Η Μεγάλη Μητέρα στην προϊστορία
Σύμφωνα με τον Μίρτσεα Ελιάντε ως τις μέρες μας έχει φθάσει ένας σημαντικός αριθμός δοξασιών, μύθων, τελετουργικών και τέχνεργων σχετικών με τη γη, τις θεότητές της και το αρχέτυπο της μεγάλης μητέρας. Η Μεγάλη Μητέρα στις παραδόσεις του κοσμογονικού ζεύγους είναι η σύντροφος, η θηλυκή όψη που γονιμοποιείται με τρόπο θαυματουργό ή μη και γεννά, αποκαλύπτει τα σιτηρά, τους καρπούς και όλα τα γεννήματα της γης. Ο Τζέιμς Φρέιζερ ο συγγραφέας του Χρυσού Κλώνου και εκείνοι που επηρέασε, όπως ο Ρόμπερτ Γκρέιβς και η Μαρίγια Γκιμπούτας ανέπτυξαν τη θεωρία ότι όλες οι θεότητες της Ευρώπης και της αιγαιακής λεκάνης προήλθαν από μία προ-ινδοευρωπαϊκή ή πρωτο-ινδοευρωπαϊκή θεότητα της νεολιθικής μητριαρχίας. Ως θεμέλιο της θεωρίας της έθεσε την ανακάλυψη ειδωλίων με ασυνήθιστες υπερβολές σε διάφορους πολιτισμούς της προϊστορικής Ευρώπης, τα οποία εκείνη ονόμασε ειδώλια γονιμότητας και τους απέδωσε τις λειτουργίες της αναπαραγωγής, της γαλούχησης και της αύξησης της ζωής. Τα παραδείγματά της άντλησε τόσο από τον Πολιτισμό του Σέσκλου (Αχίλλειον: Φάση 3, Θεσσαλία), όσο και από τον πολιτισμό Βίντσα και τον πολιτισμό Στάρτσεβο.
Οι θεωρίες των Φρέιζερ, Γκρέιβς και κύριως της Γκιμπύτας προκάλεσαν διχογνωμίες και αμφισβητήθηκαν εντόνως, ιδιαίτερα από τον Πήτερ Ούκο (Peter Ucko), καθηγητή της συγκριτικής αρχαιολογίας, ο οποίος χαρακτήρισε τα προϊστορικά ειδώλια θηλυκών θεοτήτων -όπως η Αφροδίτη του Βίλεντορφ- είτε παιδικά παιχνίδια ή
φυλακτά συμπαθητικής μαγείας.
Το αρχέτυπο στους ιστορικούς χρόνους
Χριστιανισμός
Πολλοί ιστορικοί της θρησκείας υποστηρίζουν ότι τους αιώνες κατά τους οποίους διαμορφωνόταν ο Χριστιανισμός υιοθέτησε και μεταμόρφωσε χαρακτηριστικά θρησκευτικών παραδόσεων που προηγήθηκαν ή/και χρειάστηκε να ανταγωνιστεί. Η απόδοση τιμών στο πρόσωπο της Μαρίας (Παναγία) της Καινής Διαθήκης, της μητέρας του Ιησού Χριστού, αποτελεί μεταγενέστερη δογματική εξέλιξη που περιέλαβε στοιχεία προηγούμενων θηλυκών θεοτήτων. Ως «μητέρα του Θεού» και «Θεοτόκος» ενσωμάτωσε στοιχεία θηλυκών θεοτήτων που επί χιλιετίες πιστευόταν ότι συντηρούσαν τους επαναλαμβανόμενους εποχικούς κύκλους θανάτου και αναγέννησης. Ήδη πριν από τον 6ο αιώνα, αποδόθηκαν στη Μαρία χαρακτηριστικά όπως η αειπαρθενία, η οποία ήδη ίσχυε για την Αθηνά και την Άρτεμη, και η θέση της «βασίλισσας του ουρανού» και της «μεσολαβήτριας» υπέρ της ανθρωπότητας, όπως συνέβαινε με την ευρέως διαδεδομένη λατρεία της Ίσιδος.
ΕΠΙΛΕΞΑΤΕ ΤΟΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟ Η Μεγάλη Μητέρα ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΔΙΑΒΆΣΕΤΕ ΑΝΑΛΟΓΗ ΕΡΕΥΝΑ
ΓΙΓΑΝΤΩΝ ΘΕΟΜΑΧΩΝ ΜΝΗΜΑ
Μελέτη επί των αιγυπτιακών ταφικών κειμένων
© 83/2002
Αναθεώρηση 2011
Κεφάλαιο 6ο
Εμπλουτισμένο με στοιχεία από ολόκληρη την έρευνα
Δημήτριος Τριμιτζόπουλος
