Σύμβολα του Θανάτου

Οι περισσότεροι θεωρούμε πως τα σύμβολα παραπέμπουν σε μια μονάχα ιδέα, μπορούμε δηλαδή να τους αποδώσουμε μια και μοναδική ερμηνεία. Η αλήθεια όμως είναι πως όλα τα σύμβολα επιδέχονται πολλές περισσότερες, συχνά δε εμπερικλείουν το ακριβώς αντίθετο από το προφανές. Γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα ευκρινές στα σύμβολα του θανάτου…
Τα σύμβολα που αφορούν τον θάνατο είναι ατελείωτα, ασφαλώς όμως το κυρίαρχο και μάλλον παγκόσμιο είναι αυτό του σκελετού. Η σήψη του ανθρώπινου κορμιού έκανε τους απανταχού πολιτισμούς να εικονίσουν τον Θάνατο με το σώμα του νεκρού. Γιατί όμως πιο συχνά παριστάνουμε το πρόσωπο του Θανάτου ως κρανίο; Το κεφάλι είναι ο θρόνος της πνευματικής ύπαρξης του ανθρώπου. Ο νεκρός λοιπόν, μπορεί να στερείτε ζωής αλλά δεν στερείτε πρόσωπο αφού το αληθινό του πρόσωπο είναι αυτό που μένει όταν αφαιρούνται οι ψεύτικες μάσκες της ζωής.
Η παράδοση συμπλήρωσε το νεκρικό αυτό σύμβολο με δυο σταυρωτά κόκκαλα που παραπέμπουν στην στάση του Όσιρι που τα χέρια του σταυρώνονται πάνω στο στήθος. Ο νεκρός πια δεν είναι απλά μια φιγούρα που έχει απογυμνωθεί από τους ρόλους (σάρκες) που τον έντυσε η κοινωνία, παρά βαδίζει στο σταυροδρόμι όπου οι θεοί συναντούν τους θνητούς και ο κόσμος της φθοράς έρχεται σε επαφή με τον αιώνιο και αληθινό.
Το φέρετρο είναι ένα διαφορετικό σύμβολο του θανάτου, είναι συνάμα όμως και η ξύλινη βάρκα μέσα στην οποία ταξιδεύει ο νεκρός για την αντίπερα όχθη. Το πτώμα κλείνεται μέσα στο φέρετρο που φτιαγμένο από ξύλο ομοιάζει το δέντρο που τύλιξε την σαρκοφάγο του Όσιρι. Ο νεκρός τοποθετείτε μέσα στο έδαφος ώστε σαν σπόρος να αναδυθεί από την σκοτεινή του κατάσταση και να επιστρέψει/υψωθεί σαν άλλο δέντρο!

Το ίδιο αυτό διττό συμβολισμό μπορούμε να διακρίνουμε και στον πυρσό που σε μυριάδες ανάγλυφα νεκροταφείων, ένας άγγελος κλείνει προς στο έδαφος για να σβήσει την φλόγα. Η προφανής ερμηνεία εδώ κάνει λόγο για το τέλος της λάμψης του ατόμου. Η λανθάνουσα αφορά μια μυστική γονιμοποίηση της γης από τον φαλλικό πυρσό που κρατά ο κούρος. Η σπίθα που κατοικεί στην ψυχή του ανθρώπου δεν σβήνει παρά μεταλαμπαδεύεται, φυτεύετε σαν σπόρος και από τον αισθητό κόσμο του ορατού, περνά στα υπόγεια της γης για να επανέλθει ξανά.
Καθόλου τυχαίο λοιπόν που στον Ελευθεροτεκτονισμό συμβολίζουν τον θάνατο και την επαναγέννηση μαζί, με ένα κλαδί ακακίας (που φυτεύτηκε λέει ο μύθος πάνω από τον τάφο του Χιράμ Αμπίφ), που οι Χριστιανοί περιφράσσουν τους νεκρούς τους με κυπαρίσσια (ώστε οι κεκοιμημένοι να ανυψωθούν σαν στήλες φωτός μέχρι τον ουρανό κατά την έσχατη ημέρα) και που οι Αιγύπτιοι θάβανε μικρά ομοιώματα του Όσιρι μαζί με σπόρους σιταριού – ο συμβολισμός σε κάθε περίπτωση είναι κοινός: ο θάνατος δεν είναι παρά ένα κομμάτι στον ασταμάτητα αναπτυσσόμενο κύκλο της ζωής.

Γιώργος Ιωαννίδης