Μία από τις μεγαλύτερες εσωτερικές και μαγικές παραδόσεις όλων των εποχών είναι η Αλχημεία. Είναι φιλοσοφία, τέχνη και επιστήμη ιερή, που φωτίζει όλους τους δρόμους που οδηγούν στο πνεύμα, έχοντας ως ύψιστο σκοπό τη μετουσίωση και ιεροποίησή του ανθρώπου και ολόκληρου του πλανήτη.
Οι βασικές αρχές της Aλχημείας
Θεμέλιο της αλχημικής φιλοσοφίας είναι πως ο Θεός ενυπάρχει στα πάντα, πως αυτό το Ένα Συμπαντικό Πνεύμα εκδηλώνεται μέσω απείρων μορφών. Ως εκ τούτου, όλα τα δημιουργημένα πράγματα, από το πιο μικρό ως το πλέον μεγάλο, συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν. Επιπλέον, ο ¶νθρωπος, ως «εικόνα και ομοίωση» του Δημιουργού του, έχει το προνόμιο να είναι πολυδιάστατος, εμπεριέχοντας στα ασυνείδητα βάθη του έναν μικρόκοσμο, μια κρυμμένη, δηλαδή, μικρογραφία της μακροκοσμικής Δημιουργίας. Μπορεί να διευρύνει τη συνείδησή του και να λειτουργήσει δημιουργικά σε ευρύτερους κόσμους ύπαρξης. Εξάλλου, αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως άνθρωπο είναι το αποτέλεσμα μιας συνείδησης περιορισμένης στον κόσμο των πέντε αισθήσεων, που σχετίζονται με το φυσικό μας σώμα και μόνο.
Η Αλχημεία αποκαλύπτει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να συνεργάζεται αρμονικά με τη Φύση (τη Δημιουργία), να ξεκλειδώνει τα μεγάλα μυστικά της και να τα χρησιμοποιεί, βοηθώντας στην αναγέννηση και τελειοποίηση του πλανήτη μας (με όλα τα βασίλειά του), μέσα από τη μετουσίωση και της δικής του ακατέργαστης φύσης - καθώς τα μυστικά αυτά αποτελούν μέρος του μικροκοσμικού εαυτού.
Από αρχαιότατους χρόνους πίστευαν ότι μέσα στην ιερή μήτρα της Μητέρας Γης αναπτύσσονται τα ορυκτά όπως τα έμβρυα, μέσα από μια φυσική διαδικασία που τα μεταμορφώνει, στους αιώνες, σε τέλεια αγνά μέταλλα. Απελευθερώνουν την πνευματικότητά τους και κάποτε ακτινοβολούν ως τέλειος χρυσός. Τις λειτουργίες αυτές, που συντελούνται και μέσα στην ανθρώπινη φύση, οι αλχημιστές, προσπαθούσαν πάντοτε να τις μεταφέρουν στο ιερό τους εργαστήριο για να τις ενισχύσουν.
Τα ορυκτά, τα μέταλλα και τα τέσσερα στοιχεία αποτελούν, για τους αλχημιστές, βασικά συστατικά του ανθρώπου, του πλανήτη και ολόκληρης της Δημιουργίας. Τα συστατικά αυτά δεν περιορίζονται μόνο στον κόσμο της ύλης, επεκτείνονται στους κόσμους της Ψυχής και του Πνεύματος, τόσο μικροκοσμικά, όσο και μακροκοσμικά και εμπεριέχουν το φωτεινό σπινθήρα του Θεού. Το αλχημικό έργο εκτείνεται σε όλα τα πεδία ύπαρξης ανάλογα με τη συνείδηση του αλχημιστή. Η εργαστηριακή Αλχημεία μετατρέπει τα αγενή φτηνά μέταλλα σε χρυσό ή παρασκευάζει κάποιο ελιξίριο για θεραπεία και παράταση της ζωής. Η
Μυστική, «Βασιλική» Αλχημεία, όμως, οδηγεί τον άνθρωπο στην Πεμπτουσία της ύπαρξης και την ανακάλυψη του πνευματικού χρυσού και η ακατέργαστη φύση του μετουσιώνεται σε τέλεια εξευγενισμένη συνειδητότητα.
Το «Μεγάλο Έργο» των αλχημιστών δεν ήταν άλλο από την παρασκευή της Φιλοσοφικής Λίθου, μιας ιδανικής ουσίας που προκαλεί και διευκολύνει κάθε μεταστοιχείωση. Η Μυστική Αλχημεία τη θεωρεί ουσία πνευματική και ιερή, που προκαλεί τη μετουσίωση της γήινης φύσης όλων των πραγμάτων. Τη θεωρούσαν τριαδική ως άλας, θείο, υδράργυρο ή σώμα, ψυχή, πνεύμα ή Πατέρα, Υιό, ¶γιο Πνεύμα, ενώ κάποιοι την ταύτιζαν με την ουσία του Χριστού στην καρδιά του ανθρώπου. Αναφέρεται ως σπινθήρας Θεού μέσα σε καθετί, που οδηγεί στην τελειότητα της ένωσης με το Θεό και ολόκληρη τη Δημιουργία.
Κατά τον Ζώσιμο, ο Αδάμ, ο πρώτος άνθρωπος, δημιουργήθηκε στον Παράδεισο από τα τέσσερα στοιχεία και κατόπιν επήλθε η πτώση του στον κόσμο. Στο βάθος της ύλης υπάρχει, σε εκτεταμένη, διαλυμένη μορφή ή με την κοσμική μορφή ανθρώπινου όντος, ο Αδάμ ως σπινθήρας φωτός, με ποικίλα ονόματα, μέσα σε κάθε ανθρώπινο ον και πρέπει να απελευθερωθεί, να λυτρωθεί από την ύλη. Το Μεγάλο Έργο της Αλχημείας, κατά τον Ζώσιμο, συνίσταται στην ανακάλυψη και επανασύνθεση όλων των σπινθήρων φωτός του πεπτωκότος Αδάμ και στην επαναφορά του στον Παράδεισο, στο Ουράνιο Βασίλειο, ένα Έργο που συμπαρασύρει σε ποιοτική άνοδο και ολόκληρο τον πλανήτη.
Αλχημιστικά κείμενα σε όλο τον κόσμο αναφέρουν μεθόδους, για τη σύσταση της Φιλοσοφική Λίθου. Είναι, συνήθως γραμμένα σε γλώσσα μυστική, συμβολική, γεμάτη μύθους, παραβολές και αλληγορίες ακατάληπτες για τον αδαή και τον αμύητο. Καλύπτονται από ατμόσφαιρα μαγική, με θρυλικούς, μυθικούς ανθρώπους, που κατείχαν τα μυστικά κλειδιά της Αλχημείας και διέδωσαν τη σοφία της, μέσα από κλειστές μυητικές διαδικασίες.
Η καταγωγή της Αλχημείας ανάγεται σε πολύ παλιές εποχές. Όπως εξηγεί ο Μιρσέα Ελιάντε, στο έργο «Σιδηρουργοί και Αλχημιστές», υπάρχει από τότε που ο άνθρωπος σκέφτηκε να ξαναδημιουργήσει τον κόσμο με τα χέρια του και να βοηθήσει τη Φύση στην εξελικτική της διαδικασία. Κάποιοι μελετητές θεωρούν ότι αλχημιστικές γνώσεις και πεποιθήσεις βρίσκονται διάσπαρτες σε όλο τον αρχαίο κόσμο με άλλο όνομα και αποτελούσαν, πάντοτε, σημαντικό τμήμα των μεγάλων πολιτισμών σε Ανατολή και Δύση.
Η Αλχημεία στην Κίνα
Στην Ανατολή, από πολύ νωρίς, τα μυστικά της μεταλλουργίας ενσωματώθηκαν στις ιερές παραδόσεις και τις λατρείες. Στις Ινδικές Βέδες, του 8ου π.Χ. αιώνα ο χρυσός θεωρείται πολύτιμος και γίνεται λόγος για χρυσά φυλακτά που παρατείνουν τη ζωή. «Ο χρυσός, αληθινά, είναι φωτιά, φως και αθανασία» μας λέει αργότερα, κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα, κάποιο ρητό, μιλώντας αλληγορικά. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η Αλχημεία εξασκήθηκε στην Ινδία, το Θιβέτ και τη Βιρμανία, αλλά καλύτερες πληροφορίες, διαθέσιμες σε μας, αφορούν την Κίνα (εξαιτίας του ερευνητή Joseph Needham).
Η κινέζικη Αλχημεία είχε τις ρίζες της στον Ταοϊσμό (6ος π.Χ. αιώνας), που θεωρούσε τη ζωή ακατάπαυστη ροή αλλαγών και μεταστοιχειώσεων. Οι κινέζοι αλχημιστές πίστευαν πως το σύμπαν προέρχεται από μια πρώτη ύλη, άπιαστη και απερίγραπτη, το «Τάο», αιτία και δύναμη σύνθεσης όλων των πραγμάτων. Περιέχει το φως και το σκοτάδι, το αρσενικό και το θηλυκό, το γιν και το γιανγκ. Καθετί δημιουργήθηκε από την αλληλεπίδραση αυτών των δύο, αρχίζοντας με τα πέντε στοιχεία- ξύλο, φωτιά, γη, μέταλλο και νερό. (Το πέντε ήταν ο βασικός αριθμός στην κινέζικη Αλχημεία, το τρία και το τέσσερα στη δυτική Αλχημεία, ενώ τα γιν και γιανγκ είχαν πολλά κοινά με το θείο και τον υδράργυρο των δυτικών).
Η βασικότερη επιδίωξη της μακρόχρονης αλχημικής αναζήτησης ήταν το ελιξίριο της αθανασίας, που οδηγούσε στην αιώνια ζωή και πολλοί το ταύτιζαν με το ίδιο το Τάο. Μπορούσε να παρασκευαστεί από την ίδια την ανθρώπινη διάνοια, διακήρυττε η Φυσική Σχολή της Κίνας, με ιδρυτή το θρυλικό Ντζόου Γιέν (350-270 π.Χ.), που θεωρείται ως ο πρώτος κινέζος αλχημιστής. Για αιώνες η μυστηριώδης βιογραφία του γέμιζε με ζωντανές ιστορίες αλχημικών και μαγικών κατορθωμάτων, που τον έκαναν ισάξιο με τον Ερμή τον Τρισμέγιστο. Συστηματοποίησε τη δοξασία του γιν και γιανγκ και τη θεωρία των πέντε στοιχείων, ως ακρογωνιαία λίθο της Αλχημείας. Στους μεταγενέστερους αιώνες αποδόθηκαν στον ίδιο χειρόγραφα που εξηγούσαν τη μέθοδο παρασκευής χρυσού και τη διαδικασία επίτευξης της αθανασίας. Πολλοί κινέζοι αλχημιστές πρόβαλλαν την ιδέα του ελιξιρίου στο υλικό πεδίο, ως μια φαγώσιμη ουσία, που χορηγούσε φυσική αθανασία ή τουλάχιστον ζωή για πολλούς αιώνες. Όλα αυτά ενέπνευσαν ορισμένους βασιλιάδες να στείλουν απεσταλμένους σε αναζήτηση μαγικών τόπων, όπου πίστευαν ότι κατοικούν αθάνατα όντα, για να αποσπάσουν τα μυστικά τους. Στους αιώνες που ακολούθησαν η Κίνα ανέδειξε πολλούς μεγάλους αλχημιστές όπως ο Γουέι Μπο Γιανγκ, ο Kο Χουνγκ, ο Μέι Μπιάο, ο Σον Σου Μιάο, ο Τζανγκ Γιν Τζου, ο Μπάι Τζου και ο Τζενγκ Γιν, φτάνοντας στο σημείο να θεωρείται από πολλούς ερευνητές κοιτίδα της Αλχημείας.
Η αλχημική παράδοση στην Αίγυπτο
Μεγάλο ενδιαφέρον για τη μεταλλουργία εκδηλώθηκε και στις δύο κυρίαρχες δυνάμεις του αρχαίου κόσμου, την Αίγυπτο και την Ασσυροβαβυλωνία, όπου ενσωματώθηκε στις παραδόσεις των ναών και αναπτύχθηκαν από τους ιερείς γραμμές σκέψης που έμελλε να επηρεάσουν βαθιά τον κατοπινό δυτικό κόσμο. Και πρώτους τους Έλληνες φιλόσοφους που ταξίδεψαν σε Αίγυπτο, Μεσοποταμία, Μικρά Ασία, Περσία, Ινδίες την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δημιουργήθηκε έτσι ο ελληνιστικός πολιτισμός, που άκμασε κυρίως στην Αλεξάνδρεια και παρουσίαζε δύο τάσεις μία μυστικιστική, βασισμένη στις ιδέες του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα και μία επιστημονική, βασισμένη στο Δημόκριτο και τον Αριστοτέλη. Η πόλη αυτή υπήρξε κέντρο συνάντησης και ανάδειξης πολλών φιλοσοφικών ρευμάτων.
Η Αλχημεία ήταν ένα από αυτά. Εμφανίστηκε τον 1ο μ.Χ. αιώνα, ως μίγμα ελληνικής φιλοσοφίας, ανατολικού μυστικισμού και αιγυπτιακής μαγείας και αναπτύχθηκε σε σχέση με το Χριστιανισμό, το Γνωστικισμό, το Νεοπλατωνισμό και την Ιουδαϊκή Καββάλα. Ο Ζώσιμος, η Κλεοπάτρα, η Μαρία η Ιουδαία και ο Ερμής ο Τρισμέγιστος υπήρξαν από τους πρώτους Γνωστικούς, έμπειρους και στην Αλχημεία. Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος θεωρούταν μάλιστα για τη Δύση ο θρυλικός ιδρυτής της Αλχημείας και οι αλχημιστές αρέσκονταν να αυτοαποκαλούνται «Ερμητιστές», και να ονομάζουν το έργο τους «Ερμητική Τέχνη». Το σημαντικότερο έργο του Ερμή, ο Σμαραγδένιος Πίνακας, επρόκειτο να γίνει πολύ αργότερα το πιστεύω των αλχημιστών. Σύμφωνα με τον Ερμή, η μεταστοιχείωση είναι αναπόφευκτο γεγονός της ζωής και οι αντιδράσεις που γίνονται στα αλχημικά εργαστήρια είναι μικροκοσμική αντανάκλαση των μεταμορφώσεων του Μακρόκοσμου.
Όσο για τη Μαρία (ή Μίριαμ) την Ιουδαία (1ο με 3ο μ.Χ. αιώνα), γνωστή και ως Μαρία της Αλεξάνδρειας ή Προφήτισσα, θεωρείται ιδρυτική μορφή της Ελληνιστικής ή αρχαίας Αιγυπτιακής Αλχημείας στην Αλεξάνδρεια και σύγχρονη της Ιουδαϊκής Αλχημείας, ενώ εικάζεται ως πιθανή αδελφή του Μωυσή. Επινόησε ή βελτίωσε το βασικό εξοπλισμό των αλχημικών τελετουργιών, εκ των οποίων οι περισσότερες εφαρμόζονταν για θεραπεία. Ανακάλυψε την απόσταξη της αλκοόλης και επινόησε το διπλό βραστήρα, που μέχρι σήμερα ονομάζεται «bain-marie» (μπάνιο Μαρίας). Έγραψε ένα σημαντικό βιβλίο Αλχημείας, γνωστό ως «MariaΆs Practica», που συνέχισε να χρησιμοποιείται 1600 χρόνια μετά το θάνατό της. Έργα άλλων γυναικών της εποχής, όπως της Κλεοπάτρας, της Θεοσεβείας και της Paphnoutia, υποδηλώνουν μια κοινότητα γυναικών που εργάζονταν τότε με την Αλχημεία, υπό τις διδασκαλίες της Μαρίας.
Η αλχημική παράδοση στην Αίγυπτο επηρεάστηκε έντονα από τον Γνωστικισμό, ο οποίος είχε έντονες μυστικιστικές τάσεις, αναπτύχθηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα και διακήρυττε μια βαθιά μυστηριακή γνώση αποκτημένη με άμεση αποκάλυψη από το Θεό. Πίστευε ότι το ανθρώπινο πλάσμα είναι Θείο, σε προσωρινή εξορία, αγωνιζόμενο να απαλλαγεί από τα δεσμά του θανάτου, για να επιστρέψει μετουσιωμένο στην πρωταρχική του κατάσταση. Σε αυτή την προσπάθεια έχει τη δύναμη να λυτρώσει και την ύλη, επειδή είναι ένας μικρόκοσμος που περιέχει μέσα του το σύνολο της Δημιουργίας. Κατά τον 3ο αιώνα οι τάσεις αυτές έγιναν ακόμα πιο έντονες στο Νεοπλατωνισμό, ένα μίγμα ελληνικής φιλοσοφίας και μυστικισμού, που αναπτύχθηκε στην Αλεξάνδρεια παράλληλα με το Γνωστικισμό. Ολόκληρη η μετέπειτα ευρωπαϊκή Αλχημεία στηρίχτηκε τα μέγιστα στις θεωρίες των ελλήνων φιλοσόφων και των Γνωστικών και πολλοί αλχημιστές έμελλε να δουν τον εαυτό τους σαν γνωστικό σωτήρα, που έργο του ήταν η λύτρωση της υλικής Φύσης.
Η Αλχημεία στη μεσαιωνική Ευρώπη
Κατά το Μεσαίωνα, οι κατακτήσεις των Αράβων έφεραν την Αλχημεία στη Δύση, όπου αναπτύχθηκε κάτω από την επίδρασή τους στην Ισπανία (ένα τμήμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη). Όταν αργότερα, οι Χριστιανοί ανακατέλαβαν τη Σικελία και τμήματα της Ισπανίας, πολλοί λατινομαθείς ήλθαν σε επαφή με την αραβική και εβραϊκή γνώση. Αναφάνηκαν τότε σπουδαίοι ¶ραβες φιλόσοφοι, που η βαθιά επιρροή τους θεωρείται, ακόμα και σήμερα, σημαντική. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο Αλ-Κίντι, ο Αλ-Φαραμπί, ο Αβικέννας και ο Αβερρόης. Όμως, ο ¶ραβας συγγραφέας που επηρέασε περισσότερο τη δυτική Αλxημεία ήταν ο Τζαμπίρ ιμπν Χαγιάμ, γνωστός και ως Γκέμπερ. Χαρακτηρίζεται, δίκαια, ως ένας από τους πατέρες της Αλχημείας και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αλχημιστή του μεσαίωνα. Η κυριότερη συνεισφορά του ήταν η θεωρία θείου-υδράργυρου, που γρήγορα έγινε βασικό μέρος της δυτικής Αλχημείας.
Την εποχή, λοιπόν, που οι Ευρωπαίοι άρχισαν να μελετούν την Αλχημεία, εκείνη ήταν ήδη μια παλιά και εδραιωμένη δοξασία με ένα λαμπρό και σεβαστό παρελθόν, με θεωρίες που ήταν αναπόσπαστο μέρος της αρχαίας επιστήμης και παρείχαν σημαντικές εξηγήσεις για τον τρόπο που λειτουργούσαν τα πράγματα στη φύση και στο εργαστήριο. Είχε διαμορφωθεί με βάση τις ιδέες των Ελλήνων, των Αιγυπτίων και των Αράβων, απαλλαγμένες τώρα, σε μεγάλο βαθμό, από μυστικιστικά στοιχεία, για αυτό η Αλχημεία του Μεσαίωνα ήταν κυρίως πειραματική και ορθολογιστική.
Στους σκοτεινούς χρόνους του Μεσαίωνα, που υπήρξε σταθμός στην πορεία της Αλχημείας, το εκκλησιαστικό κατεστημένο κυνήγησε ανελέητα όλες τις παραδόσεις που θεωρούσε αντίθετες στο Χριστιανισμό. Παρόλα αυτά, η Αλχημεία κατάφερε να επιβιώσει και να διατηρήσει ζωντανό το χρυσό νήμα της πνευματικής παράδοσης μέσω της κωδικοποιημένης, αλληγορικής διακίνησης των ιδεών της, ωθώντας το ανθρώπινο πνεύμα σε αναγέννηση. Μέσα στους κόλπους της έκαναν την εμφάνισή τους μεγάλες φωτεινές μορφές, που σημάδεψαν την πορεία ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Ανάμεσα τους ο Μέγας Αλβέρτος, ένας από τους μεγαλύτερους αλχημιστές όλων των εποχών, που έζησε το 12ο αιώνα και υπήρξε δάσκαλος του Θωμά του Ακινάτη. Οι δυο συνεργάτες θεωρούνται μυστηριώδεις φυσιογνωμίες, που επιδόθηκαν στην αναζήτηση της Φιλοσοφικής Λίθου και πραγματοποιούσαν έργα θαυμαστά. Ο Μεγάλος Αλβέρτος λέγεται ότι είχε ανακαλύψει ένα φίλτρο που περιείχε το μυστικό της ζωής και χρησιμοποιούσε βότανα, σε σχέση με τις επιρροές των πλανητών, για θεραπεία ανίατων ασθενειών. Η πίστη ότι ο θάνατος πρέπει να προηγηθεί μιας νέας γέννησης είναι μια βασική αλχημιστική ιδέα που εκφράζεται από αυτόν. Ο Θωμάς ο Ακινάτης θεωρείται ο μεγαλύτερος θεολόγος και φιλόσοφος του 13ου αιώνα, υπεύθυνος για τη μελέτη και διατήρηση έργων του Αριστοτέλη και κάτοχος των μυστικών του Πυθαγόρα. Ήταν ο πρώτος που διατύπωσε τη θεωρία για την ύπαρξη «παράλληλων κόσμων» και για τα παράδοξα του Χρόνου. Ο Αλβέρτος εξαφανίστηκε ανεξήγητα το 1280 χωρίς να γίνει ποτέ τίποτε γνωστό για το θάνατό του. Ο θρύλος λέει ότι αναλήφθηκε στον Ουρανό ακολουθώντας τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Και οι δυο ανακηρύχθηκαν άγιοι από την Καθολική Εκκλησία έξι αιώνες αργότερα, το 1931.
Ο ίδιος αιώνας σημαδεύτηκε από τη θρυλική παρουσία ενός από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους και εφευρέτες όλων των εποχών, ο οποίος πίστευε στη μεταστοιχείωση των μετάλλων, του άγγλου κληρικού Ρότζερ Μπέικον, που εκδιώχτηκε δριμύτατα και άδικα από το κατεστημένο της εποχής του. Την εποχή εκείνη η τέχνη της Αλχημείας διευρύνεται περνώντας από το εργαστήριο στο κελί του μοναχού και στο φιλοσοφικό σπουδαστήριο. Στο «Rosarium Philosophorum», που αποδίδεται στον Arnoldo di Villanova (13ος μ.Χ. αιώνας) επισημαίνεται ότι ο χρυσός των αλχημιστών δεν είναι το κοινό χρυσάφι, αλλά μια πνευματική ιδέα, ένας φιλοσοφικός, εσωτερικός χρυσός. Από τη μεριά του, ο Πέτρος Μπόνους, από τη Φεράρα της Ιταλίας (14ος αιώνας μ.Χ.), έγγραφε στο «Νέο Πολύτιμο Μαργαριτάρι» του («The Pretiosa Margarita Novella») ότι προφήτες όπως ο Μωυσής, ο Δανιήλ, ο Σολομώντας, καθώς και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης είχαν λάβει τη μεγάλη τέχνη από το Θεό και την εφάρμοζαν όχι για απόκτηση χρυσού ή αργύρου αλλά για χάρη της ομορφιάς και της ενόρασης των πνευματικών κόσμων. Ο ίδιος ενδιαφερόταν για την πνευματική και όχι για την υλική ευημερία μέσω της Αλχημείας και συμβούλευε στα κείμενα του τον αναγνώστη να εξετάσει την καρδιά και το νου του, τα κίνητρά του δηλαδή, προτού συνδεθεί με την αδελφότητα των Αλχημιστών. Εξάλλου, σε Ανατολή και Δύση πίστευαν ότι η ποιότητα του αλχημιστή ως ανθρώπου επηρεάζει καθοριστικά την τέχνη του και ότι η έλλειψη ηθικής οδηγεί σε αποτυχία. Ακόμα και ο Γκέμπερ από πολύ νωρίς είχε μιλήσει στο έργο του για τα εμπόδια που η ίδια η ψυχή του αλχημιστή μπορεί να θέσει στο έργο του.
Μεγάλες γυναίκες αλχημίστριες
Από την έρευνα μας συμπεραίνουμε ότι, σε όλες τις εποχές, η τέχνη της Αλχημείας δεν ήταν προνόμιο μόνο των ανδρών άλλα και πολλών γυναικών. Ανάμεσα σε αυτές που προαναφέρθηκαν μπορούμε να προσθέσουμε μερικά ακόμη λαμπρά ονόματα όπως ήταν:
Η Hildegard του Bingen (1098-1179), ηγουμένη σε γυναικείο μοναστήρι Βενεδικτίνων μοναχών. Από την πρώιμη ηλικία των τριών χρόνων εκδήλωσε ιδιαίτερα πνευματικά χαρίσματα και οράματα, που για πολλά χρόνια απέκρυπτε. Καθώς μεγάλωνε γινόταν γνωστή για τις θεωρίες της στη φυσική ιστορία, τις θεραπευτικές χρήσεις των φυτών, των ζώων, των δέντρων και των λίθων. Υπήρξε σύμβουλος επίσκοπων, ιερέων και βασιλιάδων. Χρησιμοποίησε τις θεραπευτικές δυνάμεις των φυσικών πραγμάτων για θεραπεία και έγραψε έναν αριθμό από πραγματείες επάνω σε μια ποικιλία θεραπευτικών θεμάτων, περιλαμβάνοντας υγιεινή και φιλοσοφία. Είναι η πρώτη γνωστή συγγραφέας στο θέμα του βρασμού του πόσιμου νερού για αποστείρωση.
Η Anna Maria Zieglerin (1550-1575), γερμανικής καταγωγής, λαμπρό παράδειγμα αλχημίστριας που γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ πνευματικής και φυσικής Αλχημείας. Παρουσίαζε τον εαυτό της να συμμετέχει σε μια ιστορία - φανταστική για ορισμένους - με κάποιο νόθο γιο του Παράκελσου, τον Κόμη Carl von Oettingen. Η ιστορία αυτή(πραγματική ή φανταστική) αποτελούσε για εκείνη ένα αλχημικό σύμβολο του Βασιλιά και της Βασίλισσας ενωμένους σε ιερό γάμο, που εκπλήρωνε ένα ιδανικό πεπρωμένο. Η συνεργασία όμως με μια ομάδα αλχημιστών, που ανέλαβε την παραγωγή χρυσού και πολύτιμων λίθων για κάποιο Δούκα, την έφεραν ενώπιον σοβαρών κατηγοριών, με τραγικό τέλος στην πυρά.
Η Sophie Brahe (1556-1643) που γεννήθηκε στη Δανία. Αδελφός αλλά και δάσκαλός της υπήρξε ο διάσημος αστρονόμος αλλά και έμπειρος αλχημιστής Tycho Brahe. Διέθετε μεγάλη πνευματική ανάπτυξη σε σχέση με τις γυναίκες της εποχής της. Ήταν επιδέξια αλχημίστρια, αστρολόγος και ποιήτρια. Είχε εργαστήριο στον κήπο της, όπου εργαζόταν με Παρακελσιανά φάρμακα. Η Αλχημεία της Sophie εστίαζε τόσο στην επιδίωξη της μεταστοιχείωσης των βασικών μετάλλων σε χρυσό όσο και στη δημιουργία πολυάριθμων ιατρικών θεραπειών. Ανέπτυξε ένα ελιξίριο που θεωρείται ότι καταπολεμούσε την πανώλη.
Η Katherine Boyle, που γεννήθηκε στις 22 Μαρτίου 1615 στην Ιρλανδία. Αδελφός και συνεργάτης της ήταν ο γνωστός σε μας, από τη φυσική και τη χημεία, Robert Boyle, που ήταν έμπειρος στην Αλχημεία. Ήταν από τις ευφυέστερες γυναίκες της εποχής της, ευσεβής και ανοιχτή στα θρησκευτικά ζητήματα. Η κλίση της προς το Χιλιασμό (Millenarianism) την έφερε σε επαφή με την Καββάλα, την Αλχημεία και την απόκρυφη γνώση. Υποστηρίζεται ότι υπήρξε σαφής συσχέτιση μεταξύ των και των χιλιαστών και των θιασωτών του αλχημιστή - ιατρού Παράκελσου. Λίγα πράγματα από την αλχημική εργασία της έχουν διασωθεί: το «Κitchin-Physick», ένα βιβλίο ιατρικών συνταγών και ένα δεύτερο, που αφορά γενικές θεραπείες (βρίσκεται στην Wellcome Institute Library).
Η Leona Constantia που έγραψε το «Sonnenblume der Weisen» (1704) και η Anne Conway διαπρεπής της Πνευματικής Αλχημείας.
Η Αλχημεία κατά την Αναγέννηση
Καθώς πηγαίνουμε προς την Αναγέννηση, ανθίζει μια Αλχημεία ουμανιστική και πνευματική, που εισχωρεί βαθύτερα στον άνθρωπο και τη Φύση, σε μια προσπάθεια αντικατάστασης της μεσαιωνικής σχολαστικής (Αριστοτέλειας) λογικής, η οποία θεωρείτο στείρα και έξω από τη ζωή. Η πνευματική Αλχημεία του 16ου και 17ου αιώνα ωθεί όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε μεγάλα ύψη. Στις τέχνες ο ζωγράφος Σάντρο Μποτιτσέλι, εμπλουτίζει έργα του, όπως η ¶νοιξη και η Γέννηση της Αφροδίτης, με αλχημικά σύμβολα, ενώ ο πολυδιάστατος «Αναγεννησιακός ¶νθρωπος» Λεονάρντο ντα Βίντσι, λατρεύει τη Φύση και ομολογεί την ουσιαστική θεϊκότητα όλων των πλασμάτων. Στην αρχιτεκτονική, οι ναοί της Σαρτρ και της Παναγίας των Παρισίων δεν είναι παρά δύο αλχημικά παραδείγματα, σκαλισμένα στην πέτρα. Υποστηρίζεται ότι αποτελούν δείγματα σύνθεσης της άμεσης αλχημικής συμβολικής και του αρχαίου μυστικισμού των αριθμών, με τη χρήση της πυθαγόρειας φιλοσοφίας.
Στο Παρίσι, την ίδια εποχή, κάνει την εμφάνισή του ένα ζευγάρι πετυχημένων αλχημιστών, ο Νικολά Φλαμέλ και η Περενέλ. Η ανακάλυψή ενός μυστηριώδους βιβλίου, που αποδίδεται στον Αβραάμ τον Ιουδαίο και θεωρείτο από καιρό χαμένο, σήμανε την αφιέρωσή τους στην Αλχημεία. Το ζευγάρι κατάφερε να μεταστοιχειώσει υδράργυρο σε χρυσό, κάνοντας μεγάλη περιουσία, που πρόσφερε αποκλειστικά σε αγαθοεργίες. Μεγάλη αγάπη για την ανθρωπότητα έτρεφε και ο Φίλιππος Θεόφραστος Μπομπάστους φον Χοχενχάιμ, γνωστός ως Παράκελσος, που τον οδηγούσε σε συνεχείς αγώνες για την αναμόρφωση της ιατρικής. Υπήρξε από τις μεγαλύτερες και πλέον ανεξιχνίαστες φυσιογνωμίες της Αναγέννησης, του 16ου αιώνα, μεγάλος γιατρός και αλχημιστής, που ακολουθούσε την καββαλιστική διδασκαλία και την αστρολογία, μεσολαβητής για την εξάπλωση της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας στην Ευρώπη. Τροποποίησε την αλχημική θεωρία προσθέτοντας πλάι στο θείο και τον υδράργυρο, το άλας σαν τρίτο συστατικό των υλικών σωμάτων. Είχε αποδείξει πως το άλας, το θείο και ο υδράργυρος ήταν οι τρεις αρχές της ύλης και συνδύαζε τις ουσίες αυτές με το σώμα, την ψυχή και το πνεύμα, αντίστοιχα. Καθετί στο εργαστήριο του αλχημιστή ήταν για αυτόν ζωντανό και οι χημικές ιδιότητες καθορίζονταν από τα πνεύματα και τις ψυχές που ενεργούσαν μέσα τους. Όλα αυτά ήταν διαφορετικά από τη σημερινή ορθολογιστική χημεία.
Στα τέλη του 16ου αιώνα ο Ερρίκος Κούνραθ, ένας μεγάλος χριστιανός καββαλιστής που προσέγγισε την Αλχημεία ως μυστική πνευματική διαδικασία στα βάθη της ψυχής. Πίστευε ότι για να κατακτήσει κανείς τη Φιλοσοφική Λίθο πρέπει να είναι σιωπηλός, με καθαρή καρδιά, πίστη και ευλάβεια. Σιωπηλός σημαίνει σιγή στη σκέψη, τα συναισθήματα και τα λόγια, ώστε βαθιά στοχαζόμενος να αφουγκράζεται τις λεπτότερες πνευματικές ποιότητες της ζωής. Εκείνες θα μπορέσουν τότε να τον διαπεράσουν και να μετουσιώσουν, κυριολεκτικά, τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του, από μια γήινη φύση, ακατέργαστη, με όλα τα ελαττώματα και τις ελλείψεις της, σε μια ουράνια, εξευγενισμένη, σε ένα ζωντανό χρυσό. Η καθαρή καρδιά, η πίστη και η ευλάβεια συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία. Ο Κούνραθ τονίζει, ότι η Φιλοσοφική Λίθος είναι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, η ουσία του Χριστού στα βάθη της Καρδιάς όλων των πραγμάτων. Έτσι, μέσα από τη Φιλοσοφική Λίθο, ο μετουσιωμένος άνθρωπος ακτινοβολεί φως και μαζί του ακτινοβολεί ολόκληρη η Δημιουργία.(το χρυσάφι υπήρξε, πάντοτε, μια αλχημική εικόνα της Ηλιακής Σφαίρας, της Σφαίρας του Χριστού). Ο αλχημιστής ενσαρκώνει το αρχέτυπο του εκλεκτού ήρωα που καλείται σε μια μεγάλη περιπέτεια, σε ένα πνευματικό μονοπάτι γεμάτο από καθημερινά αλλά και βαθύτερα πνευματικά εμπόδια και δυσκολίες. Πίστευε, όπως κι άλλοι αλχημιστές, ότι σε άλλους κόσμους υπάρχει μια ακρόπολη, ένα κάστρο ή ένας περιτειχισμένος κήπος μέσα στον οποίο φυλάσσεται η Φιλοσοφική Λίθος. Ο εκλεκτός αλχημιστής που έχει διευρυμένη συνειδητότητα και είναι μέλος της αλχημικής αδελφότητας, και όχι ο ψευδοαλχημιστής, είναι αυτός που καλείται να την ανακαλύψει. Στην προσπάθεια αυτή χρησιμοποιεί συμβολικά αντικείμενα, προσευχές και τελετουργίες, διαλογισμό και οραματισμό, που τον οδηγούν βαθύτερα στη ζωή, σε κόσμους θαυμαστούς. Σύμβολα και εικόνες του Κούνραθ εμφανίζονται και στα ροδοσταυρικά έργα του 17ου αιώνα.
Τότε εμφανίστηκε στην Ευρώπη ένα ογκώδες φιλολογικό έργο, που αφορούσε στην ύπαρξη μιας εσωτερικής Αδελφότητας, γνωστής ως Αδελφότητα του Ροδόσταυρου, από το όνομα του ιδρυτή της Κρίστιαν Ρόζενκρόιτς, ένα πρόσωπο ιστορικό, με μυθική διάσταση. Η εμφάνιση αυτή έγινε με την έκδοση και κυκλοφορία τριών ροδοσταυρικών διακηρύξεων, της «Fama Fraternitatis», της «Confessio Fraternitatis» και του «Χυμικού Γάμου του Κρίστιαν Ρόζενκρόιτς», που αναφέρονται σε μια αδελφότητα αφιερωμένη στην πνευματική αναγέννηση της κοινωνίας. Το τρίτο έργο αποτελεί έναν αλχημικό μύθο, που περιγράφει μια αλχημική μυητική διαδικασία. Χρησιμοποιεί την ιδέα της ένωσης (χυμικού γάμου), του θανάτου και της ανάστασης, προς την πνευματική αναγέννηση ενός ήρωα μυημένου στα μυστήρια και σωτήρα του κόσμου. Είναι μια αλληγορία που αφορά την αληθινή σημασία της Αλχημείας, όπου η Φιλοσοφική Λίθος αναζητείται για τον εξευγενισμό της ανθρώπινης φύσης και όχι για την παραγωγή χρυσού. Για αλχημιστές όπως ο Κρίστιαν Ρόζενκρόιτς (αλλά και γενικότερα για τους χριστιανούς αλχημιστές) η ημέρα του Πάσχα ήταν πολύ σημαντική καθώς ήταν η μέρα που ο Χριστός έπλασε το σώμα της ανάστασής Του. Έτσι και ο αλχημιστής ξεκινάει μια εμπειρία που θα τον κάνει ικανό να κατασκευάσει ένα αντίγραφο αυτού του σώματος.
Οι τρεις ροδοσταυρικές διακηρύξεις είναι βαθύτατα επηρεασμένες από τις ιδέες του Τζων Ντι, ενός θρυλικού αλχημιστή του 16ου αιώνα, που διαβεβαίωνε ότι κατείχε το μυστικό της μεταστοιχείωσης και πίστευε ότι οι αλχημικές διαδικασίες απελευθερώνουν τις πνευματικές δυνάμεις και τις ωθούν σε παγκόσμια αναγέννηση της κοινωνίας. Ο Ντι συνδύαζε Καββάλα, Αλχημεία και άλλες παραδόσεις, για τη δημιουργία μιας κοσμοθεωρίας, όπου η αναπτυσσόμενη επιστήμη συνδέεται με αγγελικές επικλήσεις. Υπήρξε επιστήμονας και αστρολόγος της Ελισάβετ στην Αγγλία με έντονη επιρροή στις πολιτικές εξελίξεις της εποχής του. Ήταν υποκινητής κάποιας αλχημικής κίνησης στη Βοημία, που προσπάθησε να επιφέρει μια θρησκευτική μεταρρύθμιση με πολιτικοκοινωνικές προεκτάσεις και να εγκαθιδρύσει ένα πρότυπο βασίλειο βασισμένο στο «Χυμικό Γάμο» του Κρίστιαν Ρόζενκρόιτς, μέσω του γάμου της πριγκίπισσας Ελισάβετ και του Φρειδερίκου Ε΄, στο κάστρο του Χάιντελμπεργκ, από το οποίο εξαπλώνονταν παράξενες και εξαιρετικές επιρροές, ιδιαίτερα για τις φυσικές επιστήμες και τις τέχνες. Ήταν ένα εγχείρημα σύντομο, που αποτέλεσε όμως έκφραση ολόκληρης της φιλοσοφικής κίνησης στην Ευρώπη, για την ανάπτυξη των συνειδήσεων, την αναγέννηση του ανθρώπινου πνεύματος και την αντίδραση ενάντια στην καταπίεση του παπικού κατεστημένου. Έτσι, η Πράγα υπήρξε μεγάλο κέντρο αλχημικών, αστρολογικών, μαγικών και επιστημονικών σπουδών, που δρομολογούσαν νέες εξελίξεις, καταλυτικές για την Αναγέννηση.
Η εποχή αυτή πρόσφερε στους καταπιεσμένους λαούς της Ευρώπης μεγάλους ανθρώπους που ώθησαν τις κοινωνίες σε μια «μεταστοιχείωση», από το σκοτάδι του Μεσαίωνα στο φως της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού. Ανάμεσα τους ας προσθέσουμε τους Ιάκωβο Μπαίμε, Ρόμπερτ Φλούντ, Βασίλειο Βαλεντίνο, μεγάλους αλχημιστές που επιδίωκαν την αναγέννηση του ανθρώπου από τη γήινη ζωή στην ουράνια.
Ο Φλούντ παρουσίασε εκτενέστατα την ιδέα της σχέσης Μικρόκοσμου - Μακρόκοσμου και προσπαθούσε να συνοψίσει το Σύμπαν μέσα στον άνθρωπο και τον άνθρωπο μέσα στο Σύμπαν. Ο Βαλεντίνος αναφέρεται στα κείμενα του στη σχέση Αγίας Τριάδας και Φιλοσοφικής Λίθου. Θεωρεί ότι ο ζωντανός άνθρωπος είναι αρμονικό μίγμα των τεσσάρων στοιχείων και ότι ο Αδάμ φτιάχτηκε α) από γη, νερό, αέρα, πυρ, β) από γη, ψυχή, πνεύμα και γ) από άλας, θείο, υδράργυρο.
Λίγο αργότερα, στις αρχές του 18ου αιώνα, στο Βιβλίο της «Αληθινής Αγίας Τριάδας», τα σύμβολα του Χριστιανισμού και της Αλχημείας συνδυάζονται και η μεταστοιχείωση των μετάλλων, με τη χρήση του πυρός, αναφέρεται σαν εξαγνισμός και απολύτρωσή τους από την αμαρτία.
Ο Θεός ήταν ο μεγαλύτερος δάσκαλός των αλχημιστών, που δημιούργησε τον κόσμο από τα στοιχεία του χάους, με αποχωρισμό, απόσταξη, συμπύκνωση. Αν κάποιος αναζητάει το Θεό και την Αλήθεια τότε η Φιλοσοφική Λίθος τον έλκει, γιατί είναι η Θεία Αγάπη που ελκύει το σιδερένιο άνθρωπο στο Δρόμο της Αλήθειας. Ο Χένρυ Κορνέλιους Αγρίππας, ο διάσημος μάγος της Αναγέννησης, έλεγε μάλιστα ότι όσο βαθύτερα κατανοεί ο άνθρωπος τον εαυτό του, τόσο μεγαλύτερη δύναμη έλξης αποκτάει και τόσο μεγαλύτερα και θαυμαστότερα έργα επιτελεί. Φτάνει σε τέτοια τελείωση, ώστε μπορεί να γίνει Υιός του Θεού και να ενωθεί με το Θεό. Τότε καθετί σΆ αυτόν τον άνθρωπο ενώνεται με τον Θεό και γίνεται ιερό: το πνεύμα του, ο νους του και οι ζωικές, στοιχειακές και υλικές του ιδιότητες. Συμπαρασύρει ακόμα και το σώμα του μεταφέροντας το σε ένα καλύτερο πεπρωμένο και μεταστοιχειώνοντάς το σε μια ουράνια φύση, έτσι ώστε να μπορεί να δοξαστεί με την αθανασία και αυτό το δώρο.
Όσοι μπορούν να διακρίνουν την ουσία πίσω από τα εξωτερικά φαινόμενα, θα αντιληφθούν ότι η Αλχημεία δεν αναφέρεται ούτε στον πραγματικό μόλυβδο, ούτε στον πραγματικό χρυσό. Όλα αυτά δεν είναι παρά σύμβολα που έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη ψυχή. Ο άνθρωπος πρέπει να διακρίνει την αλήθεια που κρύβεται πίσω από το σύμβολο και να αντιληφθεί κάτι περισσότερο από αυτό που μας προσφέρει η εξωτερική μορφή.
Η Φιλοσοφική Λίθος δε βρισκόταν στην ιδέα της κατασκευής χρυσού, αλλά στη διαμόρφωση μιας συνείδησης που να περιέχει εναρμονισμένα και ενοποιημένα όλα τα αντίθετα τμήματα της ατομικής ψυχής. Ο αλχημιστής πρόβαλε τη συνείδηση του στο υπό κατεργασία υλικό και η προβολή του ήταν αναπόφευκτη, γιατί πίστευε σε αυτό που έκανε. Συνδύαζε τη γνώση με την πίστη και έτσι οδηγούσε τη συνείδηση σε μια παράλληλη πορεία μεταμόρφωσης, ίδια με αυτή του ορυκτού. Το αποτέλεσμα ήταν η πεμπτουσία της ενοποιημένης συνείδησης, η ίδια η Φιλοσοφική Λίθος.
Η Αλχημεία, πάντοτε, αποτελούσε ένα ισχυρό εργαλείο στα «χέρια» της μαχόμενης Ψυχής που παλεύει αέναα να ελευθερωθεί από την πλάνη της ύλης και να βιώσει την πνευματική ελευθερία με πλήρη ένταση.
Βιβλιογραφία
• Henry M. Leicester, Ιστορία της Χημείας, Τροχαλία, 1993.
• Allison Coudert, Αλχημεία η Φιλοσοφική Λίθος, Πύρινος Κόσμος, 1984.
• Ο Χυμικός Γάμος του Κρίστιαν Ρόζενκρόιτς, Ιάμβλιχος, 1989.
• Fama et Confessio Fraternitatis (Διακήρυξη & Ομολογία της Αδελφότητας των Ροδόσταυρων), Ιάμβλιχος, 1990.
• Ο Αλχημιστής, Κείμενα Θεόφραστος Παράκελσος, Ιάμβλιχος, 1992.
• Marie – Luise Von Franz, Αλχημεία Ψυχολογική Ερμηνεία και Συμβολισμός, Ιάμβλιχος, 1994.
• Αλχημεία το κλειδί των Μυστηρίων, Ανιχνευτές, 1998
• Cherry Gilchrist, Alchemy The Great Work, The Aquarian Press, 1984.
• Περιοδικό Ανεξήγητο, Σειρά «Στα Μονοπάτια της Γνώσης», Τόμος 4.
• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρανδάκη (όρος: Αλχημεία).
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (όρος: Αλχημεία).
Ιστοσελίδες
• www.esoterica.gr
• www.Live-Pedia.gr
• www.themystica.com
• http://en.wikipedia.org/wiki/Alchemy
• http://sfr.ee.teiath.gr/historia/historia/parart077.htm
• http://fuzzy.snakeden.org/index.html
• www.womenalchemists.com
• www.levity.com/alchemy/female.html
