Το ημερολόγιο έγραφε 64 π.Χ όταν ο ταλαντούχος ρήτορας και δικηγόρος Μάρκος Τύλλιος Κικέρων αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη του στην πολιτική αρένα διεκδικώντας τη ψήφο των Ρωμαίων για το αξίωμα του ύπατου. Οι περισσότεροι ιστορικοί υποστηρίζουν σήμερα ότι ίσως να μην είχε καταφέρει τίποτα εάν ο αδερφός του Κόιντος δεν είχε ετοιμάσει γι’ αυτόν το πρώτο εγχειρίδιο προεκλογικής εκστρατείας στην παγκόσμια ιστορία.
Πολύ πριν ο Μακιαβέλι παρουσιάσει τις συμβουλές του στον Ηγεμόνα, ο Κόιντος Τύλλιος Κικέρων παρουσίασε το Commentariolum Petitionis – ένα πλήρες εγχειρίδιο πολιτικής συμπεριφοράς που κάνει ακόμη και τους σημερινούς υπευθύνους επικοινωνίας των κομμάτων να θυμίζουν ερασιτέχνες συμβουλάτορες.
Σε αντίθεση με τον Ηγεμόνα, στον οποίο ο Μακιαβέλι παρουσιάζει τους κανόνες επιβίωσης ενός μην εκλεγμένου ηγέτη ο Κόιντος περιγράφει την απαιτούμενη συμπεριφορά ενός υποψηφίου σε ένα δημοκρατικό σύστημα. Αν εξαιρέσει κανείς την ανυπαρξία των μέσων ενημέρωσης οι συμβουλές του Κόιντος προς τον αδερφό του μπορούν σήμερα να χρησιμοποιηθούν (και πιθανότατα χρησιμοποιούνται καθημερινά) από τους υποψηφίους των λεγόμενων κομμάτων εξουσίας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ακόμη και σε αυτό το επίπεδο όμως ο λόγος του νεαρού Κικέρων φαίνεται να διαπερνά τη λογική που έχει επικρατήσει σήμερα και στα τηλεοπτικά debate.
Προσοχή στους εργολάβους
Ξεκινώντας την παράθεση των συμβουλών του ο Κόιντος επισημαίνει στον αδερφό του ότι πρέπει να τιμήσει τις συμμαχίες που έχει δημιουργήσει με τους ανθρώπους ισχύος της εποχής. «Όσοι έχουν συμβόλαια (εργολαβίες) με το δημόσιο πρέπει να είναι στο πλευρό σου και το ίδιο ισχύει και για την επιχειρηματική κοινότητα» γράφει στο εγχειρίδιο και συνεχίζει: «Μην ξεχνάς ποτέ τους ανθρώπους που υπερασπίστηκες με επιτυχία σε κάποιο δικαστήριο αλλά και τις ομάδες ειδικών συμφερόντων που σε στηρίζουν… Τώρα έχει έρθει η στιγμή να ξεπληρώσουν τις χάρες που τους έχεις κάνει.
Να υπενθυμίζεις σε όλους το χρέος τους και την ανάγκη να σε στηρίξουν σε αυτή την κρίσιμη στιγμή. Όσο γι’ αυτούς που δεν σου χρωστάνε τίποτα εξήγησέ τους ότι παρέχοντάς σου στήριξη θα είσαι εσύ αυτός που θα οφείλεις χάρες και προνόμια».
Ο Κόιντος επανέρχεται συνέχεια στους ανθρώπους με ειδικά προνόμια αλλά και σε «ομάδες» τις οποίες περιγράφει λίγο πολύ σαν τα σημερινά λόμπι. «Πρέπει» λέει στον αδερφό του «με υπομονή να καλλιεργείς τις σχέσεις σου με τους ανθρώπους που διαθέτουν ειδικά προνόμια. Να τους θυμίζεις ότι είσαι οπαδός της παράδοσης και όχι λαϊκιστής. Εξήγησέ τους ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο δείχνεις να τάσσεσαι στο πλευρό των απλών ανθρώπων είναι ότι θέλεις την εύνοια δημοφιλών ανθρώπων σε κρίσιμα πόστα ώστε να μπορείς να χρησιμοποιείς την επιρροή τους ή τουλάχιστον να γνωρίζεις ότι δεν θα στραφούν εναντίον σου».
Οι κανόνες του προεκλογικού μάρκετινγκ φαίνεται να μην έχουν αλλάξει καθόλου με το πέρασμα δυο χιλιετιών αφού ο Κόιντος προβλέπει ακόμη και τη διασπορά φημών εναντίον ενός υποψηφίου – που όπως λέει ξεκινά πάντα από το κοντινό περιβάλλον του πολιτικού. «Η διεκδίκηση του ανώτατου αξιώματος στη Ρώμη» εξηγεί στο Commentariolum Petitionis έχει δυο προυποθέσεις: να εξασφαλίσεις τη στήριξη των φίλων σου και να κερδίσεις την κοινή γνώμη…
Ποτέ μην υποτιμάς την οικογένειά σου και τους ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός σου. Μόνο αν βρίσκονται όλοι στο πλευρό σου μπορείς να κερδίσεις… Να ξέρεις ότι όλες οι φήμες που μπορούν να σε καταστρέψουν ξεκινούν από την οικογένεια και τους φίλους».
Αναζητώντας τους… Policy Leaders
«Σε κάθε γειτονιά» λέει στον αδερφό του ο Κόιντος «υπάρχουν συγκεκριμένοι άνθρωποι-κλειδιά οι οποίοι ασκούν εξουσία. Μάθε να τους ξεχωρίζεις από αυτούς που δείχνουν σημαντικοί αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν εξουσία και συνήθως δεν είναι αρεστοί στην περιοχή τους. Αν δεν καταφέρεις να κάνεις αυτή τη διάκριση ανάμεσα στους χρήσιμους και τους άχρηστους θα χάσεις πολύτιμο χρόνο και χρήματα σε ανθρώπους που δεν έχουν να σου προσφέρουν τίποτα».
Πάντα όμως ο μεγαλύτερος σύμβουλος επικοινωνίας της αρχαίας Ρώμης επιστρέφει στους λίγους και σημαντικούς ανθρώπους του χρήματος. «Πρέπει» λέει «να δίνεις ιδιαίτερη σημασία στους επιχειρηματίες και τους εύπορους πολίτες. Έλα σε επαφή με τις ηγετικές προσωπικότητες αυτής της ομάδας – δεν είναι δύσκολο γιατί είναι πολύ λίγοι».
Έχοντας εξασφαλίσει τη στήριξη του «κεφαλαίου» της Αρχαίας Ρώμης ο Κόιντος επιστρέφει στις «μάζες» – τις οποίες φαίνεται να αντιμετωπίζει σαν ενοχλητικό βαρίδι στην εποχή της δημοκρατίας. Και εδώ όμως υπάρχουν μυριάδες συμβουλές για να κερδίσεις το… πόπολο.
«Για να εντυπωσιάσεις τους ψηφοφόρους πρέπει να γνωρίζεις πως σκέφτονται οι άνθρωποι. Να είσαι πάντα προσβάσιμος και γενναιόδορος απέναντί τους. Τίποτα δεν εντυπωσιάζει περισσότερο έναν ψηφοφόρο από έναν υποψήφιο που τον θυμάται, για αυτό το λόγο κάθε μέρα να προσπαθείς να αποστηθίζεις πρόσωπα και ονόματα.
Πρέπει με κάθε τρόπο να μάθεις την τέχνη της κολακείας, η οποία μπορεί να είναι καταδικαστέα στην καθημερινή μας ζωή αλλά είναι απαραίτητη όταν κατεβαίνεις στον πολιτικό στίβο». Ο λόγος του Κόιντου γίνεται σχεδόν τηλεοπτικός όταν φτάνει η στιγμή να εντυπωσιάσει τους ψηφοφόρους του αδερφού του.
«Σε ό,τι αφορά τις ρωμαϊκές μάζες να θυμάσαι ότι πρέπει να τις εντυπωσιάζεις με θεάματα. Να μην είναι πρόστυχα αλλά να είναι γεμάτα χρώματα από αυτά που αρέσουν στον όχλο. Με κάθε ευκαιρία πρέπει να υπενθυμίζεις στις μάζες πόσο καθάρματα είναι οι αντίπαλοί σου και να δίνεις συγκεκριμένα παραδείγματα από τα εγκλήματα, τα σεξουαλικά σκάνδαλα και τη διαφθορά τους».
Σε αντίθεση πάντως με αρκετούς κομματάρχες του σήμερα ο Κικέρων δεν ξεχνούσε ποτέ ότι εν τέλει η εκλογική μάχη δεν κρίνεται από τη λάσπη που ρίχνεις στους αντιπάλους σου αλλά από την ελπίδα (αληθινή ή όχι) που δημιουργείς στο ακροατήριό σου. «Το βασικότερο τμήμα της εκστρατείας σου» γράφει στον αδερφό του «είναι να φέρνεις την ελπίδα στους ψηφοφόρους σου και να περικλείεις τον εαυτό σου με ένα αίσθημα καλής θέλησης.
Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να δίνεις συγκεκριμένες υποσχέσεις στους πολίτες ή τη Σύγκλητο. Μείνε στις γενικότητες. Στη σύγκλητο να λες ότι θα διατηρήσεις την ισχύ και τα προνόμιά της. Στους επιχειρηματίες και τους εύπορους να λες ότι μάχεσαι για τη σταθερότητα. Και στους απλούς ανθρώπους λέγε ότι πάντα υποστήριζες τα συμφέροντά τους».
Προφανώς ο Κικέρων αναγνώριζε ότι μια προεκλογική εκστρατεία δεν στήνεται σε δοκιμαστικό σωλήνα. Αρκετοί ακόμη δρώντες θα επιχειρήσουν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα με εξίσου στοχευμενες επιθέσεις στον υποψήφιό σου. και τότε σύμφωνα με τον Κικέρων έρχεται η στιγμή να εξαπολύσεις τον φόβο… «Τους αντιπάλους σου να τους εκφοβίζεις πάντα λέγοντας ότι θα τους οδηγήσει στα δικαστήρια εάν προσπαθήσουν να δωροδοκήσουν την ψήφο και να τους θυμίζεις τους δεσμούς σου με την επιχειρηματική κοινότητα. Δεν χρειάζεται όμως να το κάνεις. Ο φόβος λειτουργεί πιο αποτελεσματικά από τη δικαστική αντιπαράθεση… Αυτά είχα να σου πω αδερφέ μου»…
Και ο αδερφός του ακολούθησε πιστά τις συμβουλές του. Ο Μάρκους κέρδισε τις δυο επόμενες εκλογικές μάχες συγκεντρώνοντας περισσότερες ψήφους από κάθε άλλο υποψήφιο. Μόνο που μαζί με τους αντιπάλους του ηττήθηκε εκείνη την εποχή και η Δημοκρατία. Οι συμβουλές ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικές αλλά εξέφραζαν ένα σάπιο πολιτικό σύστημα που μόνο κατ’ όνομα τοποθετούσες τους πολίτες στο επίκεντρο. Τα δυο αδέρφια σκοτώθηκαν στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε και ο οποίος σήμανε το τέλος της Δημοκρατίας και την απαρχή της Αυτοκρατορίας.
Βασ. Χλέτσος
