Η συμβολική του Σταυρού στη Ρ+ παράδοση

Αντί εισαγωγής

Ο σταυρός είναι η ένωση μιας κάθετης και μιας οριζόντιας γραμμής ή η ένωση του ενεργού ( | ) με το παθητικό ή δεκτικό ( - ). Όταν αυτές οι δυο δυνάμεις συνδυάζονται δημιουργείται μια τρίτη δύναμη, ιδέα ή οντότητα. Ενώ ο κατ' αρχήν συμβολισμός είναι σαφής, ο σταυρός πρέπει να ερευνηθεί πληρέστερα με την ψυχολογική και πνευματική έννοιά του. Ο αιγυπτιακός Ankh ή Crux Ansatta (που στο επάνω μέρος του σχηματίζει θηλιά) λέγεται ότι αποτελεί παράδειγμα του αρχικού σεξουαλικού (δηλ. δημιουργικού) συμβολισμού ως σύμβολο του ανδρογύνου (rebus)· ωστόσο, στις περισσότερες από τις μεταγενέστερες χρήσεις του αποτελεί, στην πλήρη του σημασία, ένα σύμβολο ζωτικής δύναμης και θείας ισχύος.

Ο Jung θεωρεί ότι ο σταυρός έχει τις ρίζες του στην ανακάλυψη της φωτιάς από την ανθρωπότητα και, συνεπώς, είναι ένα σύμβολο φωτιάς η οποία προέρχεται από το τρίψιμο δυο ξύλινων ραβδιών για το άναμμά της προσφέροντας ζεστασιά, προστασία αλλά και το μέσον για να κατασκευαστούν εργαλεία. Είναι αξιοσημείωτο ότι λέξεις που σημαίνουν cross, όπως krois, krouz, kreuz, crux, cruz, croaz, παρουσιάζουν ετυμολογικές ομοιότητες με λέξεις που σημαίνουν πυρ στην αγγλική (fire). Οι ρίζες ak, ur, os, σημαίνουν όλες κοσμικό φως ή φωτιά.

Οι αρχικοί σταυροί σημειώνονταν απλά ως Τ ή Χ. Μετέπειτα παραλλαγές προσέθεσαν το βραχίονα στην κορυφή. Ο ισοσκελής σταυρός (+) χρησιμοποιήθηκε για να αντιπροσωπεύσει τις τέσσερις κύριες κατευθύνσεις ή τα στοιχεία και τα χρώματα του ανθρώπινου γένους, τους τέσσερις Ουρανούς του Ζωροάστρη, καθώς και τη μεταγενέστερη παραλλαγή του στην ιουδαϊκή Καβαλά. Όταν κυκλώνεται γίνεται οι τέσσερις εποχές, στάδια ζωής, και όλοι οι συσχετισμοί με τη ζωή, το θάνατο και την αναγέννηση. Η Μπλαβάτσκυ (Βlavatsky) γράφει ότι ο σταυρός εχρησιμοποιείτο στα μυστήρια της Αιγύπτου, της Ελλάδος, της Βαβυλώνας και της Ινδίας, τόσο ως τελετουργικό, όσο και ως κοσμικό (φαλλικό) σύμβολο. Τούτο μαρτυρεί και ο Τερτυλλιανός όταν συγκρίνει την ρωμαϊκή Αθηνά (Minerva) ως σύμβολο σοφίας με το σταυρό ως σύμβολο πνεύματος.

Ο Σταυρός και το Ρόδο
Ο ρόδινος σταυρός, κάνει την εμφάνισή του περίπου τον 1ο αιώνα μ.Χ. στους πρωτο-Χριστιανούς, αναπαριστώντας ένα ρόδο στην μέση του σταυρού ή έναν σταυρό στην μέση ενός ρόδου, συμβολίζοντας το αίμα (ρόδο) του Χριστού (σταυρός). Κατά μια έννοια (ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια), ο ροδόσταυρος συμβολίζει την ένωση της Θείας θηλυκής Αρχής-Μαρίας Μαγδαληνής (ρόδο) με την Θεία αρσενική Αρχή - Ιησού (σταυρός). Πολύ αργότερα, γίνεται έμβλημα των Ροδόσταυρων, των Μαρτινιστών και του Ερμητικού Τάγματος της Χρυσής Αυγής (Galden Dawn), με νέα στοιχεία συμβολισμού να συμπληρώνονται, δημιουργώντας ένα πολύπλοκο και πολυσήμαντο μυστικιστικό σύμβολο.

Ο κλασσικός ρόδινος σταυρός, ως σύνολο, συμβολίζει τον θρίαμβο του Πνεύματος έναντι της ύλης. Αναλυτικότερα, ο σταυρός ερμηνεύεται ως ο υλικός κόσμος και ο κύκλος

γέννησης και ειδικότερα της αναγέννησης. Το Ρόδο στην μέση του Σταυρού συμβολίζει τη λυτρωτική δύναμη του αίματος του Χριστού και την πνευματική ανάπτυξη. Στη μέση του ρόδου εμφανίζεται άλλος ένας ολόιδιος ρόδινος σταυρός, αλλά μικρότερος, θέλοντας να συμβολίσει το καθρέφτισμα του μικρόκοσμου στον μακρόκοσμο, και αντίστροφα. Τα 22 πολύχρωμα ροδοπέταλα που περικλείουν τον μικρό ρόδινο σταυρό, παραπέμπουν στα 22 γράμματα του εβραϊκού αλφάβητου, χρωματισμένα σύμφωνα με τον χρωματικό συνδυασμό γράμματος - χρώματος που ακολουθεί η Καβαλά.

Συμβολισμός

Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η επιλογή του Σταυρού από τη Ρ+ θεώρηση και συμβολική, κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν. Ο Σταυρός υπήρξε κατά την εποχή της δημιουργίας του Ρ+ κινήματος –αν μη τι άλλο- σύμβολο παγκόσμιο της Αδελφότητας των φυλών και των ανθρώπων. Υπήρξε δε προσφιλές σύμβολο, ικανό να συνδέσει τις εσωτερικές παραδόσεις της Ανατολής και της Δύσης.

Τι συμβολίζει ο Σταυρός; Συμβολίζει την αιώνια ζωή, την αθανασία. Συμβολίζει επίσης τη ζωή και τον θάνατο. Σύμφωνα με το τεκτονικό τυπικό η οριζόντια γραμμή του Σταυρού συμβολίζει τη ζωή, η δε κάθετος τον θάνατο. Αποτελεί σύμβολο θυσίας, καθώς και σύμβολο της καθόδου του Πνεύματος εις την ύλη. O Σταυρός έχοντας κάθε άκρο του στραμμένο προς τα τέσσερα σημεία του κόσμου (ορίζοντα) συμβολίζει τη συμπαντική φύση. Κατά τον Boucher o ελληνικός (ισοσκελής) σταυρός αποτελεί σύμβολο του μακροκόσμου, ο δε αντίστοιχος λατινικός του μικροκόσμου.

Ο Σταυρός εικονίζει τον Άνθρωπο, με εκτεταμένας τας χείρας του προς το Σύμπαν. Ο άνθρωπος τείνει τας χείρας του με σκοπό να εναγκαλισθεί το Σύμπαν. Εκτεινόμενος νοερώς προς το Άπειρο, συνδέει το Ζενίθ με το Ναδίρ, ή την Ανατολή με τη Δύση, το Βορρά με τη Μεσημβρία. Συνδέει τα πέρατα του Κόσμου. Ενώνει και συμφιλιώνει τα πάντα εν εαυτώ. Ακριβώς, όπως ο τέκτων Ρ+ τείνει να ενωθεί διά της Αγάπης με το Σύμπαν, να ενωθεί με όλους τους συνανθρώπους του, να ενωθεί με ολόκληρη τη Φύση, αλλά και με τη Θεότητα η οποία εμπεριέχεται στη Φύση και εμπεριέχει τη Φύση.

Τι συμβολίζει το σύμπλεγμα του Ρόδου επί του Σταυρού; Το Ρόδο επί του Σταυρού συνεχίζει ανά τους αιώνες τη παράδοση της συμβολικής θυσίας του Ιησού υπέρ της ανθρωπότητας. Ο παγκόσμιος Ιησούς σταυρώνεται ανά πάσα στιγμή από του βάθους των αιώνων εις το παρόν και από το παρόν εις τους αιώνες. Η επί του Σταυρού θυσία αποτελεί την αλάνθαστο και αληθή φιλοσοφική λίθο που μετατρέπει τα αγενή μέταλλα σε ευγενή και έτσι επιτελείται το αλχημιστικό «Μέγα Έργο».

Επίσης, το Ρόδο επί του Σταυρού αποτελεί μια ποιητική και συναρπαστική έκφραση η οποία αίρει το πνεύμα στις υψηλές σφαίρες του αλτρουισμού και της καθολικής αγάπης. Η σύνθεση αυτή αποτελεί παλαιό μυσταγωγικό σύμβολο και σημαίνει την αγάπη η οποία γεννάται από την αυτοθυσία, τη θυσία του τέλειου ανθρώπου, του ανθρώπου που διακαίεται από την ανιδιοτελή αγάπη προς τον άλλο άνθρωπο.

Ας προχωρήσουμε βαθύτερα: Στις περισσότερες παραδοσιακές διδασκαλίες η πραγμάτωση του «Παγκοσμίου (ή Πρωταρχικού) Ανθρώπου» (δηλαδή του ανθρώπου που εξυψώνεται μέχρι τις ανώτερες βαθμίδες προσεγγίζοντας το Θείο) αναπαρίσταται με το σύμβολο του Σταυρού. Το σύμβολο αυτό απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίον επιτυγχάνεται η πλήρης πραγμάτωση, δηλαδή η πραγμάτωση με τη διπλή έννοια της «εξάπλωσης» (οριζόντιο επίπεδο) και της «εξύψωσης» (κάθετο επίπεδο). Η οριζόντια διεύθυνση ως εξάπλωση συμβολίζει την επέκταση της ατομικότητας και η κατακόρυφη ως εξύψωση αναπαριστά την άνοδο στην ιεραρχία των πολλαπλών καταστάσεων (ή την άνοδο στην ιεραρχία των κόσμων και των μυητικών βαθμίδων).

Επίσης, ο Σταυρός ως σύμβολο -μπορούμε να πούμε- ότι αντιπροσωπεύει την ενεργητική αρχή (κατακόρυφη γραμμή) επί της αντίστοιχης παθητικής (οριζόντια γραμμή). Στην ανθρώπινη τάξη οι αρχές αυτές προσδιορίζονται αντίστοιχα ως αρσενική και θηλυκή. Το σχήμα του Σταυρού μπορεί να βοηθήσει κάθε γνήσιο τέκνο της εσωτερικής παράδοσης να κατανοήσει τη διαφορά μεταξύ συμπληρωματικότητας και εναντίωσης. Αυτό διότι οι δύο βραχίονες του σταυρού μπορούν να θεωρηθούν ως απεικονίσεις δύο αρχών που συμπληρώνονται. Aπό την άλλη, μπορούμε να πούμε ότι το κατακόρυφο λόγω της κατεύθυνσης εναντιώνεται με το οριζόντιο. Η εναντίωση όμως δεν ενέχει αρνητικό χαρακτήρα, αλλά δεικνύει τη διαφορετική διάσταση των στοιχείων της φύσεως (γήινος κόσμος - αισθητό) εν σχέση με τον κατακόρυφο άξονα του Ζενίθ – Ναδίρ που αντιπροσωπεύει τον προσανατολισμό προς κόσμους ανώτερους ή κατώτερους του γήινου. Όλες δε οι αντιθέσεις εξαλείφονται στο κέντρο του Σταυρού, στο σημείο δηλαδή που συντελείται η σύνθεση (κάθε εναντιούμενου όρου).

Αξίζει να ειπωθεί ότι στον ανατολικό (ισλαμικό) εσωτερισμό αυτό το κεντρικό σημείο αποκαλείται «Θείος σταθμός», αφού ενώνει κάθε αντίφαση και κάθε αντινομία. Στην παράδοση της Άπω Ανατολής το ίδιο σημείο καλείται «Αμετάβλητο Μέσο» ως σημείο τέλειας ισορροπίας ή «κέντρο του κοσμικού τροχού».

Ιστορικά, στη Ρ+ παράδοση η χρήση του σταυρού είναι συμφυής με την ίδια τη συμβολική αυτού. Συναντάται στο κείμενο της «Φήμης της Αδελφότητος των Ρ+» ως έμβλημα και πέμπτος νόμος του πατέρα ημών Χριστιανού Ροδοσταύρου (Christian Rosenkroytz). Σύμφωνα με τον Μηνά Λογοθέτη ο σταυρός είναι το σύμβολο του σώματός μας με τις εντός αυτού κρυμμένες δυνάμεις που πρέπει να εξελιχθούν. Ο σταυρός είναι το σύμβολο της προσωπικότητός μας που πρέπει να θυσιασθεί για την Αγάπη, την Αλήθεια και τη Δικαιοσύνη. Είναι ο Σταυρός του μεγίστου των μυστών, ο οποίος θυσιάστηκε για την ανθρωπότητα.

Nα πούμε και τούτο: πριν τη δημιουργία του ρόδινου σταυρού συνήθης ήταν η παράσταση του σταυρού στο κέντρο του οποίου υπήρχε ένας κύκλος σύμβολο του Ηλίου ή Ηλιακού Λόγου (που στέλνει παντού τις ακτίνες του) και της αέναης κίνηση του στο ουράνιο (και όχι μόνον) στερέωμα. Στην αλχημεία το σημείο αυτό εξηγείται ως το κεντρικό σημείο της πεμπτουσίας (quinta essentia). Να θυμηθούμε ότι και κατά το τυπικό της μυήσεως το ερυθρό χρώμα της ταινίας του βαθμού συμβολίζει το χρώμα του Ηλίου και αποτελεί τη χαρά της Αδελφότητός μας. Ο δε σταυρός, κατά το τυπικό του 18ο, αποτελεί σύνθεση μίας οριζόντιας και μίας κάθετης γραμμής. Η οριζόντια γραμμή συμβολίζει τον θάνατο, η δε κάθετος τη ζωή. Δηλαδή «διά να φθάσει κανείς στην αιωνιότητα πρέπει να διέλθει διά της δοκιμασίας του θανάτου». Ιδού η Αρχή, ιδού και το Τέλος.

Ας ακουστεί ο λόγος ενός εξ ημών:

«Ο Σταυρός, σε εμάς τους ροδόσταυρους, αντιπροσωπεύει την αρχή και το τέλος της οδοιπορίας μας. Υιοθετήθηκε σαν σύμβολο μετά τον επ΄ αυτού θάνατο του Ιησού και τον μοιραίο εξαγιασμό του. Ανεξαρτήτως της αρχαίας σημασίας του σχήματός του. Δύο γραμμές, μία οριζόντια και μία κάθετος, τεμνόμενες. Δηλαδή η Γαία και ο Ουρανός, η Ύλη και το Πνεύμα, η Ζωή και ο Θάνατος. Η σταυρική Θυσία του Αμνού, έδωσε και άλλο περιεχόμενο στον Συμβολισμό. Περισσότερο Ηθικό παρά Φιλοσοφικό.

Ο Σταυρός ως αφετηρία της οδοιπορίας μας, υποδηλώνει το ροδοσταυρικό όραμα. Ξεκινώντας πιστεύουμε στην φιλοσοφία, στην διαπλοκή του αόρατου με το ορατό, της ιδέας με την πράξη, του καλού με το κακό. Και θέλουμε να τα αποσαφηνίσουμε, να υπηρετήσουμε την μυστηριώδη τους μίξη, να τα διαδώσουμε. Αναζητούμε τον απολεσθέντα Λόγο, το μέτρο, την ισορροπία, την ατόφια Γνώση, την αληθινή και βασιλική Επιστήμη. Όχι μόνο για εμάς αλλά για τον απολωλότα Κόσμο. Οδηγός και παράδειγμά μας είναι πάντοτε ο Ιησούς. Όχι ως θρησκευτικός αναμορφωτής αλλά ως Μύστης, ως εξαίσιο τέλειο υπόδειγμα ροδοσταύρου, ως αρχέτυπο. Συνεπώς ως αφετηρία ο Σταυρός, σημαίνει την πρόθεσή μας να παλέψουμε μέχρις εσχάτων, υπηρετώντας τον ΄Ανθρωπο.

Ως Τέρμα της οδοιπορίας ο Σταυρός, σημαίνει το ικρίωμα της Τελικής Θυσίας μας. Σχεδόν προδιαγεγραμμένο. Όποιος κήρυξε την Αγάπη, την Ισότητα, την Καθαρή Γνώση, όποιος υπήρξε σημαιοφόρος νέων δρόμων, νέων εποχών, προόδου, όποιος παρέμεινε πεισματικά Τίμιος και Ακέραιος σε όλο το μήκος του Βίους του, ως γνωστόν τελικά Θυσιάστηκε και λίπανε με την ζωή του το έργο του. Με τον θάνατό του το στερέωσε, το έκανε ακλόνητο.

Ο Ροδόσταυρος ξέρει ή οφείλει να ξέρει, πως αν διαδραματίσει σωστά τον ρόλο του δεν πρέπει να προσδοκά επίγειες δόξες και τιμές αλλά Θυσία με θύτες όλους εκείνους που πάντοτε «ου γα οίδασι τι ποιούσι»!  Βέβαια ένας τέτοιος ροδόσταυρος, παραλλήλως ανεβαίνει την αόρατη ουράνια κλίμακα, όπου η όποια δόξα δεν συγκρίνεται με καμία επίγεια. Η γαλήνη και η μακαριότητα της απελευθερωμένης Ψυχής και του θριαμβεύοντος Πνεύματος, δεν μπορεί να αποδοθεί με ανθρώπινα λόγια, ούτε καν από τον Jung. Αυτή είναι η Μοίρα των αληθινών Τέκνων του Φωτός.

Γι’ αυτό ο δικός μας Σταυρός στην καρδιά του έχει ένα ανθισμένο ρόδο για να υπενθυμίζει τα Μυστήρια που συντελούνται και τις γόνιμες δυνάμεις που έλκονται όταν επιλέγουμε τον δρόμο προς τον Γολγοθά, χάριν του Θείου σχεδίου της εξέλιξης. Όταν υπηρετούμε τα παιδιά του Θεού. Τον κόσμο Του. Ως βοηθοί Του. Ως Μάρτυρες κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν Του ».

Επίλογος
Φέροντας το σταυρό της ενσάρκωσης, όπως ο Ιησούς πριν από εμάς, μπορούμε να γνωρίσουμε το φως του εσωτερικού μας πνευματικού σταυρού της Φώτισης, της Ανάστασης και της Σωτηρίας. Όπως ο μέγας μύστης πορεύτηκε «με το σταυρό», έτσι μπορούμε και εμείς να γνωρίσουμε το εσωτερικό νόημα του «Via Crucis» (της οδού του σταυρού) στην καθημερινή ζωή μας. Αναγνωρίζοντας, αποδεχόμενοι, επικαλούμενοι και εφαρμόζοντας την Κοσμική Σοφία και τη Συμπαντική Αγάπη και ενώνοντας τις δύο μέσω της δύναμης του Αγίου -Δημιουργικού- Πνεύματος, μπορούμε να γνωρίσουμε το Ιησού Εντός μας. Όταν συμβεί αυτό, συμμετέχουμε στην αληθινή πνευματική κοινωνία ή στην Ιερή Πλειονότητα, στην οποία είμαστε όλοι ενωμένοι στο «Corpus Mystica Christi», στο Μυστικιστικό Σώμα του Ιησού.

ΤΕΤΕΛΕΣΤΑΙ

Βιβλιογραφία

Τζ. Κούπερ, Λεξικό Συμβόλων, εκδόσεις Πύρινος Κόσμος.

M. P. Nilson, Ελληνική Λαϊκή Θρησκεία, εκδόσεις Εστία.

Τ. Φρίκ - Π. Γκάντι, Τα Μυστήρια του Ιησού, εκδόσεις Ενάλιος.

Ρ. Μπιάρ, Σύμβολα Θιβετιανού Βουδδισμού, εκδόσεις Κέδρος.

Κ. Μελισσαρόπουλος, Επτά Τεκτονικαί Ομιλίαι εις 18^ο .

R. Guenon, Ο Συμβολισμός του Σταυρού, εκδόσεις Πεμπτουσία.

Α. Pike, Morals and Dogma, Υπέρτατο Περιστύλιο, εκδόσεις Τετρακτύς.

Η. Ρ. Blavatsky, The Theosophical Glossary.