Οι αποδεκτοί Τέκτονες

 

Από τη δεύτερη έκδοση του Ahiman Rezon της Μεγάλης Στοάς των Αρχαίων (1764). Πάνω: Ο θυρεός της "Αρχαιοτάτης και Εντιμοτάτης Αδελφότητος των Ελευθέρων και Αποδεκτών Τεκτόνων". Κάτω: Ο Θυρεός των "Επαγγελματικών Τεκτόνων". Η σύνθεση αυτή αποτελεί εύγλωτη επιβεβαίωση της συνέχειας των δύο αυτών θεσμών, γεφυρώνει την ΜετάλλαξηΚάποια στιγμή στην ιστορική πορεία των συντεχνιών πραγματοποιήθηκε αυτό που αποκαλείται «θαύμα» στην εξελικτική διαδικασία της φύσης και των κοινωνιών, η μετάλλαξη. Η «αποδοχή» σ' αυτές προσώπων που ήταν ξένα προς το επάγγελμα, για λόγους λειτουργικούς, θρησκευτικούς ή ανθρωπιστικούς.
Νοτάριοι προσκλήθηκαν για την επικύρωση συμβολαίων και καταστατικών, απογραφείς για την τήρηση του υλικού, «γραφιάδες» για τη σύνταξη πρακτικών και αλληλογραφίας, λαϊκοί για την οργάνωση συνάξεων και πανηγυριών, κληρικοί για την τέλεση αγιασμών και τελετών θεμελιώσεων.
Τα μέλη αυτά εντάχθηκαν οργανικά στις συντεχνίες, τις παρακολουθούσαν στις μετακινήσεις τους, τηρούσαν τα έθιμά τους και απολάμβαναν τα δικά τους προνόμια.

ΟΙ ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

Στο Βυζαντινό Κράτος, τα Επαγγελματικά Σωματεία των Οικοδόμων απέκτησαν θρησκευτικό περιεχόμενο, καθώς συνδέονται άμεσα με το έργο της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ευπορίας και της φιλανθρωπίας που εκφράζονται από Αδελφάτα.
Τα Σωματεία αυτά πέρασαν στην εποχή της τουρκοκρατίας και έγιναν γνωστά με το όνομα «ισνάφια» και όχι μόνο διετήρησαν τη θρησκευτική τους δραστηριότητα, αλλά παράλληλα ανάπτυξαν αξιόλογη κοινωνική και πνευματική δράση.
Ειδικότερα:
Μετά την Άλωση, οι επαγγελματίες όχι μόνο οργανώθηκαν για λόγους επιβίωσης σε κλειστές Συντεχνίες, αλλά επιδίωξαν και την τοπική τους συσπείρωση.

Οι Πόντιοι λ.χ. ασχολούμενοι κυρίως με την κατεργασία των μετάλλων, κατοικούσαν σε ιδιαίτερη περιοχή της Πόλης, την περιοχή των Χαλκέων και οι Μαδύτιοι, Χτίστες και Κονιάτες στη συνοικία της Βλάγκας.
Όπως γινόταν αντίστοιχα σε όλη τη Μεσαιωνική Ευρώπη, οι οργανωμένοι επαγγελματίες κατά την Τουρκοκρατία είχαν επινοήσει ιδιαίτερη συνθηματική γλώσσα την οποία κρατούσαν ζηλότυπα μυστική.
Η Συντεχνία των «Τεκτόνων» ειδικότερα που μας αφορά, ήταν και η πιο οργανωμένη.
Με εκλογές σε Γενική Συνέλευση, αναδείκνυαν τη «Δωδεκάρα» (Δώδεκα δηλαδή Μαΐστορες), η οποία με τη σειρά της εξέλεγε τον «Πρωτομαΐστορα», μια Σεβάσμια και αποδεκτή από όλους προσωπικότητα, την οποία τιμούσαν όχι μόνο οι ομότεχνοί της, αλλά και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής.
Το Υπούργημά του ήταν τιμητικό και κατά συνήθεια άμισθο, είχε δε το προνόμιο να κρατάει σα σύμβολο αναγνώρισης και εξουσίας ξύλινο, σκαλιστό πήχυ.
Ο Πρωτομαϊστορας επέβλεπε τις Τεκτονικές εργασίες, έπαιρνε τις παραγγελίες και «παζάρευε» και έκλεινε για λογαριασμό όλων τις συμφωνίες και τα εργολαβικά.
Στο τέλος της θητείας του , που ήταν ενιαύσια και μπορούε να ανανεωθεί απεριόριστα, λογοδοτούσε για τη διαχείριση των χρημάτων και για τον προγραμματισμό των νέων έργων μπροστά σε ολόκληρη τη Συντεχνία.
Η κατάταξη των μελών της Συντεχνίας ήταν: Τσιράκι, Κάλφας, Μάστορας.
Οι Συντεχνίες είχαν δικό τους οίκημα, λάβαρο και σφραγίδες. Αναμειγνύονταν ενεργά στην εκλογή των Προκρίτων και των Δημογερόντων (ο Πρωτομαϊστορας ήταν συνήθως Δημογέροντας). Οι Συντεχνίες της Κωνσταντινούπολης λ.χ. τηρώντας Βυζαντινό προνόμιο, μετείχαν ενεργά στην εκλογή του Πατριάρχη.
Πέρα από τα επαγγελματικά τους συμφέροντα, οι Συντεχνίες ήταν έθιμο καθολικό, να επιδιώκουν την ίδρυση σχολείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων.
Ο Πρωτομαϊστορας Μανωλάκης ο Καστοριανός λ.χ. ίδρυσε το 1661 το Παράρτημα της Πατριαρχικής Ακαδημίας, το «επιστημονικό» δηλαδή τμήμα.
Υπενθυμίζεται ότι ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ίδρυσε σε τριάντα επαρχίες, διακόσια δημοτικά σχολεία και δέκα ελληνικά.
Oι ωραιότατοι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί του Πηλίου, των Αμπελακίων, της Καστοριάς μας επιβεβαιώνουν για το πόσο τα Σωματεία αυτά ήταν ζωντανά και δημιουργικά μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα.

ΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΤΕΚΤΟΝΕΣ

Όταν άρχισε να παρακμάζει η ανοικοδόμηση των μεγαλοπρεπών ναών, πολλά Σωματεία (Στοές) Επαγγελματιών Τεκτόνων άρχισαν να δίνουν ιδιαίτερο βάρος στα «επίτιμα» μέλη τους (Iερωμένους, Προύχοντες, Διανοούμενους) για να αντιμετωπίσουν τη διαρροή των τακτικών μελών τους και τους παραχώρησαν δικαιώματα και προνόμια.
Από την άλλη πλευρά, αρκετοί ελεύθεροι στοχαστές και ανήσυχα πνεύματα για να αποφύγουν τον αυστηρό έλεγχο και την καταπίεση, κατέφυγαν στις συντεχνίες αυτές για να επωφεληθούν από την ασυλία και την ελευθερία κίνησης που παρείχαν στα μέλη τους οι ισχυροί της εποχής. Οι τελετές που διοργάνωναν, οι αρχές που είχαν υιοθετήσει στις ετήσιες συνελεύσεις τους και που γέννησε αργότερα το κοινοβουλευτικό σύστημα, πρόσφερε τον κατάλληλο χώρο για την προβολή ιδεών και την ανάπτυξη θεμάτων που ήταν απαγορευμένο ή επικίνδυνο να προβληθούν σε άλλους χώρους.
Τα νέα αυτά μέλη των Στοών χαρακτηρίζονταν σαν «ελεύθεροι» ή «θεωρητικοί» τέκτονες σε αντίθεση με τους πρακτικούς και επαγγελματίες συναδέλφους τους.
Σε όσες Στοές απ' αυτές οι «ελεύθεροι» ή «αποδεκτοί « τέκτονες άρχισαν να υπερέχουν , διατήρησαν μεν την εσωτερική τους δομή και τους τύπους τους, αλλά ήταν μοιραίο να μεταβάλουν πορεία. Απ' αυτές τις στοές προήλθε ο σύγχρονος Συμβολικός ή Θεωρητικός λεγόμενος Tεκτονισμός.
Ο Τεκτονισμός αυτός κράτησε όπως ήταν φυσικό πολλές από τις συνήθειες, τα σύμβολα και τα εργαλεία των παλιών επαγγελματικών συντεχνιών. Περιέλαβε κατ' ανάγκη στοιχεία από τους Ροδόσταυρους, τους Αλχημιστές και τους Ναΐτες που είχαν καταφύγει στις τάξεις του.
Με τον καιρό επίσης, ιδίως στο 17ο και 18ο αιώνα άρχισε να αποδέχεται στις τελετές του στοιχεία και συνήθειες των αρχαίων θρησκευτικών Ταγμάτων και των Ιπποτικών Αδελφοτήτων.
Το 1717 η πρώτη Μεγάλη Στοά, μια ομοσπονδία δηλαδή από Στοές «αποδεκτών» τεκτόνων, (που υπήρχαν «από χρόνου αμνημονεύτου») ιδρύθηκε στην Αγγλία. Από τότε άρχισαν να ιδρύονται Μεγάλες Στοές και σε άλλες χώρες στις οποίες είχε αναπτυχθεί αυτό το «θεωρητικό» τεκτονικό σύστημα.
Οι ιδρυτές του, αν και πιστοί χριστιανοί, υλοποίησαν πρώτοι, μετά από τις εμπειρίες των θρησκευτικών πολέμων και των διώξεων, τις επαγγελίες του Ουμανισμού, δηλαδή της αρχές της ανεξιθρησκείας και της ελευθερίας της συνείδησης, της ισότητας των ανθρώπων και της αδελφότητας των λαών, κάτι που αγωνίζεται μόλις να διακηρύξει απλώς σήμερα η κοινότητα των Ηνωμένων Εθνών ή η Συνθήκη της Ρώμης.
Έτσι έθεσαν σαν κοινό σημείο αναφοράς του Χριστιανισμού, του Ιουδαϊσμού και του Ισλαμισμού - των τότε γνωστών θρησκειών στο Δυτικό κόσμο - την Παλαιά Διαθήκη. Σ' αυτή την ορθή επιλογή τους στηρίχτηκαν οι θερμόαιμοι και εκμεταλλεύτηκαν οι πολέμιοι του για να τον κατηγορήσουν για όργανο του "Σιωνισμού".
Η υιοθέτηση της αρχής της ανεξιθρησκείας τους κατέστησε φυσικά ανεπιθύμητους στις "προπαγανδίζουσες" εκκλησίες και η διακήρυξη της ελευθερίας της συνειδήσεως τους τοποθέτησε στα υπόγεια των βασανιστηρίων του κάθε μορφής ολοκληρωτισμού.

Τεκτονισμός