«Η λογική μας πρέπει να αποδεχτεί αναγκαστικά έναν
απεριόριστο και αιώνιο Νου που ρυθμίζει και κυβερνά
τον ωκεανό της ζωής…. Σκέψη και δημιουργική ιδέα,
σε πλήρη συμφωνία με τους νόμους της ενότητας και της
αιτιότητας, εκδηλώνονται πλήρως στην παγκόσμια
ζωή δίχως τη συμμετοχή του εγκεφάλου …»
Δρ. Ν. Ι. Πιρογκόφ
Παρατηρώντας κανείς το σύμπαν και τη ζωή που κυλάει μέσα του, δεν θα μπορούσε να αμφιβάλει ότι πρόκειται για την αποτύπωση ενός μεγαλοφυούς σχεδίου, που αφετηρία του έχει ένα τέλειο και πάνσοφο νου. Το σύμπαν με ό,τι περιέχει είναι η αδιάψευστη μαρτυρία και απόδειξη για την ύπαρξη μίας παγκόσμιας Αρχής και Διάνοιας που ο Πλάτωνας την ονόμασε «αιώνια σκεπτόμενη Θεότητα», ο Ερμής ο Τρισμέγιστος «Θεία Σκέψη» και η αρχαία εσωτερική παράδοση «Ψυχή του Κόσμου».
Κάθε σοφός και μυημένος αποδέχθηκε την ύπαρξη ενός Παγκόσμιου Νου, καθώς η ανθρώπινη διάνοια δεν μπορεί ούτε να συλλάβει ούτε να εκτελέσει τον σχηματισμό μιας αλληλουχίας νόμων, κύκλων, αιτίων, αποτελεσμάτων και δράσεων που αποτελούν την ύπαρξη αλλά και τη λειτουργία ενός σύμπαντος.
Το σύμπαν μας είναι το στολίδι του διαστήματος γι’ αυτό ονομάστηκε Κόσμος. Είναι αυτό που κοσμεί το διάστημα, είναι το «ordo ab chao» και αντιπροσωπεύει την τάξη μέσα στο χάος. Ό,τι υπάρχει στο σύμπαν είναι το αποτέλεσμα της Θείας Σκέψης εκδηλωμένης και αποτυπωμένης σε όλες τις όψεις – ορατές και αόρατες – από τα υπερβατικά πεδία της ζωής και τον άνθρωπο έως τη λειχήνα και τον ελάχιστο οργανισμό.
Η ιδέα περί της Θείας Σκέψης είναι αρχαία όσο και ο κόσμος μας. Δεν προήλθε από τους φιλόσοφους της ιστορικής περιόδου.
O Θείος Νους υπάρχει και πρέπει να υπάρχει, πριν από τη διαφοροποίηση. Ονομάζεται θείο Ιδεατό, το οποίο είναι αιώνιο στη Δυναμικότητά του και περιοδικό στη Δύναμή του ….. εμφανίζει τα επτά πεδία του όντος, αρχίζοντας από το πνευματικό και διαμέσου του ψυχικού καταλήγει στο υλικό πεδίο, ενώ στα ίδια πεδία αντιστοιχούν επτά πεδία σκέψης ή επτά καταστάσεις συνειδητότητας. 2
Ο Κόσμος είναι κατά τον Πλάτωνα «ο Γιός» που έχει για πατέρα και μητέρα τη Θεία Σκέψη και την Ύλη.
Κατά τους Θεόσοφους, το «Πρωταρχικό Ον»,….. , είναι μια απορροή από τον Δημιουργό ή τον Παγκόσμιο Νου που περιέχει από την αιωνιότητα την ιδέα του «υπό κατασκευή κόσμου», μέσα του, την οποία ο ανεκδήλωτος ΛΟΓΟΣ παράγει από το «είναι» του.3
Στους Χαλδαϊκούς Χρησμούς αναφέρεται: «Τα έργα της φύσης συνυπάρχουν με το νοητικό πνευματικό Φως του Πατέρα. Γιατί είναι η Ψυχή που στόλισε τον μεγάλο ουρανό και τον οποίο στολίζει μετά τον Πατέρα.»
Κατά τον Φίλωνα, «ο ασώματος κόσμος ολοκληρώθηκε έχοντας την έδρα του στη Θεία Σκέψη».
Στους Ορφικούς ύμνους, ο Έρως-Φάνης αναπτύσσεται από το Πνευματικό Ωόν, το οποίο διαπερνούν οι αιθέριοι άνεμοι, και ο άνεμος είναι «το Πνεύμα του Θεού» που λένε ότι κινείται στον αιθέρα «επωάζοντας πάνω από το Χάος – τη Θεία Ιδέα…..»
Ιδέες και Φαινόμενα
Ο Πλάτωνας διαχώριζε τον κόσμο σε εκείνο των Ιδεών και στον άλλο των μορφών. Έλεγε επίσης ότι όλα τα σχήματα του κόσμου έχουν ένα «ιδεατό» και ότι κάθε σχήμα είναι η τέλεια έκφραση μιας μαθηματικής ή εννοιολογικής γνώσης. Τα ιδεατά των πραγμάτων υπάρχουν στο πεδίο της γνώσης-σοφίας και δεν θα πρέπει να αναζητούνται στην καθημερινότητά μας. Τα φαινόμενα είναι πιο ωραία και πιο αρμονικά τόσο όσο περισσότερο εκφράζουν τα ιδεατά τους πρότυπα.
Σύμφωνα με τη Θεοσοφία, τo φυσικό πεδίο μας είναι ο χώρος των φαινομένων. Κάθε φαινόμενο είναι αποτέλεσμα μιας προηγούμενης αόρατης, για τις αισθήσεις μας, κίνησης, η οποία πηγάζοντας από την Πρώτη Αιτία μεταφέρει εν δυνάμει από το κέντρο προς την περιφέρειά του κόσμου, τη Θεία Σκέψη. Ανάμεσα στην ορατή φύση και την Πρώτη Αιτία μεσολαβούν οι Ιδέες και στη συνέχεια τα Αρχέτυπα σύμφωνα με τα οποία διαμορφώνονται τα πάντα στο πεδίο των μορφών.
Κάθε φαινόμενο περιλαμβάνει όσα προηγήθηκαν της εμφάνισής του και καταλήγει να είναι ένα σύνθετο σχήμα, μια μορφή αισθητή, μια αλφάβητος και μια διάλεκτος, ένα έργο τέχνης, ένα όραμα, μια σκέψη και πράξη και όποιος πιθανός συνδυασμός σχήματος, χρώματος και ήχου μπορεί να καθρεφτίσει η φύση και να εκφράσει ο ανθρώπινος νους. Το φαινόμενο αντικατοπτρίζει και εμπεριέχει μια σειρά καταστάσεων και διαφοροποιήσεων που μεσολαβούν ανάμεσα στην Ιδέα και την κατάληξή της στο πεδίο των φαινομένων.
Στο Μπαγκαβάτ Γκιτά αναφέρεται ότι ο ανθρώπινος νους είναι «ένα σύνολο ιδεών που έχουμε σαν βάση για σκέψη και πράξη».
Οι ιδέες κυβερνούν τον κόσμο και η Θεοσοφία προσθέτει ότι οι ιδέες κυβερνούν και τον νου, που είναι το πραγματικό πεδίο δράσης των ιδεών. Οι ιδέες κυβερνούν το νου μας και τον συλλογικό νου των φυλών, των εθνών και των πολιτισμών. Ο Βούδδας λέει ότι είμαστε το αποτέλεσμα της σκέψης μας.
Υπάρχουν οι θεμελιώδεις προσωπικές ιδέες που επηρεάζουν και χρωματίζουν την αντίληψή μας σε κάθε τομέα. Είναι θεμελιώδεις γιατί αποτελούν το πεδίο της σκέψης μας, της ηθικής και της συμπεριφοράς μας. Πρόκειται για σημαντικές ιδέες, σχετικές με το Θεό, τους κοινωνικούς νόμους, την καταγωγή του ανθρώπου, που τις έχουμε υιοθετήσει από γονείς και δασκάλους.
Όμως οι προσωπικές ιδέες, αν και βασικές για τον καθένα από μας, δεν συμφωνούν πάντοτε με τις παγκόσμιες Ιδέες του κάρμα, της μετενσάρκωσης, του αλτρουϊσμού, της αδελφοσύνης, της θυσίας, της ανιδιοτέλειας. Με τη βοήθεια του νου και εργαλείο την εμπειρία, και επίσης με τη βοήθεια της εσωτερικής παράδοσης και διδασκαλίας, ο άνθρωπος αναπροσαρμόζει τις προσωπικές του ιδέες προς το Θείο Ιδεατό. Η παρουσία της ατομικής ψυχής στο σύμπαν έχει μόνον ένα μοναδικό σκοπό: τη συλλογή εμπειριών μέσω ειδών ζωής που αντικατοπτρίζουν το Ιδεατό και την απόσυρσή της στο πρωταρχικό Φως, αν και εφόσον η ατομική ψυχή πραγματώσει τις Θείες Ιδέες στην αντικειμενικότητα.
Σύμβολο και Έμβλημα
Κατά τον Πλάτωνα, το σύμβολο είναι μια λάμψη από τη Θεία Ιδέα και είναι η κοσμική γλώσσα μέσω της οποίας η Θεία Σκέψη μεταφέρεται στην αντικειμενική ζωή.
Το σύμβολο είναι ένα σχήμα που αντιπροσωπεύει μια ιδέα. Eίναι ένα σημείο από το οποίο συμπεραίνουμε ένα κρυμμένο μήνυμα. Μπορεί να είναι ένα γεωμετρικό σχήμα, μια συλλαβή, μια λέξη, ένα χρώμα, ένας ήχος, ένα έμβλημα. Μεταδίδει πάντοτε ένα μήνυμα που εκφράζει είτε μια κοσμική ιδέα, είτε μια ομαδική ή ατομική σκέψη.
Ένα σημείο μέσα στη φύση είναι ένα σύμβολο που μεταδίδει κάτι σχετικό με την κίνηση των ουρανίων σωμάτων, των κλιματολογικών αλλαγών και των ατμοσφαιρικών διακυμάνσεων. Η ανατολή και η δύση του ηλίου είναι ένα φαινόμενο-σύμβολο που κρύβει την περιστροφή της γης γύρω από τον εαυτό της, το δε έτος αποδίδει την περιφορά της γύρω από τον ήλιο. Ένα καιρικό φαινόμενο είναι ένα σύμβολο που φυλακίζει μέσα του όλες τις ατμοσφαιρικές διαδικασίες που προετοίμασαν την εκδήλωσή του. Οι σταγόνες του νερού είναι το σύμβολο της υγροποίησης του αέρα. Το δάκρυ στα μάτια του ανθρώπου είναι το σύμβολο της λύπης ή και της χαράς, ενώ οι ρυτίδες και τα άσπρα μαλλιά είναι τα σύμβολα του γήρατος.
Ένα σύνολο συμβόλων μπορεί να αντιπροσωπεύει μια έννοια που εκφράζει το σκεπτικό και τις πεποιθήσεις μιας ομάδας ανθρώπων και είναι φορτισμένο με συναισθήματα. Τότε λέγεται έμβλημα και περιλαμβάνει ένα πλήθος ιδεών-συμβόλων και γίνεται εθνικό, θρησκευτικό ή πολιτικό σύνθημα. Για μια οικογένεια μπορεί να γίνει το οικόσημο που την εκπροσωπεί, ενώ η σφραγίδα είναι ένα σύμβολο που αποτυπώνει το προσωπικό κύρος εκείνου που την χρησιμοποιεί.
Το έμβλημα περιλαμβάνει μια σειρά συμβόλων που προβάλλουν έντονα κάποια συγκεκριμένη ιδέα. Ενώ το σύμβολο είναι η εικόνα ή το σημάδι μιας εσωτερικής αρχής ή μιας σειράς αρχών, που αναγνωρίζονται μόνο από μυημένους.
Τα ιερά κείμενα είναι γραμμένα συμβολικά και με εμβλήματα, για τούτο και δεν κατανοούνται και παραφράζονται. Η σημασία, δε, ενός εμβλήματος μπορεί να αλλάζει εντελώς από ένα άλλο όμοιο έμβλημα, αν, το ένα από τα δύο, έχει υποστεί έστω και μια ελάχιστη διαφοροποίηση. Το σύμβολο της Σβάστικα, ερμηνεύεται διαφορετικά ανάλογα με την κίνησή της, δηλαδή αν είναι δεξιόστροφη ή αριστερόστροφη. Η αλλαγή της φοράς της κίνησής της αλλάζει και το κρυμμένο νόημα και την ερμηνεία του.
Η Θεία Σκέψη
Ο Κόσμος είναι η πραγμάτωση της Θείας Σκέψης στον χώρο και τον χρόνο. Η Θεία Σκέψη είναι η ρίζα κάθε μελλοντικής Κοσμογονίας και Θεογονίας. Προβάλλεται μέσω των ακτίνων της – Ιδεών της, και συμμετέχοντας σε όλα τα εκδηλωμένα προσδιορίζει και την κυριαρχία της πάνω τους. Η Ιδέα είναι η πηγή της αιτιότητας όλων των φαινομένων, για τούτο καθετί από το ελάχιστο έως το μέγιστο, θα πρέπει να εκφράζει αργά ή γρήγορα αυτό το θείο πρότυπο. Η ανατύπωση της Ιδέας στην αντικειμενικότητα είναι ο ύψιστος στόχος της ατομικής μας ζωής.
Ένα απόσπασμα από τη Μυστική Διδασκαλία αποδίδει παραστατικά την παρουσία της Θείας Σκέψης και τη διαδικασία της αφομοίωσής της από τους Λόγους-Δημιουργούς της εκδήλωσης:
«Μόλις το ΣΚΟΤΑΔΙ…. Εξαφανίζεται στη δική του περιοχή …. Αφήνοντας πίσω του μόνο τη θεία εκδηλωμένη Ιδεοπλασία του, η κατανόηση των δημιουργικών Λόγων ανοίγει και βλέπουν στον ιδεατό κόσμο (που μέχρι τώρα κρυβόταν μέσα στη θεία σκέψη) τις αρχετυπικές μορφές των πάντων και προχωρούν για να αντιγράψουν και να χτίσουν ή να μορφοποιήσουν πάνω σε αυτά τα μοντέλα μορφές εφήμερες και παροδικές….. Ο Δημιουργός…. γεννημένος μέσα στο λυκόφως της δράσης, πρέπει πρώτα να συλλάβει το σχέδιο, να αντιληφθεί τις ιδεατές μορφές που βρίσκονται θαμμένες μέσα στο στήθος της Αιώνιας Ιδεοπλασίας…» Μ.Δ. Ι, 380
Στο ίδιο έργο αναφέρεται ότι όλα τα φαινόμενα έχουν την έδρα τους στα «νοούμενα», στις Ιδέες κατά Πλάτωνα. Ο φαινομενικός κόσμος είναι μια αντανάκλαση του νοητού που είναι το πεδίο της ενότητας και της σοφίας. Ενώ η γνώση που αντιστοιχεί στον κόσμο των φαινομένων είναι σχετική και πεπερασμένη.
«Υπάρχει η ενεργός Δύναμη, η «Αιώνια Κίνηση της μεγάλης Πνοής» που αφυπνίζει τον Κόσμο στην αυγή κάθε καινούριας περιόδου, βάζοντάς τον σε κίνηση μέσω των δύο αντιθέτων Δυνάμεων, αναγκάζοντάς τον έτσι να γίνει αντικειμενικός στο πεδίο της Πλάνης. … Αυτή η δυαδική κίνηση μεταφέρει τον Κόσμο από το πεδίο του Αιώνιου Ιδεατού στο πεδίο της πεπερασμένης εκδήλωσης, ή από το πεδίο του νοουμένου σε εκείνο του φαινομένου.
Καθετί που υπάρχει, υπήρξε και θα υπάρξει, ΥΠΑΡΧΕΙ αιώνια. Ακόμα και οι αναρίθμητες μορφές, οι οποίες είναι πεπερασμένες και φθαρτές μόνο στην αντικειμενική και όχι στην ιδεατή Μορφή τους. Υπήρχαν σαν Ιδέες στην Αιωνιότητα, και όταν πεθάνουν θα υπάρχουν σαν αντανακλάσεις. Ούτε η μορφή του ανθρώπου, ούτε η μορφή κανενός ζώου, φυτού ή ορυκτού δημιουργήθηκε ποτέ, αλλά μόνο σε αυτό το δικό μας πεδίο άρχισε να «γεννιέται», δηλαδή να αντικειμενοποιείται στην παρούσα υλικότητά της ή να επεκτείνεται από τα μέσα προς τα έξω, από την πιο λεπτή και υπεραισθητική ουσία, στη χονδροειδέστερη εμφάνισή της.» Μ.Δ. Ι, 282
Επίσης, αναφέρει ότι «καμιά μορφή δεν μπορεί να δοθεί σε τίποτα, είτε από τη φύση είτε από τον άνθρωπο, αν δεν υπάρχει ήδη το ιδεατό της πρότυπο στο υποκειμενικό πεδίο. Ακόμα, ότι καμιά τέτοια μορφή ή σχήμα δεν μπορεί να εισέλθει στη συνείδηση του ανθρώπου ή να αναπτυχθεί στη φαντασία του, η οποία να μην έχει κάποιο υπαρκτό πρωτότυπο τουλάχιστον κατά προσέγγιση.» Μ.Δ. Ι, 282 υπος.2
Τα Αρχέτυπα
Είναι ένας γενετικός όρος που εκφράζει τα ιδεατά μοντέλα σύμφωνα με τα οποία διαμορφώνεται ο κόσμος της μορφής. Αυτό που ενώνει τον φυσικό κόσμο μας με το αρχέτυπο είναι το σύμβολο. Και αρχέτυπο είναι αυτό που ενώνει το σύμβολο με τη Θεία Ιδέα και τον δημιουργό της.
Στην ψυχολογία του Γιουνγκ το αρχέτυπο είναι μια μη συνειδητή ιδέα, ένα μοντέλο σκέψης, μια εικόνα κληροδοτημένη από τους προγόνους της φυλής μας και παρούσα στις ατομικές ψυχές μας. Στην περίπτωση αυτή το αρχέτυπο υπάρχει ως ένστικτο μέσα μας και ανήκει στο συλλογικό ασυνείδητο, του οποίου το περιεχόμενο είναι τα Αρχέτυπα.
Τα Ιερά Σύμβολα
Οι πρώτες σχηματικές ανακλάσεις των αυθύπαρκτων Ιδεών, γίνονται τα ιερά σύμβολα που είναι οι άμεσοι μεταδότες της αγάπης και της σοφίας. Το ιερό σύμβολο είναι το μέσο με το οποίο η Ιδέα διεισδύει στην ύλη, την εποπτεύει, την οργανώνει και την εξελίσσει σύμφωνα με τις θείες προδιαγραφές. Θα λέγαμε ότι είναι το σχήμα που παίρνει η Θεότητα ώστε να επικοινωνήσει με τον άνθρωπο. Είναι η σφραγίδα Της πάνω στην ύλη με την οποία δηλώνει την παρουσία Της και εξασφαλίζει την ισχύ Της. Οι μετέπειτα συνδυασμοί των ιερών συμβόλων δίνουν όλα τα σχήματα που υπάρχουν και αντιλαμβανόμαστε στο φυσικό μας πεδίο.
Τα ιερά σύμβολα που είναι τα πλησιέστερα προς τη θεία φύση και λέγονται και σφραγίδες, αποτελούν τη γλώσσα των θεογονιών, των κοσμογονιών, των ιερών γραφών, των θείων ασμάτων και των τελετουργιών.
Ο κύκλος, το κάθετο, ο σταυρός, το τρίγωνο, το τετράγωνο, το πεντάκτινο και το εξάκτινο είναι τα σχήματα-σύμβολα που χρησιμοποιούνται από τις θρησκείες και τις εσωτερικές παραδόσεις κάθε λαού. Πολλές φορές, λόγω άγνοιας, πιστεύουμε ότι τα σύμβολα της δικής μας πίστης είναι μοναδικά και ότι η χρήση τους είναι μόνο λίγων χιλιάδων ετών.
Η Αρχαία Σοφία βεβαιώνει ότι τα σύμβολα υπάρχουν παράλληλα με την πλανητική ζωή που είναι πολλών εκατομμυρίων ετών. Η έρευνα δε και η συγκριτική θρησκειών, μυήσεων και παραδόσεων αποδεικνύει ότι τα ιερά σύμβολα είναι κοινά σε όλους τους λαούς, παλαιούς και νέους και ότι η χρήση τους αποσκοπεί στο να ενεργοποιήσει το εσωτερικό αρχέτυπο και να σχηματίσει μια γέφυρα ανάμεσα στην πεπερασμένη ανθρώπινη και την αιώνια πνευματική φύση μας.
Ο Συμβολισμός
Τα σύμβολα είναι παρόντα στους μύθους και τις παραδόσεις, και σε κάθε εποχή από την προϊστορική έως και σήμερα, είναι ο μοναδικός τρόπος να εκφραστούν αρχέτυπες έννοιες που αποτελούν τη βάση του σχηματισμού του σύμπαντος και υποδεικνύουν τον σκοπό της εξέλιξής του.
Το σύνολο των μύθων που υιοθετεί κάθε εθνική παράδοση για να μεταδώσει το υπερβατικό και να ερμηνεύσει φυσικά γεγονότα καθώς και τη φύση του σύμπαντος και της ανθρωπότητας, ανήκει στη μυθολογία.
Ο μύθος είναι μια παραδοσιακή ιστορία που αναφέρεται σε υπερφυσικά όντα και δυνάμεις, που αιτιολογούν ή δικαιώνουν κάτι σχετικό με κοσμογονία και ανθρωπογονία, κοινωνικά γεγονότα, θρησκευτική πίστη ή κάποιο φαινόμενο.
Οι μύθοι αναφέρονται στο μακρινό παρελθόν και στη δημιουργία του κόσμου. Αναφέρονται στους θεούς και τις ιστορίες περί αυτών, στους ήρωες και σε σπουδαίους σταθμούς της προϊστορικής ανθρωπότητας. Πολλές φορές χρησιμοποιούν αλληγορίες με χαρακτήρες ζώων.
Τα ίδια σύμβολα-αρχέτυπα χρησιμοποιούνται από τη λαϊκή παράδοση. Η λαϊκή παράδοση είναι ό,τι απομένει από τη δύναμη των συμβόλων. Οι έννοιες που εμψυχώνουν τα σύμβολα-μορφές που επαναλαμβάνονται σε ετήσια δρώμενα, αν και καλυμμένες από προλήψεις και άγνοια, εντούτοις ενεργοποιούν περιστασιακά το λανθάνον ιδεατό που υπάρχει έμφυτο στην ανθρώπινη φύση.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, το αρχέτυπο είναι η θεία σφραγίδα που αποτυπώνοντας πάνω στην ύλη την αρχή και τον τελικό σκοπό της εκδηλωμένης ζωής, είναι πανταχού παρόν είτε φανερά είτε καλυμμένα. Η παρουσία του στον κόσμο είτε ως ιερό σύμβολο είτε ως σύνθετο σχήμα που χρησιμοποιείται στην καθημερινότητά μας, ακτινοβολεί πολύ ή λίγο τη θεία ιδέα που είναι η αρχική του αιτία. Το αρχέτυπο ως πρώτιστο στοιχείο της εκδήλωσης και υπάρχον σε όλα τα φαινόμενα ως αρχική αιτία, υπάρχει και στην εσωτερική φύση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος είναι ένας μικρόκοσμος ένα αντίγραφο του μακροκοσμικού αρχετύπου, γιατί είναι παιδί του Θεού, και υπάρχει κάτω από τις συνθήκες της φυσικής ζωής έως ότου εξομοιωθεί με το θείο του αρχέτυπο.
Η αφύπνιση του αρχέτυπου εν ζωή, γίνεται με τη βοήθεια του νόμου του κάρμα ή της αρμονίας και της μετενσάρκωσης, που είναι οι διαδοχικές επαναφορές της ατομικής ζωής στο φυσικό πεδίο. Κάθε ατομική επιλογή και δράση που δεν συνταιριάζει με τις αυθύπαρκτες αιώνιες Ιδέες, που είναι δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και ανιδιοτέλεια, έχει τέτοιες συνέπειες που αναγκάζουν τον άνθρωπο να επανέρχεται στον ίδιο χωροχρόνο επαναληπτικά έως ότου η ατομική του ύπαρξη εφαρμόσει τον νόμο της παγκόσμιας αρμονίας ή της Θείας Ιδέας. Μετενσάρκωση είναι ο νόμος που φέρνει τον άνθρωπο στο γήινο σχολείο έως ότου εφαρμόσει την Ιδέα της δικαιοσύνης, της αδελφότητας και της υπηρεσίας προς τους άλλους.
Την αφύπνιση της λανθάνουσας Ιδέας επιδιώκει η θρησκεία και η μύηση. Τα δρώμενα και τα ακουόμενα με την επανάληψη των ιερών συμβόλων αποκαθιστούν το ρεύμα επικοινωνίας ανάμεσα στον Πλάστη και το πλάσμα του.
Τα σύμβολα είναι παγκόσμια και κοινά και ο καθένας μπορεί να επιλέξει κάποια, να τα φορτίσει με δικό του περιεχόμενο και να τα χρησιμοποιήσει. Η μη ορθή χρήση των αρχέτυπων συμβόλων χρεώνεται καρμικά στον χρήστη και όχι στο σύμβολο.
Η γλώσα των συμβόλων
Η Ιδέα ως ο προπλάστης της ατομικής συνείδησης και μορφής υπάρχει και αντικατοπτρίζεται στην πλάση. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο τα ηθικά πρότυπα υπάρχουν εν δυνάμει στα φαινόμενα αλλά κάθε κίνηση και σχήμα στο σύμπαν πραγματοποιείται σύμφωνα με την αρχετυπική του μήτρα.
Τα αρχέτυπα σύμβολα επομένως, που ο Πυθαγόρας τα προσδιόρισε με αριθμούς και γεωμετρικά σχήματα και θεωρήματα, δείχνουν τις συμμετοχές της σοφίας, της αρμονίας και της δικαιοσύνης στον σχηματισμό του κόσμου. Τα αρχέτυπα είναι μεν η βάση των σχημάτων του σύμπαντος αλλά και το υπόδειγμα των νόμων ηθικών και φυσικών που θα πρέπει να ακολουθήσει η ατομική ζωή για την εξέλιξή της. Ηθική είναι η πνοή του Παγκόσμιου Νόμου που θα πρέπει να εκφραστεί και να εφαρμοστεί σε πλανητικό και ατομικό επίπεδο. Το σύμβολο είναι ο σχηματικός φορέας του παγκόσμιου νόμου ή της θείας σκέψης στα επόμενα από το αρχετυπικό πεδία του κόσμου.
Έτσι τα μεν πρότυπα γεωμετρικά σχήματα γίνονται τα ιερά σχήματα, ενώ οι αρχέτυποι ήχοι μεταβάλλονται σε λέξεις δύναμης που στη Δύση λέγονται ψαλμοί και στην Ανατολή μάντραμ. Η επανάληψη και η εστίαση του νου πάνω στη λέξη δύναμης μπορεί να ενώσει τον ασκούμενο με την πνευματική εστία στην οποία ανήκει και από την οποία πηγάζει. Ένα μάντραμ είναι ένα σύνολο ήχων, συλλαβών ή λέξεων που η επανάληψή τους μπορεί να επηρεάσει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και είτε διευκολύνει την επικοινωνία με σφαίρες πιο πνευματικές είτε μπορεί να σχηματίσει φαινόμενα στο αισθητό πεδίο. Και οι δύο περιπτώσεις εξαρτώνται από την ορθή εκφώνηση, από την προσωπική εξέλιξη και τον σκοπό.
Το Θεοσοφικό Έμβλημα
Ένα σύμβολο, για να ονομάζεται σύμβολο, πρέπει να εμπεριέχει την ιδέα ή τις ιδέες που αντιπροσωπεύει. Το Θεοσοφικό έμβλημα αποδίδει γεωμετρικά τις θεμελιώδεις μεταφυσικές έννοιες της Αρχαίας Σοφίας, οι οποίες παρουσιάστηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα με τον όρο Θεοσοφία.
Το έμβλημα αποτελείται από ένα εξάκτινο αστέρι με τον σταυρό της Ίσιδας στο κέντρο, ενώ περικλείνεται μέσα σε έναν κύκλο που έχει το σχήμα του φιδιού που δαγκώνει την ουρά του. Στην κορυφή του μεγάλου κύκλου υπάρχει το σύμβολο της σβάστικας ή του τετραγράμματου με τα πτερύγια του να κινούνται σύμφωνα με τους δείκτες του ρολογιού και περικλείνεται σε κυκλικό περίγραμμα.
Ο κύκλος
Το Πνεύμα της Ζωής και της Αθανασίας συμβολιζόταν πάντα από έναν κύκλο, απ’όπου και ο ουροβόρος όφις συμβολίζει τον κύκλο της Σοφίας μέσα στο άπειρο. Οι ασώματες διάνοιες ή οι Δημιουργικές Δυνάμεις παριστάνονταν πάντοτε με τη μορφή κύκλων. Η Θεία Σκέψη η οποία είναι η αιτία του σχηματισμού του Σύμπαντος, καταγράφει την ύπαρξή Της, πρώτα με το σχήμα ενός Κύκλου. Ο κύκλος είναι το σύμβολο της αιώνιας Θεότητας, της περιοδικότητας και της σοφίας.
Το αρχέτυπο της περιοδικότητας εμφανίζεται επίσης ως ουροβόρος όφις που συμβολίζει την επανάληψη του κύκλου της ζωής προς κατάκτηση της εμπειρικής γνώσης.
Αυτό συμβολίζει τη σοφία και την αιωνιότητα. Συμβολίζει την αιωνιότητα γιατί η αιωνιότητα δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος και έτσι σχηματίζεται ο δακτύλιος με τον όφι που καταπίνει την ουρά του.
Επιπλέον, οι φολίδες των ερπετών σχηματίζουν έδρες πολύτιμων λίθων ή διαμαντιών που συμβολίζουν την απεριόριστη ποικιλία των πτυχών της σοφίας και της αλήθειας. Αυτό δεν σημαίνει έλλειψη συνέπειας για το τί είναι η ίδια η αλήθεια. Οφείλεται αποκλειστικά στις διάφορες απόψεις που σχηματίζει κάθε άτομο για τη μία Αλήθεια.
Επίσης οι φολίδες συμβολίζουν τα μυριάδες πέπλα που φορούν οι ψυχές για να υπάρχουν στον εκδηλωμένο κόσμο. Και η αλλαγή του δέρματος του φιδιού αποδίδει την αλλαγή του πέπλου-σώματος που παίρνει ο άνθρωπος από τη μια ενσάρκωση στην άλλη, καθώς και την αλλαγή που ακολουθεί η ανθρώπινη συνειδητότητα μέσω των ποικίλων εμπειριών.
Το εξάκτινο
Τα δύο διαπλεκόμενα τρίγωνα γνωστά και ως «η σφραγίδα του Σολομώντα» είναι η γεωμετρική σύνθεση όλης της απόκρυφης διδασκαλίας.
Τα δύο τρίγωνα συμβολίζουν τις δύο μεγάλες αρχές: την παθητικότητα και τη δραστηριότητα. Κάθε τρίγωνο εκφράζει μια τριπλότητα. Το λευκό συμβολίζει τη γνώση, τον γνώστη και αυτό που είναι γνωστό. Το μαύρο τρίγωνο συμβολίζει το σχήμα, το χρώμα και την ουσία-ύλη, καθώς επίσης τη δημιουργική, συντηρητική και καταστροφική δύναμη του κόσμου.
Ο ‘εξάκτινος αστέρας', σχεδόν σε κάθε θρησκεία, είναι το σύμβολο του Λόγου ως η πρώτη εκπόρευση. Ο Εξάκτινος αποδίδει τις έξι Δυνάμεις, τα έξι πεδία, τις έξι αρχές που όλα συνθέτονται στο Έβδομο, στο κεντρικό σημείο του Αστέρα.
Το Εξάκτινο αντιπροσωπεύει τον Μακρόκοσμο ή τον θείο κόσμο, ενώ το Πεντάκτινο, τον Μικρόκοσμο ή τον άνθρωπο. Είναι το σύμβολο της θείας αυτοσυνειδητότητας.
Το Εξάκτινο, που στην πραγματικότητα περιέχει τον αριθμό Επτά, (το έβδομο σημείο βρίσκεται στο κέντρο) αποδίδει το σύνολο της αντικειμενικής ύπαρξης, της Μονάδας που εκδηλώνεται στο σύμπαν για εμπειρία και αυτογνωσία και η
οποία, όταν πετύχει τον σκοπό της εξέλιξης μέσω περιοδικών ενσαρκώσεων μεταβάλλεται σε μια αυτοσυνειδητή θεία Μονάδα, γίνεται αληθινός Γιός Θεού. Το Εξάκτινο αντιπροσωπεύει τη θεία αυτοσυνειδητότητα.
Η εξάδα εμφανίζεται ως ένα διπλό ισόπλευρο τρίγωνο και συμβολίζει την ανάμιξη των τριών φιλοσοφικών πυρών και των τριών υδάτων απ'όπου προκύπτει η γέννηση των στοιχείων όλων των πραγμάτων. Το τρίγωνο με την κορυφή προς τα κάτω, είναι το σύμβολο του Βισνού, του θεού της υγρής αρχής και του ύδατος. Το τρίγωνο με την κορυφή προς τα άνω αντιπροσωπεύει τον Σίβα, την αρχή του Πυρός. «Αυτά τα αλληλο-τεμνόμενα τρίγωνα …. Είναι εκείνα που σχηματίζουν ταυτόχρονα την Επτάδα και την Τριάδα και είναι η Δεκάδα, με όποιο τρόπο κι αν εξεταστεί το σύμβολο (εξάκτινο), γιατί και οι δέκα αριθμοί περιέχονται σ'αυτό….» Μ.Δ. ΙΙ 592
Ο Σταυρός της Ίσιδας
Ο σταυρός της Ίσιδας, ο Αιγυπτιακός, συμβολίζει τον κύκλο της ατομικής ζωής στην αντικειμενικότητα. Η πνευματική γραμμή είναι η κάθετη, ενώ η οριζόντια αποδίδει την ύλη. Και οι δύο μαζί σχηματίζουν τον σταυρό. Στο επάνω μέρος του σταυρού υπάρχει ο μικρός κύκλος ο οποίος ισοδυναμεί με τον πνευματικό κόσμο. Ο κύκλος είναι ο αριθμός τρία-το πνεύμα, «ο φορέας της Άγνωστης Θεότητας». Ενώ ο αριθμός τέσσερα είναι η ύλη ή το πνεύμα οριοθετημένο από την ύλη. Αποδίδει τον αναγεννημένο άνθρωπο. Είναι ο σταυρός της ζωής τον οποίο κρατάει εκείνος που έχει θριαμβεύσει επί του θανάτου, αφού έχει περάσει τις διαφορετικές βαθμίδες της εξέλιξης και έχει πραγματώσει το θείο του αρχέτυπο. Οι Αλχημιστές λένε ότι «όταν το Τρία και το Τέσσερα φιλιώνται, η Τετράδα ενώνει τη μεσαία φύση με εκείνη του Τριγώνου… και τότε γίνεται ένας κύβος… γίνεται ο φορέας και ο αριθμός της Ζωής, ο Πατέρας-Μητέρα ΕΠΤΑ.» ΜΔ, ΙΙ 593
Η Τετρακτύς ή Σβάστικα
Όσον αφορά την Τετρακτύ του Πυθαγόρα ή Σβάστικα, συμβολίζει τα στοιχεία της πνευματικής ζωής στην εκδήλωση. Οι Πυθαγόρειοι έλεγαν ότι η Ψυχή είναι ένας αριθμός, ο οποίος κινείται από μόνος του και περιέχει τον αριθμό 4.
Η Τετράδα, ο τέλειος αριθμός, θεωρείτο από τους Πυθαγόρειους το νοούμενο, η ιδεατή ρίζα όλων των αριθμών και των πραγμάτων πάνω στο φυσικό πεδίο. Το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών δίνει τον αριθμό 10, που σημαίνει τη ζωή που απορρέει από το Ένα, τον κόσμο σε εκδήλωση και την επιστροφή της πολλαπλότητας ξανά στο Ένα. Η Μονάδα, το 1, είναι η Θεότητα σε περιοδική εκδήλωση. Το Ο συμβολίζει τον κύκλο δηλαδή την περιοδική παρουσία του κόσμου στον Χώρο. Το Τρίγωνο είναι η πρώτη σύλληψη της εκδηλωμένης Θεότητας, είναι το Δέλτα και θεωρείτο «ο φορέας της άγνωστης Θεότητας». Τα τέσσερα τρίγωνα της εγγεγραμμένης στον κύκλο τετρακτύος συμβολίζουν την πανταχού παρουσία της Θεότητας και τις διαφορετικές όψεις της που θα πρέπει να πάρει η Ζωή στη διάρκεια του μανβανταρικού κύκλου ώστε να πραγματωθεί ο Θείος Νόμος.
Υπάρχουν δύο σβάστικες ή τετρακτύες. Η μία κινείται δεξιόστροφα – τα άγκιστρα του σταυρού κινούνται προς τα δεξιά όπως οι δείκτες του ρολογιού. Η δεξιόστροφη σβάστικα είναι ο τροχός της μορφής. Ενώ η αριστερόστροφη σβάστικα έχει σχέση με τη συνειδητότητα και τους συνεχείς επαναπροσδιορισμούς της, δηλαδή στοχεύει στην εφαρμογή του θείου νόμου διαμέσου των κύκλων της μορφής.
Το αρχέτυπο της σβάστικα έχει προκαλέσει παρανοήσεις και αντιδράσεις, επειδή χρησιμοποιήθηκε δηλαδή εμψυχώθηκε από προσωπικές χωριστικές δυνάμεις. Αν κάποιος αντιληφθεί τη διαφορά ανάμεσα στην αριστερόστροφη και τη δεξιόστροφη σβάστικα, τότε θα καταλάβει και την εκάστοτε χρήση και συμβολισμό της.
Η αρχαιολογική σκαπάνη αποδεικνύει ότι η σβάστικα υπήρχε και στη νεολιθική εποχή. Υπάρχει επίσης στην Ινδία είτε ως γεωμετρικό σχήμα είτε ως θρησκευτικό σύμβολο. Έχει χρησιμοποιηθεί ως σύμβολο από τον Ινδουϊσμό, Βουδισμό, Τζαϊνισμό και τον Ρωμαϊκό Καθολικισμό.
Ως όρος είναι σανσκριτικός και σημαίνει το καλώς έχειν, και είναι το σημάδι της καλής τύχης. Στο Θιβέτ και στη Βουδιστική παράδοση είναι το σύμβολο που λέγεται Κάλα Τσάκρα – ο Τροχός της Τύχης και χρησιμοποιείται όπως εμείς χρησιμοποιούμε τις μπλε χάντρες για το κακό μάτι. Ως όρος υπήρχε στην κλασσική σανσκριτική γλώσσα, στο Ραμαγιάνα και το Μαχαμπαράτα.
Το σύμβολο έχει μια μακρά ιστορία στην Ευρώπη, καθώς εμφανίστηκε της προ-χριστιανικής περιόδου πάνω σε αντικείμενα τέχνης. Υπήρχε στους Ινδο-Άριους, Πέρσες, Χιτίτες, Κέλτες και Έλληνες και ήταν ιερό σύμβολο στον Μιθραϊσμό, Ινδουϊσμό, Βουδισμό και Τζαϊνισμό. Εισήχθη στη Νότιοανατολική Ασία από Ινδούς βασιλείς και υπάρχει σε μερικές αυτόχθονες παραδόσεις της Αμερικής.
Στον Δυτικό κόσμο, το σύμβολο βρέθηκε στις αρχαιολογικές έρευνες του Ε.Σλήμαν ο οποίος το ανακάλυψε στην αρχαία Τροία και το απέδωσε στις αρχαιότατες μεταναστεύσεις των πρώτων Ινδο-Ευρωπαίων. Συγκρίνοντάς το με παρόμοια σχήματα που βρέθηκαν πάνω σε δοχεία στη Γερμανία, θεώρησε ότι η σβάστικα ήταν ένα «σημαντικό θρησκευτικό σύμβολο των αρχαιότατων προγόνων μας» συνδέοντας τη Γερμανική, Ελληνική και Ινδο-Άρια κουλτούρα.
Προσωπικά, διαπίστωσα στη διάρκεια ενός ταξιδιού στο Θιβέτ, ότι η Σβάστικα είναι το σύμβολο που χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο που οι Δυτικοί χρησιμοποιούν τον Σταυρό. Υπάρχει στα ιερατικά τους αντικείμενα και πληρoί τις θρησκευτικές τους τελετουργίες.
Το σύμβολο, είτε ως αριθμός, ή σχήμα ή ήχος, υπήρξε η «γλώσσα των θεών και των μυημένων». Ένα σύμβολο αποδίδει ολοκληρωμένα νοήματα που σελίδες και τόμοι δεν αρκούν να περιγράψουν. Εμπεριέχοντας δε όλα τα στάδια της εξέλιξης από την αρχική αιτία έως το φαινόμενο, ένα σύμβολο ή πολλά συνδυασμένα μπορούν και αποδίδουν την κοσμογονία του συστήματος, τη θεογονία, τον μικρόκοσμο-άνθρωπο και τον λόγο της ύπαρξής του στο σύμπαν.
Η γλώσσα του συμβολισμού στο απώτατο παρελθόν ονομαζόταν στα σανσκριτικά, «ντεβαναγκάρι» και δι’αυτής μεταφερόταν η σοφία και η μύηση διαμέσου των αιώνων. Οι αμύητοι χρησιμοποιούσαν μόνο τους συμβολισμούς και λάτρευαν τα σύμβολα που υπήρχαν και υπάρχουν στις θρησκείες τους, δίχως να αντιλαμβάνονται τη σημασία τους. Όμως, έστω και έτσι η κρυμμένη μέσα στο σύμβολο πνευματική δύναμη επηρεάζει θετικά την ανθρώπινη φύση, καθώς την εξαγνίζει και την σμιλεύει σύμφωνα προς το αιώνιο αρχέτυπό της.
«Η παράδοση λέει ότι καταγράφηκε στη σενζαρική – τη μυστική ιερατική γλώσσα – από τα λόγια των Θείων Όντων που το υπαγόρευσαν στους γιούς του Φωτός, στην Κεντρική Ασία … Γιατί υπήρχε μια εποχή που αυτή η γλώσσα (η σενζαρική) ήταν γνωστή στους μυημένους κάθε έθνους…» Μ.Δ. I, xliii
«Η θρησκευτική και εσωτερική ιστορία κάθε έθνους ήταν κλεισμένη μέσα σε σύμβολα, ποτέ δεν εκφράστηκε με πολλά λόγια. … όλη η μάθηση και η γνώση που αποκαλύφθηκε και αποκτήθηκε από τις πρώτες φυλές, βρήκε την εικονική της έκφραση στην αλληγορία και την παραβολή… Μ.Δ. Ι, 307
Ίσως όλα αυτά να υπήρξαν εμπειρία του Παρελθόντος και αυτά τα παράξενα αρχεία να βρίσκονται κλεισμένα μέσα στη ‘Μυστηριακή γλώσσα’ των προϊστορικών εποχών, τη γλώσσα που σήμερα ονομάζουμε ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ.» Μ.Δ. Ι, 309
Ασπασία Παπαδομιχελάκη
