Σε όλες τις εποχές η μαγεία έχει συνδεθεί με ασυνήθιστα φαινόμενα και δράσεις. Μήπως τέτοιου είδους μεταφορές βασίζονται σε δεισιδαιμονίες; Υπάρχουν επιχειρήματα για αυτή την επιφυλακτικότητα απέναντι στη μαγεία;
Με το παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να ακολουθήσουμε την εξέλιξη της μαγείας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και να κάνουμε μια αναφορά σ’ αυτήν.
Με το πέρασμα των αιώνων αναπτύχθηκαν πολλοί ορισμοί για την έννοια της μαγείας. Ο πιο γενικός και παλαιότερος ορισμός, ο οποίος παρουσιάζει και την ιδανικότερη εικόνα, λέει ότι «μαγεία είναι η χρήση υψηλών γνώσεων».
Ο Τζορντάνο Μπρούνο στο έργο του De magia ορίζει τη μαγεία ως εξής : «Αρχικά μάγος θεωρούταν ο σοφός. Σε αυτό το είδος ανήκουν οι ακόλουθοι του Ερμή του Τρισμέγιστου στην Αίγυπτο, οι δρυΐδες των Γαλατών, οι γυμνοσοφιστές των Ινδών, οι καββαλιστές των Εβραίων, οι μάγοι των Περσών και οι σοφοί των Ελλήνων και των Ρωμαίων».
Αργότερα μάγος θεωρήθηκε αυτός που κάνει θαύματα. Αυτό αποτελεί μια ένδειξη ότι η γνώση τού τι είναι εφικτό σταδιακά συρρικνωνόταν, έτσι ώστε να θεωρούνται πολλά πράγματα ως ανέφικτα. Έτσι σε σύντομο διάστημα, αυτός που δημιουργούσε ανεξήγητα έργα κατέληξε να θεωρείται συνεργάτης του διαβόλου ή των δαιμόνων. Η μαγεία θεωρήθηκε κάτι το υπερφυσικό και δεισιδαιμονικό και οδήγησε στο να θεωρείται κάποιος άνθρωπος με ιδιαίτερες γνώσεις ως μάγος ή μάγισσα με την αρνητική έννοια της μαγγανείας.
Σήμερα έννοιες όπως σοφία και μαγεία, συσχετισμένες με το μοντέρνο τρόπο ζωής, δεν χρησιμοποιούνται πια. Η μαγεία είναι πλέον το περιβάλλον των ταχυδακτυλουργών και των μενταλιστών. Ακόμη και η πιο εντυπωσιακή παρουσίαση βασίζεται σε τρικ και δεν έχει τίποτα το υπερφυσικό.
Σε γενικές γραμμές η γνώση εκφράζεται μέσα από την επιστήμη, η οποία είναι κομματιασμένη σε αμέτρητες ειδικότητες. Μέσω των αθεϊστικών βάσεων και της αποκλειστικά υλιστικής οπτικής γωνίας, έχει περιοριστεί πάρα πολύ αυτό που η επιστήμη θεωρεί ως εφικτό. Έτσι λοιπόν δεν είναι σε θέση να αποδεχτεί τα φαινόμενα, τα οποία η παραψυχολογία θεωρεί ως ξεκάθαρα και υπαρκτά, μέσα στη δική της λογική εικόνα του κόσμου. Κι έτσι όλες οι αναφορές του παρελθόντος για μάγους και μαγεία εκλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται ως μύθοι και δεισιδαιμονίες. Αλλά ας κρίνει ο καθένας, αφού συμμετάσχει στο ακόλουθο μαγικό ταξίδι στο χρόνο.
Αίγυπτος: κέντρο της μαγείας
Σε όλες τις εποχές η Αίγυπτος ήταν συνώνυμο της μαγείας, του μυστικού, των μυστηρίων και γενικά της υψηλότερης γνώσης. Μέχρι σήμερα το αίνιγμα που λέγεται Αίγυπτος δεν έχει λυθεί. Πώς κατάφερε ο πολιτισμός αυτός να μείνει σταθερός για τόσο πολύ χρόνο; Πώς κατάφεραν να μεταφέρουν 500 τόνους πέτρας δίχως να έχουν δρόμους; Πώς κατάφεραν να επεξεργαστούν με μεγάλη λεπτομέρεια και χωρίς ατσάλι το διορίτη, που είναι τόσο σκληρός όσο και το διαμάντι; Μας αφήνουν άναυδους οι μαθηματικές τελειότητες των πυραμίδων, χωρίς να βρίσκουμε ούτε καν αναφορές σε μια μαθηματική επιστήμη.
Ήδη για τους αρχαίους Έλληνες η Αίγυπτος ήταν η χώρα του μυστηρίου. Το όνομα Αίγυπτος κατάγεται από τα αρχαιοελληνικά και σημαίνει μυστικός τόπος ή τόπος των μυστηρίων (Οι Αιγύπτιοι ονόμαζαν την χώρα τους Κεμ, που σημαίνει η μαύρη χώρα ή καμένη χώρα). Ήταν το κέντρο της γνώσης. Υπάρχουν αναφορές για όλους σχεδόν τους σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, ότι κάποια στιγμή της ζωής τους μαθήτευσαν στην Αίγυπτο.
Για να ρίξουμε λίγο φως σε αυτό το μυστήριο, θα μας βοηθούσε να γνωρίσουμε το θεσμό των Μυστηρίων. Φαίνεται λοιπόν ότι στην Αίγυπτο υπήρχε ένας θεσμός υψηλής εκπαίδευσης που κατείχε μια ιδιαίτερα υψηλή γνώση, την οποία διαφύλαγαν με μεγάλη μυστικότητα και της οποίας κοινωνοί ήταν μόνο εξαίρετοι και δοκιμασμένοι μαθητές. Η γνώση αυτή ένωνε με ολιστικό τρόπο πνευματικά, πολιτικά, επιστημονικά και καλλιτεχνικά θέματα.
Για έναν Αιγύπτιο, ο σύγχρονος διαχωρισμός του τομέα της πολιτικής, της θρησκείας, της επιστήμης και της τέχνης ήταν αδιανόητος. Και το αδόκιμο αυτού του διαχωρισμού είναι μάλλον εύκολο να το αντιληφθεί κανείς. Για παράδειγμα, η πολιτική μπορεί να έχει διάρκεια μόνο αν μπορεί να συνδυάσει και να κάνει χρήση όλων των επιστημών, της θρησκείας για τη δημιουργία μιας κοινής κοινωνικής συνείδησης, που περιλαμβάνει όλα τα κοινωνικά επίπεδα του κράτους και τα ενσωματώνει σε μια ανώτερη ηθική. Για αυτό το σκοπό είναι αναγκαία και η τέχνη, η οποία μπορεί να κάνει αναγνωρίσιμες και να μεταφέρει αυτές τις υψηλές αξίες με τα δικά της εργαλεία και μέσα.
Και επιπλέον, αν κανείς αναλύσει εκτενέστερα τις αξίες που διέπουν τους Φαραώ και τους Βεζίρηδες, θα αναγνωρίσει το σκοπό τους, που ήταν να οδηγήσουν κάθε άνθρωπο στην ανώτερη για αυτόν διάσταση και αντίληψη του Ιδεώδους. Στα αρχαία κείμενα αναφέρεται ότι οι θεοί υποστηρίζουν τους ανθρώπους, για να οδηγηθούν αυτοί κοντά τους. Αυτοί οι θεοί λέγεται ότι ήρθαν κάποτε κοντά στους πρώτους ανθρώπους, τους μετέδωσαν μια φλόγα του πνεύματός τους, την οποία οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν στην επιστήμη και στην τέχνη, για να δημιουργήσουν δομές κουλτούρας και πολιτισμού και να επιτύχουν την επαφή με το αόρατο. Αυτή η τέλεια χρήση μιας απίστευτα ολιστικής γνώσης είναι η μαγεία.
Το μυστικό νόημα της μουμιοποίησης
Για τους Αιγύπτιους, ο άνθρωπος αποτελούταν από επτά μέρη. Το φυσικό σώμα ήταν απλώς ο πιο πυκνός φορέας, ο οποίος είναι το πιο απομακρυσμένο από τη θεϊκή υπόσταση κομμάτι του ανθρώπου. Οι Αιγύπτιοι τον αναπαρίσταναν σαν έναν κύβο με ανθρώπινο κεφάλι. Η γνώση των άλλων φορέων υποδηλώνει την αληθινή γνώση και συνεπώς τη μαγεία. Η μουμιοποίηση δεν είχε ως στόχο (όπως λανθασμένα λέγεται) τη διατήρηση του φυσικού σώματος, αλλά εξυπηρετούσε περισσότερο στο να σφραγίσει ερμητικά αυτό το σώμα, καθώς και άλλα κατώτερα, και έτσι να διευκολυνθεί η ανύψωση της ψυχής (ΒΑ).
Ο μαγικός νόμος της αναλογίας
Σε σχέση με το σύγχρονο αιτιολογικό τρόπο σκέψης, συμβολίζει έναν τελείως διαφορετικό τρόπο. Η αιτιολογική σκέψη δεν εγκαταλείπει ποτέ το επίπεδο, είναι βασικά οριζόντια. Στην αναλογική σκέψη, για κάθε φυσικό νόμο υπάρχει ένας αντίστοιχος νόμος σε υψηλότερα επίπεδα. Αυτού του είδους ο κάθετος τρόπος σκέψης βρίσκει εφαρμογή στην αστρολογία, αλλά αυτή δεν θεωρείται φυσικά επιστήμη.
Η μαγεία στην αρχαία Ρώμη
Η ρωμαϊκή μαγεία βασιζόταν στην αιγυπτιακή. Η πτώση των αιγυπτιακών μυστηρίων, που διήρκησε πολλά χρόνια, σε λίγο θα ολοκληρωνόταν. Η μεγάλη γνώση θα εξαφανιζόταν για πάντα, αλλά υπήρχαν ακόμη αρκετές γνώσεις για ανεξήγητα φαινόμενα. Ο λαός όμως δεν είχε πλέον την ικανότητα κατανόησης και μεταλλασσόταν σταδιακά σε ακυβέρνητους πληβείους. Πολλά είδη κατώτερης μαγγανείας έκαναν την εμφάνισή τους. Υπήρχαν πλέον πολύ λίγοι μύστες που χαρακτηρίζονταν από ολιστική γνώση και υψηλή ηθική.
Το ακατανόητο, το ανεξήγητο μεταφράστηκε ως μαγικό και στην περίπτωση του Χριστού ως θαύμα. Τα θαύματα του -στην Αίγυπτο εκπαιδευμένου- Χριστού δεν διαφοροποιούνταν από τη μαγική δράση ενός Απολλώνιου Τυανέα ή ενός Σίμωνα Μάγου. Μαγικές θεραπείες, εξορκισμοί δαιμόνων, ανάσταση νεκρών (ή φαινομενικά νεκρών), το περπάτημα στο νερό (Χριστός) ή η ανύψωση στον αέρα (Σίμων και Πέτρος), υλικές δημιουργίες, όπως ο πολλαπλασιασμός των ψαριών (Χριστός) και η υλική δημιουργία σκύλων (Σίμων), είναι φαινόμενα αρκετά διαδεδομένα.
Ο γνωστικός Σίμων ο Μάγος
Για αυτόν γνωρίζουμε προπαντός από κείμενα εχθρικών διακείμενων προς αυτόν Πατέρων της Εκκλησίας. Η ύπαρξή του αμφισβητούταν για καιρό και κατάφερε τελικά να αποδειχτεί μέσα από το κείμενο του Ιππόλυτου (γύρω στο 235), ένα ελληνικό χειρόγραφο γνωστό ως Τα Φιλοσοφούμενα. Εξαιτίας των μαγικών του ικανοτήτων ονομάστηκε η μεγάλη δύναμη του Θεού. Λέγεται ότι ο Σίμων ο Μάγος κατάφερε να κάνει αγάλματα να γελούν και να περπατούν και σκυλιά να τραγουδούν. Μια φορά έκανε ένα δρεπάνι μόνο του να θερίσει όλο το χωράφι.
Ο Σίμων πήγε στη Ρώμη και έγινε σύμβουλος του Καίσαρα Νέρωνα, που τον έπεισε παρουσιαζόμενος εμπρός του άλλοτε με εμφάνιση νεαρού και άλλοτε γέρου. Σε μια άλλη συνάντηση με τον Καίσαρα λέγεται ότι παράλληλα βρισκόταν έξω και μιλούσε στο λαό. Οι Πατέρες της Εκκλησίας παρουσίασαν το Σίμωνα εχθρό, προπαντός του Παύλου. Οι ικανότητες και οι διδασκαλίες του θεωρήθηκαν μάλλον επικίνδυνες για τη νέα Εκκλησία. Μάλιστα αναφέρονται μαγικές αναμετρήσεις με τον Πέτρο και τον Παύλο. Έτσι λοιπόν ο Σίμων μπροστά στον Καίσαρα Νέρωνα και τους Αποστόλους εμφάνισε ένα μεγάλο μαύρο σκυλί. Ο Πέτρος όμως κατάφερε να το τιθασεύσει με ένα κομμάτι ψωμί. Όταν ο Σίμων υψώθηκε στον αέρα, ο Πέτρος κατάφερε να τον ρίξει και να σπάσει το λαιμό του. Μετά από αυτό το επεισόδιο, ο Νέρωνας εξοργισμένος φυλάκισε τους Αποστόλους.
Απολλώνιος ο Τυανέας
Ο Απολλώνιος ήταν ένας φιλόσοφος στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με τον πατέρα Ιερώνυμο ήταν σύγχρονος του Αποστόλου Ιωάννη. Ήδη από πολύ μικρός έδειξε μεγάλη φρόνηση και οξυδέρκεια και ήταν απαράμιλλης ομορφιάς. Η ζωή του ήταν μια συνεχόμενη περιπλάνηση, που τον οδήγησε από τη Βαβυλώνα ως τις Ινδίες, όπου οι σοφοί Νάγκα (τα μεγάλα φίδια) ήταν οι δάσκαλοί του. Ο ίδιος αναφέρει ότι πέρασε πέντε χρόνια σε απόλυτη σιγή ως προετοιμασία για τη μύηση σε διάφορα μυστήρια. Ο Απολλώνιος θεράπευε αρρώστιες με ένα απλό άγγιγμα των χεριών του, φώναξε νεκρούς να αναστηθούν και είχε τη δύναμη να θεραπεύει δαιμονισμένους με το να καθαρίζει την ατμόσφαιρα μέσα και έξω από τον άρρωστο.
Τα γεγονότα που του αποδίδονται είναι αμέτρητα και τεκμηριωμένα. Ο Ιουστίνος, ο αρχαιότερος εκκλησιαστικός Πατέρας αναρωτιέται: «Πώς γίνεται τα φυλαχτά (talisman) του Απολλώνιου να έχουν τόση δύναμη, ώστε να συγκρατούν, όπως είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια, την ορμή της θαλασσοταραχής, τη δύναμη των ανέμων και τις επιθέσεις άγριων θηρίων;».
Ο Απολλώνιος παραδεχόταν: «Μπορώ να δω το παρόν και το μέλλον σαν μέσα σε καθρέφτη. Ο σοφός δεν χρειάζεται να αναμένει εξωτερικά σημάδια στη φύση, για να προβλέψει τον πυρετό ή τις επιδημίες. Τις αναγνωρίζει αργότερα από ό,τι ο Θεός αλλά νωρίτερα από ό,τι ο λαός. Οι θεοί βλέπουν το μέλλον, οι πραγματικοί άνθρωποι το πλησίασμά τους και οι συνηθισμένοι άνθρωποι το παρόν. Ο δικός μου ιδιαίτερα περιεκτικός τρόπος ζωής δρα με τέτοια λεπτότητα των λογισμών, ώστε να μπορεί να κάνει τα πιο θαυμαστά και περίεργα πράγματα».
Πηγή: περιοδικό Abenteuer Philosophie
Κείμενο: Wigbert Winkler, μετάφραση από τα γερμανικά: Αγάπη Χατζημπαλάση
