Πριν κάποια χρόνια, όταν κανένα σύννεφο δεν σκίαζε ακόμη την καθημερινότητα στη χώρα μας, η δουλειά μου πέρασε μια μεγάλη οικονομική κρίση, φτάνοντας ένα βήμα πριν την κατάρρευση. Θυμάμαι, για μέρες, σηκωνόμουν το πρωί να πάω στο γραφείο μου, μη ξέροντας αν θα υπήρχε αύριο.
Και τότε, για πρώτη φορά με τόση απίστευτη ένταση, με επισκέφτηκε ο φόβος. Ήταν σαν ένα τέρας, που με έπιανε στα σαγόνια του το πρωί μόλις ξυπνούσα και δεν με άφηνε ούτε καν το βράδυ, που ξάπλωνα να κοιμηθώ.
Έτσι, με τον καιρό, η σχέση μου μαζί του άλλαξε. Ταυτόχρονα, μια νέα κατανόηση εμφανίστηκε σχετικά με τον εαυτό μου και τις ενδοψυχικές διεργασίες που γεννούν το φόβο.
Από τότε μέχρι σήμερα, ο φόβος παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα στην εσωτερική μου εργασία, αλλά και στον τρόπο που παρατηρώ τα εξωτερικά γεγονότα και τους άλλους ανθρώπους.
Σήμερα, δεν χρειάζεται κανείς να είναι ιδιαίτερα σοφός για να αντιληφθεί ότι ο φόβος είναι το κυρίαρχο στοιχείο ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας, και όχι μόνο…
Δεν υπάρχει συζήτηση, εφημερίδα, τηλεοπτική εκπομπή, κοινωνική εκδήλωση, παρέα στην οποία να μην κάνει κάποια στιγμή, περισσότερο ή λιγότερο, καλυμμένα ή φανερά, την εμφάνισή του ο φόβος. Σαν κάτι που περνάει από άνθρωπο σε άνθρωπο αθόρυβα, άγνωστο πώς, όπως ένα φύλλο μεταδίδει το θρόισμά του στο άλλο, και σε λίγο όλο το δένδρο τρέμει χωρίς να υπάρχει κανένα ορατό σημάδι από τον άνεμο.
Πολλοί πιστεύουν ότι αρκεί να φτιάξουν κάπως τα πράγματα εξωτερικά, στην οικονομία, για να εξαφανιστεί ο φόβος. Η δική μου εμπειρία, όπως και άλλων ανθρώπων που πάλεψαν με το φόβο, έχει δείξει το ακριβώς αντίθετο.
Γιατί, η λύση δεν είναι να αλλάξει κάτι έξω για να αλλάξει κάτι μέσα μας. Όσοι έχουν εργαστεί σοβαρά με το φόβο τους το γνωρίζουν αυτό. Επίσης, λύση δεν είναι τα διάφορα τεχνάσματα στα οποία καταφεύγουμε κάθε φορά που νιώθουμε η ζωή να μάς πατάει – από ηρεμιστικά χάπια και ψώνια στην αγορά (όσων το πορτοφόλι αντέχει ακόμη…) μέχρι γιόγκα και διαλογισμό.
Ο φόβος δεν μπορεί να νικηθεί με το να το βάζουμε στα πόδια, με κάποιο έξυπνο ή χαζό τρόπο, κάθε φορά που κάνει την εμφάνισή του. Χρειάζεται μια πολύ πιο ριζική αντιμετώπιση, που βέβαια δεν μπορεί να είναι των δέκα λεπτών ή της μιας μέρας, ούτε θέμα εφαρμογής πέντε απλών κανόνων.
Κατ’ αρχήν χρειάζεται να συνειδητοποιήσει κανείς ορισμένα βασικά πράγματα, με πρώτο και κύριο, ότι πρέπει να σταματήσει να τρέχει μακριά από το φόβο. Αντίθετα, χρειάζεται να πλησιάσουμε το φόβο, να τον κοιτάξουμε στα ίσια και –γιατί όχι– να γίνουμε φίλοι μαζί του.
Ο θεμελιώδης φόβος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, που κρύβεται πίσω από όλους τους φόβους μας, είναι ο φόβος να πάψουμε να υπάρχουμε, ο φόβος του αγνώστου.
Όταν το «οχυρό» του εγώ μας απειλείται, ο φόβος είναι ένας από τους πιο ισχυρούς μηχανισμούς άμυνας. Αρχίζοντας να τον αποδυναμώνουμε, να τον διαλύουμε, είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας και στους άλλους.
Όταν απειλούμαστε είναι πολύ εύκολο να αντιδράσουμε με θυμό, με βία. Όμως αυτό, όπως έχει δείξει η εμπειρία, δεν έχει κανένα μα κανένα αποτέλεσμα. Αντίθετα ο φαύλος κύκλος του φόβου που οδηγεί στη βία, που οδηγεί στο φόβο… γίνεται όλο και μεγαλύτερος. Υπάρχουν όμως τρόποι να νικήσουμε το φόβο που δεν είναι καταστροφικοί για τον εαυτό μας και τους άλλους…
Η βασική ιδέα είναι να αρχίσει κανείς να βλέπει κατάματα τα γεγονότα, χωρίς ενοχή, χωρίς κατηγόρια για κανέναν και για τίποτε. Η ειλικρίνεια παίζει εδώ μεγάλο ρόλο. Απλά δες την απλή αλήθεια για τον εαυτό σου. Ωστόσο, χρειάζεται κανείς να μάθει πώς να βλέπει αληθινά τον εαυτό του, κι αυτό δεν μπορεί να το επινοήσει μόνος του.
Η βασική αιτία πίσω από το φόβο είναι ότι υπάρχει ένα είδος εσωτερικής δυσαρμονίας στον καθένα μας. Όπως πολύ σοφά γράφει ο Έρμαν Έσσε στο Λύκο της Στέπας: «Νιώθεις φόβο μόνο όταν δεν είσαι σε αρμονία με τον εαυτό σου. Οι άνθρωποι φοβούνται επειδή ποτέ δεν έχουν καμία εξουσία στον εαυτό τους. Μια ολόκληρη κοινωνία αποτελούμενη από ανθρώπους που φοβούνται το άγνωστο μέσα τους!» Πόσο δίκιο έχει…
Η ανησυχία, ο φόβος είναι ένα πολύ σκληρό καρύδι για να ραγίσει. Οι περισσότεροι περιστοιχιζόμαστε στο σπίτι ή στη δουλειά μας από ανθρώπους που κάνουν συνεχώς αρνητικές εκτιμήσεις σχετικά με το τι συμβαίνει ή πρόκειται να συμβεί.
Επίσης, η κοινωνική πίεση κάνει πιο έντονο ακόμη το πρόβλημα, δίνοντάς μας αφορμές για να ανησυχούμε για μια σειρά από πράγματα, όπως αν θα έχουμε αύριο δουλειά, εάν θα καταφέρουμε να έχουμε χρήματα για τα προς το ζην, εάν θα είμαστε ασφαλείς κοκ.
Είναι πολύ εύκολο να κολλήσει κανείς τη συνήθεια να μιλάει αρνητικά για τον εαυτό του, τις καταστάσεις που βιώνει, τους άλλους, την κοινωνία, την οικονομία, τον κόσμο… Και ξεχνούμε, όπως έλεγε ο Μαρκ Τουέην, πως τα περισσότερα από τα πράγματα που ανησυχούμε, στην πραγματικότητα δεν θα συμβούν ποτέ…
Ασφαλώς, ένα θέμα τόσο τεράστιο όπως αυτό του φόβου, δεν μπορεί να διερευνηθεί μέσα στις λίγες γραμμές ενός κειμένου. Έτσι, τελειώνοντας τη μικρή αυτή αναφορά μού γεννήθηκε μια σκέψη που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας: όσοι ενδιαφέρονται να εργαστούν εσωτερικά πάνω στο θέμα του φόβου, μπορούν να τηλεφωνήσουν στο ΑΒΑΤΟΝ (τηλ. 2310 429200) ή να στείλουν email στο elmaz@archetypo.com.gr, και να αφήσουν το ονοματεπώνυμό τους, διεύθυνση και ένα τηλέφωνο.
Η σκέψη είναι να υπάρξει μια συνάντηση δική μου με όσους ενδιαφέρονται, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, ίσως και σε κάποια άλλη πόλη που θα υπάρξει ένας σημαντικός αριθμός ενδιαφερομένων. Όσοι επικοινωνήσετε, θα ειδοποιηθείτε στη συνέχεια για το πού και πότε θα γίνει η πρώτη συνάντηση.
Μέχρι τότε, να θυμάστε: «Ο χρόνος λύνει τα περισσότερα προβλήματα. Και όσα ο χρόνος δεν μπορεί να λύσει, πρέπει να τα λύσεις εσύ».
Στέφανος Ελμάζης
