Σκέφτεται να αντιστρέψει το μοιραίο προς όφελος του Σαρπηδόνα. Η Ήρα όμως του υπενθυμίζει πως αν επέμβει στο έργο των Μοιρών θα προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια στους υπόλοιπους θεούς. Ο πατέρας των θεών τελικά υποχωρεί και αρκείται να εκφράσει
την λύπη του ρίχνοντας στην γη ματωμένες ψιχάλες.
Ο Δίας μπορεί ν’ αλλάξει τις αποφάσεις της Μοίρας. Οι Μοίρες είναι ιδιοκτησία του, γι’ αυτό και τον ονόμαζαν «Μοιραγέτη» άλλωστε. Οι μοίρες όμως τον υποχρεώνουν να τις σεβαστεί. Διότι και αν δεν είναι ανώτερες από τους θεούς του Ολύμπου, είναι το όργανο στην υπηρεσία των θεών, που εκτελούν τη θέλησή τους. Το νήμα της ζωής το γνέθουν ουσιαστικά οι Ολύμπιοι, οι οποίοι καθορίζουν τα γεγονότα, τις περιπέτειες, τον πλούτο και τον θάνατο για τον κάθε άνθρωπο. Οι θεοί υπακούουν στην Μοίρα, επειδή την έχουν οι ίδιοι ορίσει. Τα γραμμένα όμως καμιά φορά αλλάζουν, όπως στην περίπτωση του Κροίσου, όταν ο Απόλλωνας κατάφερε να πάρει για χάρη του από τις Μοίρες τρία χρόνια αναβολή για την άλωση των Σάρδεων. Ο Απόλλωνας, επίσης, μέθυσε τις Μοίρες και αντί να στείλουν στον Άδη τον Άδμητο, έστειλαν την γυναίκα του, την Άλκηστη.
Ο ποιητής Ησίοδος, όπως είπαμε, μας αφήνει δύο εκδοχές για την καταγωγή τους. Σύμφωνα με την πρώτη, οι Μοίρες ήσαν κόρες της Νύχτας, μοίραζαν τα καλά και τα κακά, μα και καταδίωκαν θεούς και ανθρώπους για τα εγκλήματά τους, μέχρι να τους εκδικηθούν και να τους τιμωρήσουν με τρόπο φοβερό. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, ήταν κόρες του Δία και της Θέμιδας. Ως κόρες της Νύχτας ήσαν κακοποιές δυνάμεις, συγγένευαν με το σκοτάδι, τον Άδη και τον Κάτω Κόσμο. Από την άποψη αυτή, συνδέονταν με τις Ερινύες, που επίσης ήσαν αδίστακτες τιμωροί των ανθρώπων. Ακριβώς όμως, επειδή οι πράξεις του ενός έχουν άμεσο αντίκτυπο στο σπίτι του και στους γύρω του, η κρίση των Μοιρών απλώνεται πολλές φορές σε ολόκληρες οικογένειες, κάποτε και σε πολλές γενιές. Άλλοτε και σε μια ολόκληρη πόλη, όπου οι Μοίρες καλούνται να διαφυλάξουν και ν’ αποκαταστήσουν την κοινωνική τάξη και την δικαιοσύνη. Που σημαίνει ότι ο ρόλος τους φτάνει και σε επίπεδο κοινωνικό.
Ως κόρες του Δία και της Θέμιδας, αντίθετα, είναι δυνάμεις καλοπροαίρετες, ουράνιες και φωτεινές, που λαμπρύνουν με την παρουσία τους σημαντικά γεγονότα, όπως την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων. Είναι θεότητες της ευτυχίας και της ευλογίας, καθώς και όργανα της βούλησης των θεών. Ο Πίνδαρος διηγείται πως εκείνες οδήγησαν με χρυσά άλογα τη Θέμιδα, που δεν ήταν όμως μητέρα τους, στον Όλυμπο, για να παντρευτεί τον Δία, επιβεβαιώνοντας έτσι την παραδοσιακή σχέση τους με το γάμο, ως θεότητες ευγονίας και ευτυχίας. Τις βρίσκουμε να τραγουδούν στους γάμους της Θέτιδας, καθώς και του Δία και της Ήρας. Όταν μια κοπέλα στην αρχαία Αθήνα γινόταν νύφη, πρόσφερε τις κοτσίδες της στις Μοίρες και οι γυναίκες ορκίζονταν στο όνομά τους. Επίσης, έχοντας άμεση σχέση με τη γέννηση των ανθρώπων, γιατί η δύναμη τους κατά κύριο λόγο τότε φανερώνεται, είναι πολύ συχνά παρούσες στις γέννες ως βοηθοί, όπως για παράδειγμα στη γέννηση του Ασκληπιού. Γι’ αυτό και συνήθιζαν να τις λατρεύουν κάποτε μαζί με τις θεές του τοκετού, όπως την Άρτεμη και την Ειλείθυια που έφερνε τους πόνους της γέννας.
Οι Μοίρες δηλαδή παρίστανται και στο καλό και στο κακό, έχουν δύο υποστάσεις, όπως και η λέξη τύχη που ως μέση έννοια μπορεί να είναι και καλή και κακή.
Τις Μοίρες τις συναντάμε μέχρι σήμερα και στην λαϊκή μας παράδοση. Γενικά η γνώμη γι’ αυτές στους νεότερους χρόνους δεν είναι αρκετά ευνοϊκή. Είναι πάντα τρεις γυναίκες, είναι ξωτικά, που δεν έχουν όνομα ούτε θεϊκή υπόσταση και γνέθουν για τον καθένα το νήμα της ζωής, μέχρι να τελειώσει το μαλλί ή να κοπεί απότομα. Ως γριές και άσχημες γυναίκες παρακολουθούν κάθε γέννα και ραίνουν το μωρό με τα καλά της ζωής ή με τ’ άσχημα. Παρουσιάζονται συνήθως στη γέννηση του μωρού, τη νύχτα μετά την τρίτη μέρα γέννησης του μωρού. Συχνά για να τις καλοπιάσουν, σε μια γωνιά του δωματίου στρώνεται ειδικό τραπέζι για τις τρεις επισκέπτριες.
chryssablog.wordpress.com
