Όλα αυτά τα άστρα εκεί ψηλά
Την τρίτη ημέρα της δημιουργίας ο Θεός κατά την Παλαιά Διαθήκη κρίνει έργο καλό, χρήσιμο και σκόπιμο, να σχηματίσει τα άστρα, ώστε να στέλνουν το φως πάνω στην γη, να ξεχωρίζουν το φως από το σκοτάδι, να χωρίζουν την ημέρα από την νύχτα, να είναι σημεία μετεωρολογικών και άλλων φαινομένων.
Στην Κενή Διαθήκη οι Μάγοι οδηγούνται από το άστρο της Βηθλεέμ στον τόπο της γέννησης του Μεσσία. Υπάρχουν ερμηνείες αστρολογικές αλλά και αστρονομικές για το γεγονός. Θα πρέπει για λόγους συνέπειας σε κάθε περίπτωση το άστρο, να αναδεικνύει το ‘φως’ και να το ξεχωρίζει από το ‘σκοτάδι’.
Η παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού χρησίμευσε σε πολλές δραστηριότητες. Βοήθησε την ναυσιπλοΐα, την κοσμογνωσία, χρησιμοποιήθηκε για μαντική. Γεννήθηκαν έτσι η αστρολογία και η αστρονομία. Οι δύο προσεγγίσεις αυτές υπήρξαν κάποτε αδιαχώριστες. Σήμερα η αστρονομία ελάχιστα αποδέχεται την αστρολογία. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αστρονόμοι που παρατηρούν τον έναστρο ουρανό και διατηρούν την ελπίδα ότι θα έρθει η στιγμή που θα εντοπιστεί κάπου στο διάστημα εξωγήινη ζωή, που αναζητούν λύσεις σε σύγχρονα προβλήματα με την εξερεύνηση του διαστήματος. Η αστρολογία έχει ορίσει αρχετυπικές ιδιότητες σε πλανήτες και αστερισμούς, αναζητά την γνώση του κόσμου μέσα από τις επιδράσεις που εξασκούν τα ουράνια σώματα στην γη. Θεωρεί πως ο άνθρωπος επηρεάζεται από τις ιδιότητες αυτές και αναζητά την προέλευση, τον στόχο, και το πεπρωμένο του αποτυπωμένα στην αρχετυπική φύση των πλανητών και των άστρων.
Tο άστρο συμβολίζει κάτι ανώτερο, την αναγγελία ενός ελπιδοφόρου γεγονότος, φέρνει το μήνυμα του φωτός, της ελπίδας, της εξέλιξης, τον λόγο του Θεού.
Γεωμετρία και αριθμοί
Μπορεί κανείς να βρει ερμηνείες στην απόκρυφη γεωμετρία και αριθμητική, που είναι σαφώς επηρεασμένες από την πυθαγόρεια, την νεοπλατωνική φιλοσοφία τον χριστιανισμό, τον καβαλισμό κ.ά. Παρόλο που στις διάφορες απόκρυφες γεωμετρίες δεν υπάρχει μονοσήμαντη ερμηνεία για τα σύμβολα, υπάρχουν όμως κοινά νήματα και είναι δυνατόν να εξαχθούν ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Οι απόκρυφη γεωμετρία και μαθηματικά, επιχειρούν να ταξινομήσουν την σημασία των αριθμών, την σχέση τους με τα αντίστοιχα κανονικά σχήματα, και να εξετάσουν έτσι τους Κοσμικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν. Τα κανονικά σχήματα έχουν άμεση σχέση με τους αριθμούς και τις ιδιότητες τους
Πολλά έργα καλλιτεχνικά και αρχιτεκτονικά ακολουθούν στην σύνθεσή τους αρχές από τις απόκρυφες αυτές επιστήμες και αναπαραστούν την κοσμολογική αντίληψη του εκάστοτε συστήματος.
Οι αναπαραστάσεις
Ευρήματα δείχνουν την αρχαία καταγωγή αναπαραστάσεων που χρησιμοποιούνται ακόμη. Γυρνώ το βλέμμα στον ουρανό, κοιτώ τα άστρα, αναζητώ να αναγνωρίσω αν κάποια από τις γνωστές μου αναπαραστάσεις μοιάζει με τα άστρα όπως τα βλέπει ο άνθρωπος με γυμνό μάτι. Με έκπληξη διαπιστώνω ότι κάθε άστρο είναι μια μικρή πεντάλφα καρφιτσωμένη ψηλά στον ουράνιο θόλο. Να ’ναι άραγε αυτή η αλήθεια ή μήπως θέλω να τα βλέπω έτσι;
Aλλες αναπαραστάσεις είναι περιγραφικές, άλλες φανταστικές άλλες, γεωμετρικές. Στις γεωμετρικές, έχουμε ένα κράμα του συμβολισμού του άστρου και του συμβολισμού του αντίστοιχου γεωμετρικού σχήματος που αναπαριστά το άστρο.
Υπάρχουν αναπαραστάσεις άστρων με πέντε, έως και δώδεκα ακτίνες. Κάθε μία από αυτές τις αναπαραστάσεις, λαμβάνει συμβολική σημασία από τον αντίστοιχο αριθμό των ακτινών και από την συμβολική σημασία του ίδιου του άστρου. Παρακάτω βλέπουμε τα σχήματα διαφόρων συμβόλων άστρων. Η ερμηνεία τους είναι ένα δείγμα πως υπάρχει σύνδεση του συμβόλου με τον αντίστοιχο αριθμό.
Το εννιάκτινο αστέρι είναι σύμβολο επίτευξης και της σταθερότητας, αν και είναι σταθερότητα ευμετάβλητη. Ο αριθμός εννέα 3*3 συμβολίζει την τελείωση, την τριπλή τριάδα, εκπλήρωση, επίτευξη, αρχή και τέλος, το όλο. Είναι ένας ουράνιος και αγγελικός αριθμός, ο Γήινος παράδεισος. Το εννιά είναι αριθμός της περιφέρειας του κύκλου, εξ ου και η διαίρεσή της σε 90ο και σε 360ο για όλη την περιφέρεια.
Σχήμα 1: το ενιάκτινο άστρο
Το οκτάκτινο αστέρι είναι σύμβολο πληρότητας και αναγέννησης. Το οκτώ συμβολίζει το άπειρο που το σύμβολο του είναι ένα πλαγιασμένο οκτώ. Το οκτάγωνο, είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό σχήμα ενδιάμεσο του τετραγώνου και του κύκλου, που δείχνει την διαδρομή ενός πνευματικά μυημένου από την ύλη στην πνευματική αρχή και ολοκλήρωση. Γι’ αυτό τον λόγο πολλές κολυμπήθρες και πηγές είναι οκταγωνικής διατομής.
Σχήμα 2: το οκτάκτινο άστρο
Το οκτώ και το οκτάγωνο αντιπροσωπεύουν την αναζωογόνηση και την αναγέννηση. Κατά συνέπεια έγιναν σύμβολα βαπτίσματος, πνευματικής αναγέννησης. Πολλές βαπτιστικές κρήνες είναι οκτάγωνες.
Εικόνα 1 : Βαπτιστική πηγή στην Πίζα
Το επτάκτινο αστέρι είναι σύμβολο της ολοκλήρωσης. Συνδέεται με τους επτά πλανήτες της κλασσικής αστρολογίας και με όλα τα συστήματα που έχουν σχέση με το επτά, όπως τα ινδά τσάκρας, οι επτά πλανητικές σφαίρες, επτά χρώματα στο ουράνιο τόξο, επτά ημέρες στην εβδομάδα και επτά νότες στην διατονική μουσική κλίμακα. Το επτά είναι ο αριθμός της ενσάρκωσης και της σύνθεσης. Είναι το άθροισμα 3+4. Ο αριθμός τρία συμβολίζει συχνά τον ουρανό και την ψυχή και κατ’ επέκταση το πνευματικό στοιχείο. Ο αριθμός τέσσερα αναφέρεται στη γη και το σώμα. Το επτά συμβολίζει την σύνθεση του ουράνιου και του γήινου.
Σχήμα 3: Το επτάκτινο αστέρι
.
Οι πιο συχνές αναπαραστάσεις που συναντάμε είναι το πεντάκτινο ή πεντάλφα και το εξάκτινο ή άστρο του Δαυίδ. Μέχρι την περίοδο του μεσαίωνα πολλές φορές υπήρξε ταύτιση των δύο συμβόλων σχετικά με τις ιδιότητές τους. Αυτοί που πραγματικά γνώριζαν την διαφορά τους ήταν οι Πυθαγόρειοι. Και τα δύο σύμβολα θεωρούνται προστατευτικά καθότι συμβολίζουν την σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο και τον θεό
Σχήμα 4: Το εξάκτινο άστρο
Το εξάκτινο είναι ένα σύμβολο αλληλεπίδρασης του θείου με το θνητό, του Θεού με την ανθρωπότητα. Αποτελείται από δύο τεμνόμενα ισόπλευρα τρίγωνα, Το τρίγωνο που δείχνει προς τα πάνω αντιπροσωπεύει την πρόθεση ανύψωσης προς το θείο, το τρίγωνο προς τα κάτω δηλώνει την κάθοδο του πνεύματος στην ύλη. Ο αριθμός 1+2+3=6 ο πιο παραγωγικός από όλους τους αριθμούς (Φίλωνας), συμβολίζει την Ισορροπία και την αρμονία. Την ένωση της πολικότητας αφού το ερμαφρόδιτο ον συμβολίζεται με δύο τρίγωνα, ένα με την κορυφή προς τα πάνω κι ένα κι ένα με την κορυφή προς τα κάτω.
Ο αριθμός 5
Στο βιβλίο του Θωθ του Aleister Crowley, αναφέρεται η ταξινόμηση της Νάπολης. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα κοσμολογική ταξινόμηση που στηρίζεται στην μαθηματική και εννοιολογική φύση κάθε αριθμού. Υπάρχει σε αυτή μια νομοτέλεια μαθηματικής μορφής και είναι επηρεασμένη από την καββαλιστική φιλοσοφία. Εμπεριέχει όμως την ουσία όλων των αντίστοιχων ταξινομήσεων.
Το σημείο (μονάδα), μπορεί να αναγνωρισθεί μόνο σε σχέση με ένα άλλο σημείο (δυάδα) ή μία ευθεία. Έχοντας μόνο δύο σημεία ή μία ευθεία δεν υπάρχει αντίληψη της σχέσης τους, παρά μόνο αν υπάρχει ένα ακόμη σημείο (τριάδα) δηλ το επίπεδο. Με την ύπαρξη ενός ακόμη σημείου (τετράδα) μπορεί να δημιουργηθεί ο στερεός χώρος. Για τον αριθμό 5 εισάγεται η έννοια της κίνησης και συνάμα του χρόνου. Τίποτε δεν μπορεί να γίνει αισθητό δίχως την αλλαγή και την αλληλουχία. (Βλ. εικ. 2 )
. 
Εικόνα 2
Ένα ακόμη σχέδιο του Αγρίππα όπου βλέπουμε
την αντιστοίχιση πλανητικών συμβολισμών
στο ανθρώπινο χέρι. Ο αριθμός πέντε σχετίζεται
με την φύση της δραστηριότητας του ανθρώπου
Ο αριθμός 5, μαρτυρά τον άνθρώπο μετά την πτώση και αυτό ίσως γιατί τότε γίνεται η συνειδητοποίηση των 5 αισθήσεων που αυτομάτως τοποθετεί των άνθρωπο σε μια μετά Εδέμ περίοδο της ύπαρξης του, λίγο πιο μακριά δηλαδή από την θεϊκή του φύση .
Ο αριθμός 5 θεωρείται μυστικός και μαγικός. Έχει σχέση με τον άνθρωπο και ειδικά με την δραστηριότητά του στον κόσμο. Συνδέεται με τον Aρη. Δηλώνει δριμύτητα, σύγκρουση, αρμονία που μπορεί να επέλθει μετά την εκτόνωση που έπεται της σύγκρουσης.
Στον Μεσαίωνα, εμφανίζεται η καββαλιστική φιλοσοφία. Το δένδρο της ζωής ιερόγλυφο σύμβολο της, αποτελείται από δέκα σφαίρες τα Sephiroth. Κάθε Sephiroth, αντιστοιχεί σε μια ιδιότητα, θεία δύναμη, ένα σχετικό θεϊκό όνομα, αριθμό ουράνιο σώμα, και χρώμα
Στο δέντρο της ζωής ο αριθμός 5 αντιστοιχεί στη σεφίρα Γκεβούρα την δύναμη, φόβο ή δικαιοσύνη. (Βλ.εικ. 3)
Εικόνα 3.
Το δένδρο της ζωής της Μυστικής Καββάλα.
Ένα Ιερόγλυφο πάνω στο οποίο ταξινομούνται
όλα τα ζητήματα του κόσμου,
Επειδή το δένδρο της ζωής είναι μια αρχετυπική ταξινόμηση όλων των ζητημάτων που υπάρχουν στον κόσμο, χρησιμοποιήθηκε για να οργανώσει και να φωτίσει σχεδόν όλα τα εσωτερικά φιλοσοφικά συστήματα της δυτικής παράδοσης. Έτσι η επιρροή του σε κάθε σύστημα συμβολισμού είναι βαθιά.
Για τον αριθμό 5 ο Τζ. Κούπερ γράφει πως συμβολίζει τον ανθρώπινο μικρόκοσμο, την ολοκληρωμένη ατομικότητα, αντιπροσωπεύει την πνευματική φιλοδοξία, τον Ιερό γάμο σαν συνδυασμός του θηλυκού ζυγού αριθμού 2 και του μονού αρσενικού 3. Είναι σύμβολο τελείωσης και δύναμης είναι κυκλικός αριθμός αφού αναπαράγεται στο τελευταίο ψηφίο όταν υψώνεται σε οποιαδήποτε δύναμη.
Το πεντάκτινο είναι σύμβολο προστασίας, δύναμης και ισορροπίας. Σχηματίζεται με πέντε γραμμές ως μονοκονδυλιά είναι δηλαδή ένας συνεχής βρόχος.
Έχει σχέση με τον αριθμό 5 και τα πέντε στοιχεία:
Σχήμα 5 :Το πεντάκτινο άστρο
Εικόνα 4
Τα φυλακτά, χρησιμοποιούνται ως πηγές μαγικής
ενέργειας και προστασίας εδώ βλέπουμε ένα
φυλαχτό που έχει εγχάρακτο ένα πεντάκτινο κι
ένα εξάκτινο αστέρι.,
Εικόνα 5
Στο σχέδιο αυτό του Αγρίππα ο άνθρωπος
κρατά δύο πεντάλφα στα χέρια του (βλ. εικ. 2),
έχει έναν κύκλο στο κεφάλι. Που συμβολίζει
τον ανώτερο Θείο εαυτό. Είναι σε σύνθεση
σταυρού που συμβολίζει την υλική φύση κι
εγγράφεται σε δύο κύκλους, έναν για τον
Κόσμο κι έναν για τον Μικρόκοσμο.
Η πάνω γωνία αντιπροσωπεύει την πεμπτουσία το Πνεύμα, το αιθερικό, το αιώνιο και την ψυχή, το θεϊκό που βρίσκεται μέσα σε όλους μας, την πνευματική μας σύνδεση με την Φύση και μεταξύ μας. Συμβολίζει την πνευματική αγάπη, το αγνό, τα συναισθήματα που ανυψώνονται πέρα από τις ανάγκες τις σάρκας.
Η κάτω δεξιά γωνία αντιπροσωπεύει τη Γη, το στοιχείο της Μητέρας, την σταθερότητα, ασφάλεια, όλα όσα μας παρέχει η Γη. Μας προσφέρει την ικανότητα να ερευνήσουμε το Πνεύμα με τα πόδια μας γερά στην Γη.
Η πάνω δεξιά γωνία αντιπροσωπεύει τον Αέρα, το στοιχείο του νου. Συμβολίζει την σκέψη, την ευφυΐα, την λογική.
Η κάτω αριστερά γωνία αντιπροσωπεύει τη Φωτιά, το στοιχείο του πάθους. Συμβολίζει το κομμάτι μας που δεν γνωρίζει φόβο, που επιτίθεται στα τυφλά χωρίς σκέψη. Η Φωτιά είναι αυτή που μας δίνει κουράγιο, δύναμη και θάρρος.
Η πάνω αριστερή γωνία αντιπροσωπεύει το Νερό, τον κύκλο της Ζωής, το στοιχείο του συναισθήματος. Συμβολίζει τα τρυφερά μας συναισθήματα σε αντίθεση με τα συναισθήματα της Φωτιάς. Είναι η αγνή, άδολη αγάπη, η ευτυχία, όλα τα συναισθήματα που «σβήνουν» την Φωτιά. 9
Όταν η Πεντάλφα περικλείεται σε κύκλο, ενώνει όλα τα στοιχεία της Φύσης και συμβολίζει τον Aνθρωπο, που είναι η ενότητα της Ύλης με το Πνεύμα, της Πνευματικότητας με την Λογική. Μας υπενθυμίζει ότι χρειαζόμαστε όλα τα στοιχεία για να ολοκληρωθούμε και ότι η ζωή είναι ένας κύκλος.
Εικόνα 6 :Το σχέδιο του Ελιφάς Λεβί όπου αποτυπώνονται
οι αντιστοιχίες της όρθιας πεντάλφα με
αποκρυφιστικούς συμβολισμούς 12,
Μερικές μάγισσες αντιλαμβάνονται το πεντάκτινο αστέρι μέσα σε κύκλο σαν την αναπαράσταση της δύναμης που ελέγχεται από τη θεία φρόνηση. 10 Η πεντάκτινος συμβολίζει την πιθανή ένωση των διάσπαρτων στοιχείων του ανθρώπου, ένωση που πραγματοποιείται μέσα από την χρήση ενός κύκλου ως μέσο προστασίας έτσι όπως παρουσιάζεται σε κείμενα τελετουργικής μαγείας όπως το 'Clavicula Salomonis', το 'Ηeptameron' κ.α.
Αφροδίτη και πεντάκτινο αστέρι
Σύμφωνα με τον Liungman (1994) 11, ο σχεδιασμός του συμβόλου σχετίζεται με την τροχιά του πλανήτη Αφροδίτη έτσι όπως φαίνεται στον ζωδιακό κύκλο. Παρατηρεί όμως το παράδοξο πως το σύμβολο του πλανήτη δεν ήταν ποτέ η πεντάκτινος παρά ο γνωστός κύκλος που καταλήγει σε ένα ανάποδο σταυρό (το γνωστό γυναικείο σύμβολο). Η πιθανή απάντηση είναι η αστρολογική παρατήρηση, πως η κίνηση του πλανήτη αντιστοιχεί σε μια περίοδο 4 ετών, αντίθετα με την αριθμητική αντιστοιχία 5 που έχει η πεντάκτινος. Η σύνδεση παρόλα αυτά με την Αφροδίτη συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα με έμμεσο τρόπο.
Η θεά Αφροδίτη για τους Μεσοποτάμιους λαούς σχετιζόταν με την θεά Ιστάρ η οποία αναγνωριζόταν ως το πρωινό και το βραδινό φωτεινό αστέρι. Με την δεύτερη της ιδιότητα, γινόταν αναφορά στην σεξουαλική της πλευρά ενώ με την πρώτη αναφερόταν ως μια θεότητα πολέμου, κυνηγιού και φυσικής άσκησης. Αυτή η διπλή χρήση φαίνεται να έφτασε μέχρι και την σύγχρονη εποχή όπου διακρίνουμε το πεντάκτινο (ως στρατιωτικό σήμα).
Η πεντάκτινος στον Σουμερικό πολιτισμό όπου και γύρω στο 2700 π.Χ. συμβόλιζε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα μαζί με το πέμπτο σημείο του ουρανού.
Εικόνα 7 : Μεσοποταμιακή εσώγλυφη σφραγίδα πόλης:
3,500-2,700 π.Χ. Οι εσώγλυφες σφραγίδες πόλεων
πιθανά χρησιμοποιούνται για να σημάνουν,
ονόματα των πόλεων. 14, 15
Εικόνα 8 :Πινακίδα τέφρας από τις πρώτο σφηνοειδείς γραφές. 16,
Εικόνα 9 :Από την πόλη Φαρά (c. 2600 BCE)
Μετά την Σουμεριανή χρήση, το σύμβολο μοιάζει να χάνεται (στους τοπικούς πολιτισμούς το σύμβολό της Αφροδίτης παίρνει την μορφή του οχτάγωνου αστεριού, ενώ η πεντάλφα επανέρχεται μετά από 1000 χρόνια περίπου) έως ότου το επαναφέρουν οι Πυθαγόρειοι.
Εικόνα 10 :Μπρούτζινο νόμισμα του 300 – 400 π.Χ από την Μυσία.
Εικόνα 11 Καπερναούμ , 300 π.Χ
Εικόνα 12 :Χρυσό ρωμαϊκό νόμισμα, 209 π.Χ.
2ο αιώνας π.Χ." 17
Κατά αυτούς, το σύμβολο αναπαριστά τον ίδιο τον άνθρωπο (με τα 5 του άκρα ανοιχτά), όπως επίσης και την ένωση των αντιθέτων: 2 (θηλυκό σύμβολο) +3 (αρσενικό σύμβολο) =5. Συνοδεύει εγχάρακτο την αλληλογραφία τους (πιθανόν ως σύμβολο καλής υγείας) γύρω στα 400 π.Χ. αλλά και μετά τις διώξεις τους ως σύμβολο αναγνώρισης.
Πεντάκτινο αστέρι στην Ιερουσαλήμ
Χρήση του συμβόλου γινόταν και από την πόλη της Ιερουσαλήμ όπου την περίοδο 300-150 π.Χ. φαίνεται πως είχε χρησιμοποιήσει το εξάκτινο αστέρι (που οι Μουσουλμάνοι το αποκαλούν Σολομώνια Σφραγίδα ενώ οι Εβραίοι Αστέρι ή Ασπίδα του Δαυίδ).
Εικόνα 14:Σφραγίδα της Ιερουσαλήμ
Οι πρώτες αρχαιολογικές αποκαλύψεις του εξάκτινου μάλιστα ανάγονται κάπου ανάμεσα στα 800-600 π.Χ.). Χρήση του πεντάκτινου σαν ένα μυστικιστικό σύμβολο γίνεται και από τους Γνωστικούς, οι οποίοι το αποκαλούσαν 'φλεγόμενο αστέρι' ενώ το χάρασσαν σε φυλαχτά μαζί με τον θεό Abraxas. Με την πάροδο των αιώνων, το σύμβολο περνά στην δύση στους ιπποτικούς θυρεούς και σύντομα συσχετίζεται με τον εσωτερισμό και την μαγεία.
Χριστιανισμός και πεντάκτινο αστέρι
Μέχρι τους μεσαιωνικούς χρόνους, οι πέντε αιχμές του πεντάκτινου αντιπροσώπευαν τις πέντε πληγές του Ιησού στο σταυρό. Σήμερα το πεντάκτινο επικρίνεται από τους Χριστιανούς, ως σύμβολο του κακού.
Η εκκλησία επέλεξε τελικά το σταυρό ως σημαντικότερο σύμβολο για το χριστιανισμό, και η χρήση του πεντάκτινου βαθμιαία έπαψε. 12
Οι πρώτοι Χριστιανοί απέδωσαν το πεντάκτινο στα πέντε στίγματα Χριστού ή το δόγμα της τριάδας συν αυτήν των δύο φύσεων του Χριστού. Σύμφωνα με τον Biedermann, έπειτα από τους μεσαιωνικούς χρόνους, χρησιμοποιήθηκε λιγότερο ως χριστιανικό σύμβολο. Σήμαινε την αλήθεια, το θρησκευτικό μυστικισμό και την εργασία του δημιουργού. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, μετά από την ήττα του Maxentius και την έκδοση του διατάγματος του Μιλάνου το 312 μ.Χ. , απέδωσε την επιτυχία του στην βοήθειά του από χριστιανικές δυνάμεις και ενσωμάτωσε το αντεστραμμένο πεντάκτινο, στη σφραγίδα και φυλακτό του.
Εικόνα 15: Η σφραγίδα του Κωνσταντίνου 26
Ο Webber μας λέει ότι "... το πεντάκτινο αστέρι δηλώνει τα Επιφάνεια του Κυρίου" και ότι είναι ένα σύμβολο της "αποκάλυψης του Ιησού στους εθνικούς." Του δίνει επίσης την έννοια της θείας φρόνησης.
Ο Hume σημειώνει ότι "χρησιμοποιήθηκε από τους πρώτους έλληνες χριστιανούς συγχρόνως με τον σταυρό στην κεφαλίδα των επιγραφών...."
Και άλλοι ερευνητές έχουν θεωρήσει το πεντάκτινο αστέρι χριστιανικό σύμβολο, περιγράφοντας το ως "αστέρι του Ιησού" ή "αστέρι στην ανατολή". Ερευνώντας όμως την χριστιανική τέχνη από την πρόωρη μεσαιωνική περίοδο ως και την αναγέννηση βρίσκει κανείς λιγοστά δείγματα χρήσης από χριστιανούς όπως εξηγείται και παρακάτω στην αναφορά που σχετίζεται με τις μουσουλμανικές σημαίες.
Ο Becker αναφέρεται στο πεντάκτινο ως σύμβολο Χριστού όπως το άλφα και το ωμέγα, και ως σύμβολο των πέντε πληγών του Χριστού.
Το πεντάκτινο αστέρι ορίζεται ως σύμβολο του Ιησού, "φωτεινό αστέρι της αυγής" και ανεστραμμένο συμβολίζει την κάθοδο του Ιησού δηλ. την ενσάρκωσή του. Μια απεικόνιση, που εντοπίζεται από τον Eckhardt, σε τοίχο εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη στη Γιουγκοσλαβία χρονολογείται από τον ενδέκατο αιώνα.
Εικόνα 16: Από Ιερό ναό του Αγίου Ιωάννη στη Γιουγκοσλαβία
Στην παραδοσιακή μυθολογία αναφέρεται σαν το σταυρό του Aγιου Πέτρου. Ο Aγιος Πέτρος δεν πίστευε ότι ήταν άξιος να πεθάνει με τον ίδιο τρόπο που πέθανε ο Χριστός, οπότε παρακάλεσε να σταυρωθεί ανάποδα, όπως αναφέρει ο μύθος. Γι' αυτό και συναντάμε συχνά αυτό το σύμβολο σε Γοτθικούς Καθεδρικούς ναούς.
Ενώ τα δείγματα συμβολισμού του Ιησού με το πεντάκτινο είναι σπάνια, πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι είναι ανύπαρκτη οποιαδήποτε απεικόνιση του διαβόλου με το σύμβολο αυτό πριν από το δέκατο ένατο αιώνα που πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Eliphas Levi.
Εικόνα 17
Στο μοναστήρι Ravna της Βουλγαρίας,
το 889 μ.Χ, σμιλεύτηκαν από το τέλος
του ένατου στο τέλος του δέκατου
αιώνα 3000 περίεργα σχέδια
που βρίσκονται στην εκκλησία, το
αρχειοφυλακείο, τη βιβλιοθήκη,
το σχολείο, και τον κοιτώνα.
25 από αυτά είναι πεντάκτινα.
Ο λόγος της εγχάραξης αυτών των
σχεδίων είναι άγνωστος.
Πεντάλφα στην Αρθουριανή μυθολογία
Στην Αρθουριανή μυθολογία αναγνωρίζουμε την πεντάκτινο στο ιπποτικό έμβλημα του Σερ Γκάγουεν. Για τους μελετητές μάλιστα του Αρθουριανού μύθου, έχει ενδιαφέρον η παρατήρηση πως οι ιππότες της αναζήτησης (και μέσα από τις ιστορίες της εξέλιξης τους) Αρθούρος-Γκάγουεν-Λάνσελοτ-Πέρσιβαλ αποτελούν το τετράγωνο της προσωπικότητας. Μαζί λοιπόν με την παρουσία του σερ Γκάλαχαντ διαμορφώνεται ένα εικονικό πεντάκτινο, σύμβολο της ολοκληρωμένης προσωπικότητας.
Πεντάλφα και μαγεία
Η συσχέτιση μεταξύ δαιμονικών δυνάμεων και της πεντάκτινου διακρίνεται από την εποχή του μεσαίωνα όπου γινόταν χρήση προστατευτικών σφραγίδων ενάντια στους δαίμονες.
Στο 'Σχετικά με την Μονάδα' (1591) του G. Bruno, διαβάζουμε: "Διότι η φιγούρα του ανθρώπου εντάσσεται μέσα σε 5 εξωτερικά σημεία… η άνανδρη φυλή των μαύρων μάγων πραγματοποιούν ξόρκια με την χρήση του πεντάκτινου." Η αντιστροφή του πεντάκτινου αντιστοιχεί στην αντιστροφή της φύσης του ανθρώπου και έτσι αποκτά συσχέτιση με την Εωσφορική τάση, την αποστροφή του Θείου Λόγου.
Η μεθοδευμένη όμως χρήση της ανεστραμμένης πεντάλφα ως δαιμονικό σύμβολο είναι πρόσφατη, πατέρας της είναι ο Eliphas Levi, που την δημιούργησε με το κεφάλι του Baphomet στην μέση. Πριν από αυτό δεν υπήρχε ιδιαίτερη σύνδεση της Πεντάλφα με το κακό, αλλά φοριόταν από μαθητευόμενους σε Μυστήρια για να δηλώνει ότι ο κάτοχος βρίσκεται σε περίοδο εκμάθησης. Για πολλούς επίσης συμβολίζει τον Κερασφόρο Θεό, που έχει πέντε μορφές: Aνθρωπος, Τράγος, Κριός, Αρσενικό Ελάφι, Ταύρος, χωρίς όμως να αναφέρεται σε δαιμονική Θεότητα, αλλά στον Θεό Πάνα, τον Θεό της Φύσης, τον σύντροφο και προστάτη της Μητέρας Θεάς.
Εικόνα 18
Αυτή η απεικόνιση που βρίσκεται
σε ένα στηθαίο της εκκλησίας
Saint Abbondio, που ιδρύεται
στο το 1013. Αν και όχι πολύ καθαρά,
ένα πεντάκτινο μπορεί να φανεί
στο κορυφαίο τεταρτημόριο.
Πεντάκτινο αστέρι σε άλλους πολιτισμούς
Το πεντάκτινο όμως δεν είναι σύμβολο που συναντιέται στην Γηραιά Ήπειρο μονάχα. Για τον Κινέζικο πολιτισμό η πεντάδα αντιπροσωπεύει την εικόνα της φυσικής ροής της ζωής, της κοσμικής τάξης, καθώς και των 5 στοιχείων της φύσεως (φωτιά-γη-μέταλλο-νερό-ξύλο). Στην προ-Κολομβιανή Αμερική η πεντάκτινος συναντάτε, αν και η μορφή της θυμίζει περισσότερο λουλούδι! Στην Ιαπωνία αποτελεί κομμάτι της Ιαπωνικής τέχνης του πολέμου, συμβολίζοντας τα φρούρια. (συσχέτισε με την χρήση της πεντάλφα ως στρατιωτικό έμβλημα παγκοσμίως, το πεντάγωνο ως κτίριο επιτελείου αμύνης και την σχέση του με τη σεφίρα Γκεβούρα και τον Aρη.)
Στα αρχαία Αιγυπτιακά ιερογλυφικά, υπάρχει διάσπαρτα η απεικόνιση ενός πεντάκτινου αστεριού. Όμως η πηγή και ο συμβολισμός του διαφέρει. Συγκεκριμένα πιστεύεται πως είναι βασισμένη στην μορφή των θαλάσσιων αστερίων, οι αιγύπτιοι απεικονίζανε με αυτή την μορφή τους αστερισμούς δημιουργώντας έτσι την εικόνα μιας ουράνιας θάλασσας μέσα στην οποία κυλά το πλοίο του θεού Ήλιου Ρα. Μια πιθανή συσχέτιση μονάχα του ανθρώπου (έτσι όπως αναπτύχθηκε στην δύση) και των πεντάκτινων αιγυπτιακών αστεριών βρίσκεται ίσως στο γεγονός ότι για τους αρχαίους Αιγυπτίους τα αστέρια αποτελούσαν τις φωτεινές ψυχές που κατοικούν ανάμεσα στους θεούς.
Πεντάκτινο και τεκτονισμός
Το πεντάκτινο δεν έχει καμία μασονική σημασία, αυτό καθ' εαυτό. Αυτό δεν σημαίνει εν τούτοις, ότι ελευθεροτέκτονες, ενήμεροι για την ιστορική χρήση του, δεν το έχουν χρησιμοποιήσει ως προσωπικό τεκτονικό τους σύμβολο.
Για παράδειγμα, ο Sir Robert Moray (1609-1673) χρησιμοποίησε την πεντάλφα πριν ενταχθεί στον ελευθεροτεκτονισμό (Εδιμβούργο, 20 Μαΐου 1641). Σε επιστολή του το 1658 έγραφε στον Alexander Bruce: "Αυτό το ιερόγλυφο, είναι γνωστό σε Αιγυπτίους και Έλληνες. Για την αντίληψη των Αιγυπτίων σχετικά σε παραπέμπω στον Athanasius Kircher. Οι Έλληνες το θεώρησαν σύμβολο υγείας, ηρεμίας σώματος και μυαλού. Αντιστοιχούν τις πέντε ακμές του με τα γράμματα της λέξης ΥΓΕΙΑ. Έχω αντικαταστήσει τα πέντε αυτά γράμματα με πέντε άλλα που συνθέτουν όλα μαζί την λέξη που είναι η ουσία της χριστιανικής πίστης και της στωικής φιλοσοφίας. Η λέξη αγάπη σημαίνει την αμφίδρομη αγάπη Θεού και ανθρώπου. Οι άλλες λέξεις είναι γνώση, πίστη, ανοχή, αποχή.
Εικόνα 19:Προσωπικός συμβολισμός από μασόνο
Η ερμηνεία και η χρήση του πεντάκτινου ήταν προσωπικές και δεν χρησιμοποιήθηκαν επίσημα από τον ελευθεροτεκτονισμό της περιόδου. Αργότερα όμως τα σύμβολα της πεντάλφα και του εξάκτινου θα ενσωματωθούν στον τεκτονικό συμβολισμό.
Εικόνα 20
Επεξηγηματικό σχέδιο δολαρίου ΗΠΑ
από μασονική πηγή:
A
A . N . O . M . S
A MASON
Σημαίες
Το άστρο χρησιμοποιείται από πολλά έθνη, κράτη και κινήματα ως σύμβολο. Το συναντάμε στην ιουδαϊκή παράδοση ως το άστρο του Δαυίδ, σε μουσουλμανικά κράτη, έμβλημα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, και πρόσφατα, σε κομμουνιστικές επαναστάσεις, σε σημαίες κρατών και ομοσπονδιών.
Μουσουλμανικές σημαίες
Η πόλη του Βύζαντα, ήταν αφιερωμένη στην θεά του κυνηγιού Aρτεμη που σύμβολο της ήταν η ημισέληνος. Το 330 μ.Χ, η Κωνσταντινούπολη αφιερώθηκε στην Παρθένο Μαρία. Το δικό της σύμβολο είναι το αστέρι. Έτσι στην ημισέληνο που μέχρι τότε ήταν σύμβολο της πόλης, προστέθηκε το άστρο.
Εικόνα 21
Η Παρθένος όπως
φανερώνεται
στην αποκάλυψη.
Πατά στην ημισέληνο
(σύμβολο της Αρτέμιδος)
και στεφανώνεται με
δώδεκα αστέρια.
Το 1453 μ.Χ, όταν οι Οθωμανοί με ηγέτη τον Μωάμεθ τον ΙΙ άλωσαν την Πόλη, υιοθέτησαν το αστέρι με την ημισέληνο ως σύμβολο καλού οιωνού, και τα έκαναν σημαία τους. Ήταν η πρώτη φορά που η ημισέληνος με το αστέρι χρησιμοποιήθηκε από μουσουλμάνους.
Παλαιότερα ήταν σύμβολα ιπποτών. Το αστέρι με την ημισέληνο ήταν διακριτικό του Ριχάρδου του Ι, 250 έτη προτού να πέσει Κωνσταντινούπολη. Εγκαταλείφθηκε όμως από τους χριστιανούς αμέσως μόλις έγινε μουσουλμανικό έμβλημα. Έκτοτε χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από τους μουσουλμάνους. Το χρώμα και η χρήση του συμβόλου στις εθνικές σημαίες διαφέρει. Στη Μαυριτανία, χρησιμοποιείται αντί του τούρκικου κόκκινου, πράσινο που συμβολίζει την ευημερία και την ελπίδα.
Εικόνα 22
Η Τούρκικη Σημαία
με την ημισέληνο
και το αστέρι.
Ένας συμβολισμός
άμεσα συνδεδεμένος
με την Παρθένο Μαρία,
την Aρτεμη και
το Βυζάντιο.
Το αστέρι αντιπροσωπεύει τους ανθρώπους. Στην πακιστανική σημαία, η ημισέληνος συμβολίζει την πρόοδο και το αστέρι την φώτιση. 17
Αμερικάνικη σημαία
Η σημαία των Η.Π.Α έχει αλλάξει πολλές φορές μορφή από τις 14 Ιουνίου 1777. “Τότε ψηφίζεται ο νόμος, που καθορίζει ότι η σημαία αποτελείται από δέκα τρεις εναλλασσόμενες κόκκινες και άσπρες λωρίδες και δέκα τρία άσπρα αστέρια σε έναν μπλε τομέα που αντιπροσωπεύουν έναν νέο αστερισμό.” 18 19Αυτό που αλλάζει είναι ο αριθμός και η διάταξη των αστεριών. Το σύμβολο του αστεριού παραμένει σε όλες τις σημαίες. “Επιπλέον αστέρια έχουν προστεθεί εν’ τω μεταξύ δεδομένου ότι και άλλες πολιτείες ενώνονται με τις Η.Π.Α.” Το ερώτημα είναι τι ακριβώς συμβολίζει το αστέρι στην αμερικάνική σημαία.
Εικόνα 23
Το άγαλμα της ελευθερίας
(Βλ. εικ. 24) με φόντο την
Αμερικάνικη σημαία.
Ο συμβολισμός τους πιθανόν
έχει μεγάλη συγγένεια.
Εικόνα 24
Aγαλμα της ελευθερίας
στην Βαστίλη των Alavoine
και Duc. Αποκαλυπτήρια 28
Απριλίου 1840. Έχει αστέρι
στο κεφάλι, κρατά πυρσό με
το φως του πολιτισμού έχει
σπάσει τις αλυσίδες του
δεσποτισμού και πετά προς
το φως. Αφιερωμένο στα
625 θύματα του τριήμερου
27,28,29 Ιουλίου της επανάστασης.
Από φαιδρό λάθος αντί να
ενταφιάσουν τις σωρούς τους
στην βάση της κολώνας έθαψαν
αιγυπτιακές μούμιες.
Έχει ο συμβολισμός του σχέση με τον συμβολισμό που του δίνουν στην Ευρώπη;
Αν ναι, τότε πως μεταφέρεται αυτός ο συμβολισμός στην Αμερική. ”Τα αστέρια θεωρούνται σύμβολο των ουρανών. Συμβολίζουν τον θείο στόχο, την τελείωση του ατόμου μέσω της ομοίωσης του με τον θεό. Μια επιδίωξη του άνθρωπου από αμνημόνευτους χρόνους. Οι λωρίδες είναι σύμβολο των ακτινών του φωτός που προέρχεται από τον ήλιο.
Υπάρχει σημαντική πιθανότητα ο στρατηγός Ουάσιγκτον να είναι ο εμπνευστής της αμερικάνικης σημαίας.
“Στο προσχέδιο του George Ουάσιγκτον για την μορφή της αμερικάνικης σημαίας τα αστέρια ήταν εξάκτινα, ένα σύμβολο που προτιμούσε. Δεν είναι γνωστό γιατί είχε αυτήν την προτίμηση.
“Η Betsy Ross, από την πολιτεία της Φιλαδέλφειας που φαίνεται να ράβει την πρώτη σημαία εντούτοις, σύστησε πεντάκτινα αστέρια αντί των εξάκτινων. Όταν η επιτροπή διαμαρτυρήθηκε ότι ήταν πάρα πολύ δύσκολο να κατασκευαστούν, πήρε ένα κομμάτι χαρτί, το δίπλωσε, και με μια ψαλιδιά παρήγαγε ένα συμμετρικό πεντάκτινο αστέρι. Αυτό το τρικ εντυπωσίασε την επιτροπή που αμέσως συμφώνησε με την πρότασή της
Ο George Ουάσιγκτον συμβιβάστηκε και με το πεντάκτινο αστέρι. Ήξερε όμως την συμβολική του ερμηνεία;
Το πεντάκτινο αστέρι είναι ένα σύμβολο που δεν ήταν διαδεδομένο στην αμερικανική ήπειρο πριν κατακτηθεί από τους ευρωπαίους. “Τα αστέρια στην εγγενή αμερικανική ζωγραφική βράχου, στις τέντες των ιθαγενών, ασπίδες, ιματισμό, αγγειοπλαστική και αλλού, ήταν σχεδόν πάντα τετράκτινα. Μερικές φορές τα σύμβολα ήταν απλοί σταυροί και μερικές φορές ήταν αιχμές που προέρχονταν από ένα κυκλικό κέντρο. Μόνο μετά από την ανακάλυψη της Αμερικής από τους ευρωπαίους βρίσκουμε δείγματα πεντάκτινων αστεριών στην Αμερική.
Εικόνα 25
Η μασονική ποδιά που δώρισε ο Λαφαγιέτ
στον Ουάσιγκτον
40: Επτά εξάκτινα αστέρια. Ο αριθμός επτά
αντιπροσωπεύει τις επτά ελευθέριες τέχνες
ή επιστήμες: Γραμματική, ρητορική, λογική, αριθμητική, γεωμετρία, μουσική και αστρονομία. Το εξάκτινο αστέρι συμβολίζει τη θεία πρόνοια,
το αστέρι του Δαβίδ ή την ασπίδα του Δαβίδ.
Περιλαμβάνει δύο συμπλεγμένα τρίγωνα,
τα οποία έχουν διάφορες μασονικές ερμηνείες.
18: Το πεντάκτινο αστέρι αντιπροσωπεύει τις
πέντε αρχές της αδελφότητας. Μέσα στο αστέρι
είναι το γράμμα "G" ένα γνωστό σύμβολο του ελευθεροτεκτονισμού που αντιπροσωπεύει το
Θεό και τη γεωμετρία.
Ο ελευθεροτεκτονισμός μετέφερε πολλά από τα ιδεώδη του ουμανισμού από την Ευρώπη στην Αμερική. Όλη η παράδόση της αναγέννησης βρήκε ένα γόνιμο παρθένο πεδίο για να αναπτυχθεί. Έτσι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο George Washington είχε συνείδηση της συμβολικής σημασίας του πεντάκτινου αστεριού και η επιλογή του για στοιχείο της αμερικάνικης σημαίας τον ικανοποιούσε.
Ο νεαρός μαρκήσιος Lafayette ήρθε στην Αμερική σε ηλικία 20 ετών και προσχώρησε στο στρατό του George Washington. Πήρε μέρος στην μάχη Brandywine το 1777. Το αμερικανικό όραμα είχε γίνει και δικό του.
Η φιλία των δύο ανδρών είναι θρυλική. Στοιχείο της μασονικής ιστορίας που συνυφαίνεται με την φιλία τους, είναι η δωρεά της ποδιάς του Lafayette, στον αδελφό Ουάσιγκτον τον Αύγουστο 1784. Είναι μια μελέτη στο συμβολισμό. Παραδείγματος χάριν, τα χρώματα στα ρέλια της ποδιάς, του κόκκινου, του λευκού και του μπλε είναι εθνικά χρώμα και των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας.
Ακόμη κι αν η υπόθεση ότι ο George Washington ήταν ο εμπνευστής της αμερικάνικης σημαίας δεν ευσταθεί, διαπιστώνουμε από τα λεγόμενά του ότι τελικά είχε συλλάβει το νόημα του συμβολισμού του πεντάκτινου αστεριού: "Ο George Washington χαρακτήρισε αργότερα τα χρώματα της σημαίας και τα σύμβολά της ως αντιπροσωπευτικά σύμβολα της Αμερικής. Οι άσπρες λωρίδες αντιπροσωπεύουν την αγνότητα και την ηρεμία του έθνους, ενώ οι κόκκινα λωρίδες αντιπροσωπεύουν το αίμα που χύθηκε από Αμερικανούς που θυσιάστηκαν για την ελευθερία. Τα άσπρα αστέρια συμβολίζουν την αγνότητα, και την ελευθερία. Ο μπλε τομέας αντιπροσωπεύει την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Ο αριθμός αστεριών και λωρίδων αντιπροσώπευσε τα δέκα τρία κράτη φυσικά.
Εικόνα 26
Το σήμα της Σοβιετικής Ένωσης
Λίγο νωρίτερα, στις 16 Απριλίου 1918, εισήχθη το έμβλημα του κόκκινου στρατού: ένα πεντάκτινο κόκκινο αστέρι, σύμβολο του Θεού του πολέμου Άρη.
“Το κίτρινο αστέρι αντιπροσωπεύει την ζωή συνάμα και την απέραντη ενέργεια του ήλιου, είναι κενό επειδή μέσα είναι το αίμα της θυσίας των εργαζομένων. Επίσης τα πέντε σημεία του αστεριού συμβολίζουν την ενότητα και τον διεθνισμό κάθε ένα από τα πέντε σημεία του αστεριού αντιπροσωπεύει μια από τις πέντε ηπείρους.
Το χρυσό αστέρι αντιπροσώπευε επίσης την ενότητα της κομμουνιστικής κοινωνίας και περιείχε πέντε σημεία (ένα για κάθε τμήμα της κομμουνιστικής κοινωνίας - εργαζόμενοι, αγρότες, διανοούμενοι, νεολαία και στρατιώτες). Η κόκκινη σημαία, ως έμβλημα του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού, βασίστηκε στην κόκκινη σημαία της γαλλικής επανάστασης, που κληρονομείται από τους μαρξιστές.
Εικόνα 27
H σημαία της Σοβιετικής Ένωσης
Σύμβολα Κούβας
Εικόνα 28
H σημαία της Κούβας
Στην σημαία της Κούβας μπορούμε να δούμε ένα πολύ ενδιαφέρον κράμα. Από την μία η σημαία σχεδιάστηκε με το σκεπτικό ότι η Κούβα θα γινόταν μια ακόμη πόλη των Η.Π.Α, οπότε ο συμβολισμός της κρατά τον ίδιο ιδεολογικό άξονα με αυτόν της αμερικάνικης σημαίας, από την άλλη η ίδια σημαία υιοθετήθηκε και από την επαναστατική κομμουνιστική κυβέρνηση. “Η σημαία της Κούβας σχεδιάστηκε στην Νέα Υόρκη το 1849 από τον εξόριστο στρατηγό Narciso Lopez. Το κόκκινο τρίγωνο είναι έμβλημα μασονικής προέλευσης, συμβολίζει την ελευθερία, την ισότητα, την αδελφοσύνη, και το αίμα που έχει χυθεί για την ελευθερία. Οι τρεις μπλε λωρίδες αντιπροσωπεύουν τις τρεις επαρχίες του κράτους, οι άσπρες την αγνότητα, την ισότητα και την ειρήνη, και το άσπρο αστέρι (Lα estrella Solitaria) είναι ένα σύμβολο για την ελευθερία και την ισότητα, και διατυπώνει σαφώς ότι η Κούβα προοριζόταν να γίνει μια επιπλέον πολιτεία των, Η.Π.Α. Επίσης το κόκκινο, το λευκό και το μπλε είναι αναφορές στην αμερικάνικη σημαία αλλά και την γαλλική επανάσταση.
Οι κομμουνιστές επαναστάτες δεν αλλάξανε, την σημαία, παρά διατηρήσανε τον συμβολισμό με κομμουνιστική όμως ορολογία.
“… το απομονωμένο άσπρο αστέρι μέσα στο ισόπλευρο κόκκινο τρίγωνο αντιπροσωπεύει την ενότητα των ανθρώπων και το αίμα που έχει χυθεί από τους επαναστάτες ήρωές μας
Εικόνα 29
Ο Τσε Γκεβάρα σύμβολο
δίκαιου οραματιστή
επαναστάτη.
Αλλά και ο Τσε σύμβολο βαθιάς επαναστατικότητας, οραματιστής μιας δίκαιης παγκόσμιας κοινωνίας χρησιμοποιεί το αστέρι για σύμβολό του. “….Στον Τσε, το αστέρι ως στρατιωτικό διακριτικό, ως κοσμικό, και ως κομουνιστικό σύμβολο είναι στοιχείο τη άμεσης αναγνώρισης και κρυσταλλώνει την απλότητα, φιλοσοφία και ιδεολογία του.
Ζαπατίστας
Ακόμη και στα σύγχρονα επαναστατικά κινήματα το αστέρι χρησιμοποιείται συμβολικά. Οι Ζαπατίστας το εντάσσουν στην σημαία τους Κατά την παρουσίαση της σημαίας, δήλωσαν: "Αυτό είναι το έμβλημά της προσπάθειας μας και της εξέγερσης μας. Η σημαία με ένα κόκκινο πεντάκτινο αστέρι σε μαύρο φόντο, και τα γράμματα "EZLN". Η σημαία μας είναι μαύρη και κόκκινη, που είναι τα χρώματα του πόνου και της επαναστατικής αξιοπρέπειας ενάντια σε κάθε κυβέρνηση που προσπαθεί να μας καταπιέσει. Η σημαία έχει ένα πεντάκτινο αστέρι, για να συμβολίζει τον αγώνα για την εξέλιξη του ανθρώπου. Αυτή είναι η σημαία των Zapatistas. Σε αυτή, είναι αποτυπωμένα το αίμα και ο θάνατος των ανθρώπων μας. Αλλά και η μάχη, και η ελπίδα για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, και τη δημοκρατία που όλοι οι μεξικανοί αξίζουν ".
Σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 
Εικόνα 30
Η σημαία της Eυρωπαϊκής Eνωσης
Στις 25 Οκτωβρίου 1955, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση επέλεξε ομόφωνα ένα έμβλημα, που αποτελείται από έναν κύκλο με δώδεκα χρυσά αστέρια σε γαλάζιο φόντο. Στις 8 Δεκεμβρίου 1955, η Επιτροπή των Υπουργών ενέκρινε αυτή την ευρωπαϊκή σημαία. Με φόντο τον γαλανό ουρανό, τα αστέρια που συμβολίζουν τους λαούς της Ευρώπης σχηματίζουν έναν κύκλο ως σημάδι ένωσης. Τα αστέρια είναι πάντοτε δώδεκα, αριθμός που αποτελεί σύμβολο της τελειότητας και της πληρότητας. Το μπλε χρώμα συμβολίζει την θάλασσα τον ήλιο και όλο τον πλανήτη, ενόσω το χρυσό είναι το χρώμα της φώτισης.
Ο σχεδιαστής και εμπνευστής είναι ο καλλιτέχνης Arsene Heitz που ζει στο Στρασβούργο.
Γράφει για αυτόν ο Javier Paredes, καθηγητής της σύγχρονης ιστορίας στο πανεπιστήμιο Alcala της Ισπανίας, σε δημοσίευση του περιοδικού ZENIT ‘…Ο Heitz ακούει εσωτερικά τον Θεό. Με άλλα λόγια, προσεύχεται με καρδιά, και νου. Λέει ότι είναι αφιερωμένος βαθιά στην Παρθένο. Έτσι, λαμβάνει έμπνευση όχι μόνο από το ταλέντο του, αλλά και από τις σιωπηλές φωνές με τις οποίες ο ουρανός μιλά στα άτομα καλής θέλησης, μεταξύ των οποίων ο Heitz αναμφισβήτητα συγκαταλέγεται…’
Ο ίδιος ο Arsene Heitz αποκαλύπτει σε γαλλικό περιοδικό την έμπνευσή του και μας εξιστορεί ότι εκείνη την περίοδο διάβαζε την ιστορία εμφανίσεων της Παρθένου στη Rue du Bac στο Παρίσι. Οραματίστηκε τότε τα 12 αστέρια σε κυκλική διάταξη με μπλε υπόβαθρο. Στην αρχή θεώρησε αυτή την εικόνα ως ένα κύημα της φαντασίας, μεταξύ πολλών που τρέχουν στο μυαλό ενός καλλιτέχνη. Με τον καιρό η προσοχή του όμως εστιάστηκε σε αυτήν την ιδέα, και έγινε θέμα έντονου συλλογισμού.
Εικόνα 31
Πολύ συχνά καθολικοί
απεικονίζουν την
Παρθένο Μαρία,
όπως φανερώνεται στην
Αποκάλυψη, στεφανωμένη
με δώδεκα αστέρια.
Ο καθηγητής Paredes αναγνωρίζει ότι "ούτε τα αστέρια ούτε το μπλε της σημαίας δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευτικά σύμβολα, σεβόμενος κατά συνέπεια τη συνείδηση όλων των Ευρωπαίων, ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις τους."
Υπενθυμίζει ότι όταν ο πρώτος διευθυντής Τύπου και Υπηρεσίας Πληροφοριών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Paul M.G. Levy, έπρεπε να εξηγήσει στα μέλη της οικονομικής Κοινότητας την έννοια του σχεδίου, ερμήνευσε τον αριθμό 12 αστεριών ως αριθμό της πληρότητας, δεδομένου ότι στη δεκαετία του '50 δεν υπήρξαν 12 μέλη στο Συμβούλιο, ούτε στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Έτσι έγινε σαφές ότι το πλήθος των αστεριών της σημαίας δεν έχει καμία σχέση με το πλήθος των χωρών μελών.
Πιθανόν χωρίς να το συνειδητοποιηθεί η Ευρωπαϊκή ένωση καθιέρωσε το σύμβολο της σημαίας της, την 8 Δεκεμβρίου που είναι η ημέρα εορτασμού της Παρθένου Μαρίας κατά τους καθολικούς.
Ο καθ. Paredes συμπεραίνει ότι οι συμπτώσεις είναι πολλές. Ισχυρίζεται ότι στην σημαία της ευρωπαϊκής ένωσης μπορούμε να αναγνωρίσουμε το χαμόγελο και την ευγένεια της Παρθένου Μαρίας….υπάρχει έτσι πάντα η πρόκληση να αποδείξουμε με την πράξη και το παράδειγμά μας την αναβίωση των παλαιών χριστιανικών αξιών.
Βλέπουμε ότι στην σημαία της Ε.Ε το σύμβολα του άστρου δεν έχει ξεκάθαρη σημασία. Υιοθετείται ο συμβολισμός της εικόνας της Αποκάλυψης όπου και πάλι το νόημα δεν είναι ξεκάθαρο. Παραπέμπει μεν στην Παρθένο αλλά με έναν τρόπο έμμεσο και ουσιαστικά δεν είναι η Παρθένος αυτό που επιχειρείται να συμβολιστεί.
Το άστρο επίσης δεν έχει συγκεκριμένη σημασία αλλά επιλέγεται έμμεσα. Του δίδεται μια επιπρόσθετη σημασία από αυτήν που προείχε. Το μεν 12 συμβολίζει την πληρότητα, το άστρο όμως τι συμβολίζει; Αυτό μοιάζει να αφήνεται υπονοούμενο. Έτσι το άστρο ως παγκόσμιο σύμβολο αναλαμβάνει τον αυτοπροσδιορισμό του.
Η σημαία του Ισραήλ
Εικόνα 32
Η σημαία του Ισραήλ
Το σύμβολο του αστεριού ήταν δημοφιλές στον μεσαίωνα, μεταξύ των ανώτερων κυβερνητικών υπαλλήλων, από τους Εβραίους και ευγενείς στην Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Δανία. Το εξάκτινο, σκαλιζόταν σε συναγωγές και σε εβραϊκά κείμενα αλλά και σαν διακοσμητικό στοιχείο σε χριστιανικές εκκλησίες.
Είναι αδύνατο να ειπωθεί ακριβώς πότε η εβραϊκή κοινότητα άρχισε να θεωρεί το εξάκτινο αστέρι ως ασπίδα του Δαβίδ. Οι περισσότεροι μελετητές ορίζουν την απαρχή της αντιστοίχισης αυτής σε ένα εβραϊκό βιβλίο για την μαγεία του 12ου αιώνα.
Τα έξι σημεία συμβολίζουν τον κοσμικό κανόνα του Θεού και τις έξι κατευθύνσεις: Βορράς, νότος, ανατολή, δύση, πάνω-κάτω.
Υπάρχουν και άλλες εξηγήσεις στον συμβολισμό του αστεριού του Δαβίδ.
Μια είναι ότι ένα εξάκτινο αστέρι εδράζει την μορφή και αντλεί ουσία από το στερεό κέντρο του. Αυτός ο εσωτερικός πυρήνας αντιπροσωπεύει την πνευματική διάσταση, που περιβάλλεται από τις έξι καθολικές κατευθύνσεις. Στην καββάλα, τα δύο τρίγωνα αντιπροσωπεύουν τα αντίθετα στοιχεία που είναι έμφυτα στον άνθρωπο: καλό-κακό, πνευματικό-υλικό, κ.λ.π....
Τα δύο τρίγωνα αντιπροσωπεύουν επίσης την αμοιβαία σχέση των εβραίων με τον Θεό. Το τρίγωνο που δείχνει "επάνω" συμβολίζει τις καλές πράξεις μας που ανεβαίνουν στον ουρανό, και ενεργοποιούν έπειτα μια ροή της καλοσύνης πίσω κάτω στον κόσμο, που συμβολίζεται από το τρίγωνο που δείχνει “κάτω”.
Μελετητές όπως ο Franz Rosenzweig έχουν αποδώσει βαθιά θεολογική σημασία στο σύμβολο. Παραδείγματος χάριν, σημειώνουν ότι το κορυφαίο τρίγωνο δείχνει προς τα πάνω, προς το θείο, ενώ το χαμηλότερο τρίγωνο προς τα κάτω, προς τον πραγματικό κόσμο. Μερικοί σημειώνουν ότι ο συνδυασμός καθιστά τα τρίγωνα αδιάσπαστα, όπως τους εβραίους. Μερικοί λένε ότι οι τρεις πλευρές αντιπροσωπεύουν τους τρεις τύπους Εβραίων. Ενώ αυτές οι θεωρίες είναι θεολογικά ενδιαφέρουσες, δεν έχουν στερεή ιστορική βάση.
Το σύμβολο των συνδυασμένων ισόπλευρων τριγώνων είναι κοινό στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική, και θεωρείται ότι φέρει καλή τύχη. Εμφανίζεται περιστασιακά σε εβραϊκά έργα τέχνης, αλλά ποτέ ως αποκλειστικά εβραϊκό σύμβολο.
Αυτό το σύμβολο θεωρήθηκε ότι έχει μαγικές δυνάμεις και μπορεί να προστατεύσει από τα κακά πνεύματα. Το σύμβολο χρησιμοποιήθηκε επίσης ως μαγικό από τους Μουσουλμάνους (ως σφραγίδα του Σολομώντα)
Το άστρο του Δαβίδ ήταν για τους Εβραίους διακοσμητικό στοιχείο. Χρησιμοποιήθηκε ως επίσημο εβραϊκό σύμβολο για πρώτη φορά το 1354 όταν δόθηκε στην εβραϊκή κοινότητα στην Πράγα το δικαίωμα να έχει δική της σημαία.
Η σημερινή εποχή
Οι αντιλήψεις στις αρχές του εικοστού αιώνα σχετικά με την σημασία του πεντάκτινου λαμβάνουν συχνά υπ' όψιν τα ιστορικά δεδομένα του δέκατου έκτου αιώνα στα οποία βασίστηκαν οι ταινίες Der Golem(1914), Der Golem und die Tanzerin(1917), Der Golem: Το Wie er in die Welt kam(1920) του Paul Wegener (1874-1948).
Οι ταινίες αφηγούνται το μύθο ενός πήλινου αγάλματος φτιαγμένου από τον ραβίνο Loew κατά τη διάρκεια του δέκατου έκτου αιώνα. Το άγαλμα παίρνει ζωή από έναν έμπορο που το βρίσκει στην ανασκαφή μιας συναγωγής στην Πράγα. Η ιστορία είναι μεταφορά ενός διηγήματος του 1580 όπου ο ραβίνος Loew δημιουργεί τον πήλινο άνθρωπο για να προστατεύσει το εβραϊκό γκέτο από τις διώξεις του αυτοκράτορα Rudolph ΙΙ. Στην εικόνα 23 από την ταινία Der Golem φαίνεται το Golem να φορά στο στήθος ένα πεντάκτινο αστέρι.
Εικόνα 33
Φωτογραφία από την
ταινία Der Golem (1914)
του Paul Wegener (1874-1948).
Εξάκτινο χρησιμοποιεί ο Ingmar Bergman στην ταινία του The Magician (1958). Στην ταινία Metropolis του Fritz Lang (1926) ένα μεγάλο ανεστραμμένο πεντάκτινο βρίσκεται πίσω από την καρέκλα όπου εμψυχώνεται το ρομπότ και ένα ανάγλυφο όρθιο πεντάκτινο, βρίσκεται στην πόρτα του σπιτιού του Rotwang. Εάν αυτές οι χρήσεις είναι καλυμμένος αντισημιτισμός ή έγκυρες αναφορές στον μεσαιωνικό ερμητισμό είναι ένα ερώτημα.
Σε πεζοδρόμια της Αθήνας όχι μόνο κεντρικών αλλά και μικρών δρόμων σε απόμακρες γειτονιές συναντά κανείς παράξενα μεταλλικά καπάκια. Στέκουν εκεί απαρατήρητα για πολλές δεκαετίες. Τέτοια καπάκια υπάρχουν σε όλες τις πόλεις στον κόσμο. Της Αθήνας όμως έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα.. Τα καπάκια αυτά παρόλο πού πολλές φορές καλύπτουν δίκτυα δημόσιας χρήσης είναι διαφορετικά από τα συνηθισμένα που χρησιμοποιούν οι δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες. Κανονικά πρέπει να έχουν τα αρχικά της εταιρείας (π.χ. OTE για τα καπάκια τηλεπικοινωνιών, ΕΥΔΑΠ, για το νερό κ.λ.π...) την ημερομηνία τοποθέτησης ή ακόμα το όνομα και το τηλέφωνο του κατασκευαστή. Αυτό βέβαια δεν ισχύει για κάποια πολυάριθμα παράξενα καπάκια. Αυτά έχουν πάνω τους σχεδιασμένα περίεργα απόκρυφα σύμβολα, κυρίως την πεντάλφα σε πολυάριθμες παραλλαγές. Μερικές φορές δεν καλύπτουν τίποτα. Υπάρχει από κάτω τους απλώς συσσωρευμένη βρώμα πολλών χρόνων.
Την δεκαετία του '90 δόθηκε δημοσιότητα στο θέμα και φάνηκε ότι οι δημόσιες αρχές ήταν απληροφόρητες για την ύπαρξή τους. Το φθινόπωρο 2000, μετά από τη δημοσίευση άρθρου που γράφτηκε στο εβδομαδιαίο περιοδικό Ταχυδρόμος, η ΕΥΔΑΠ δήλωσε ότι δεν είχαν χρησιμοποιήσει ποτέ τέτοια μεταλλικά καπάκια, παρόλο που κάποια κάλυπταν εγκαταστάσεις της.
Εικόνα 34
Ένα από τα καλύμματα
φρεατίων της Αθήνας
με εγχάρακτο το
πεντάκτινο αστέρι.
Πολλές ερωτήσεις προκύπτουν. Ποιος σχεδίασε αυτά τα καπάκια και για ποιο σκοπό; Ποιο σχέδιο βρίσκεται πίσω από τη διανομή και τη τοποθέτησή τους; Γιατί επιλέχτηκε το σχέδιο της πεντάλφα και των παραλλαγών του; Γιατί να υπάρχουν μαγικά σύμβολα στα πεζοδρόμια; Τι δείχνουν ή σηματοδοτούν;
Πέρα από τις ερωτήσεις αυτές όμως ενδιαφέρον έχει η παρατήρηση ότι η φαντασία του σύγχρονου ανθρώπου που γνωρίζει την ύπαρξη αποκρυφιστικής σημασίας της πεντάλφα είτε την χρησιμοποιεί ως σήμα είτε φαντάζεται σκευωρίες ή αποκρυφιστικούς χάρτες και δολοπλοκίες όπου την συναντά.
Οι ψαράδες στη μεσόγειο (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα, Μάλτα και αλλού) ζωγραφίζουν πεντάκτινα αστέρια στις βάρκες. Η πρακτική είναι διαδεδομένη σε όλη περιοχή.
Εικόνα 35
Φωτογραφίες που
λαμβάνονται από
τα μαγικά σύμβολα, από
Frederick Goodman, 1989
Οι λαϊκές παραδόσεις διατηρούν ένα ζωντανό δεσμό με το παρελθόν. Παρόλο που τα ΜΜΕ μας βομβαρδίζουν με την αντίληψη ότι το σύμβολο της πεντάλφα είναι ένα σατανιστικό σημάδι, οι ψαράδες κρατώντας βαθιά στον κόρφο τους την συμβουλή, ποιος ξέρει, ίσως του Πυθαγόρα, συνεχίζουν να ζωγραφίζουν στις βάρκες τις πεντάλφες για προστασία κι εξορκισμό του κακού.
Η σύλληψη της ιδέας για το πρόγραμμα EARTHSTAR έγινε το 1996. Η σκέψη ήταν η θερμοκρασία που παράγεται στην επιφάνεια ενός διαστημικού σκάφους κατά την επανείσοδο του να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία ενός κεραμικού αντικείμενου που θα προκύψει από το κράμα, διαφορετικών δειγμάτων γης. Τα δείγματα θα προέρχονται από χώρες που είτε συμμετέχουν είτε έχουν συμμετάσχει πρόσφατα σε ένοπλη σύρραξη. Το κεραμικό αντικείμενο που θα έρθει από το διάστημα, αναφέρεται μεταφορικά στην ειρήνη. Η επιλογή των περιοχών γίνεται με την χρήση ενός συμβόλου που η σημασία του είναι διεθνική. Συγκεκριμένα με κεντρικό σημείο την Κρήτη, σχηματίζεται ένα πεντάκτινο αστέρι στη γη. Τα σημεία των ακμών του ή οι περιοχές από όπου διέρχεται μία ακτίνα του αστεριού και βρίσκονται ή υπήρξαν σε πρόσφατη πολεμική σύρραξη είναι οι περιοχές από όπου θα ληφθούν τα δείγματα. Η σύγκλιση των ακτινών στην Κρήτη καθώς και το ‘ευτηκτικό’ αντικείμενο που διαμορφώνεται από τα ορυκτά δείγματα που λιώνονται μαζί στο διάστημα χρησιμεύουν ως σύμβολα που δείχνουν τη δυνατότητα ενός ειρηνικού μέλλοντος. Οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσω της τέχνης με σύμβολα που ξεπερνούν τα όρια του χρόνου και των διαφορετικών πολιτισμών. Το πεντάκτινο αστέρι επιλέγεται ως σύμβολό της χρυσής τομής.
Υπάρχει μια ποιητική ποιότητα στην ευτηκτική διαδικασία: το σημείο τήξης για όλα τα συστατικά μαζί είναι χαμηλότερο από αυτό που έχει οποιοδήποτε μεμονωμένο από τα συστατικά. Η αναλογία μπορεί να σχετιστεί με την διαδικασία της ειρήνης: για την ειρήνη, πρέπει να επιστρατευθεί ένα είδος " ευτηκτικής πολιτικής ".
Για τον καλλιτέχνη ως διαστημικό εξερευνητή γράφει στο περιοδικό ‘Leonardo’, ο Roger Malina, αστροφυσικού και συντάκτη άρθρων σχετικά με την τέχνη: "Πρέπει ως είδος, να πάμε στο διάστημα ως λύση στα γήινα προβλήματα αλλά και ως ευκαιρία για ανακαλύψεις και εξερευνήσεις. Η διεπιστημονική τέχνη, που χρησιμοποιεί τη διαστημική τεχνολογία, είναι πρόκληση. Οι τεχνολογικές και φιλοσοφικές πτυχές του έργου πρέπει να είναι σε ισορροπία. Το πρόγραμμα EARTHSTAR καταδεικνύει ζητήματα πολιτικών επιλογών ζωής και θανάτου στη γη και αναδεικνύει την ειρήνη. Το EARTHSTAR είναι ένα πρόγραμμα που κοιτάζει το μέλλον, ενός ειρηνικού πολιτισμού με τη συμμετοχή και συμβολή χωρών που είναι σε ένοπλη σύγκρουση. Σε αυτήν την συμβολική "σύνδεση ουρανού, γης, και ανθρωπότητας" βλέπουμε την δύναμη της τέχνης να αλλάξει τον κόσμο.
Συμπέρασμα
Παρόλο που είναι αρκετά δύσκολο να τεκμηριωθεί ιστορική σχέση στις χρήσεις του άστρου, που συναντάμε στα μήκη και πλάτη της γης, διαπιστώνουμε όμως ότι το μήνυμα που εκπέμπει είναι σταθερό.
Υπάρχει κάποια βαθύτερη αιτία που δίνει σε όλες τις χρήσεις συγγενική ερμηνεία;
Σήμερα το άστρο όσο κι αν δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει είναι σύμβολο πιο κοινό ακόμα κι από τον σταυρό. Υπάρχει παντού γύρω μας και συμβολίζει ποιότητα, ελπίδα, ανωτερότητα κλπ. Αν βγει κανείς από το σπίτι του και μετρήσει πόσες φορές συναντά αυτό το σύμβολο γύρω του θα εκπλαγεί. Ωστόσο υπάρχει μια εμμονή κυρίως από παραθρησκευτικές οργανώσεις να αποδοθεί σατανιστική ταυτότητα ειδικά στην πεντάλφα.
Πίσω από την εστίαση που εμφανίζεται σε τούτο το σύμβολο υπάρχουν αιτίες. Είναι οι νεοπλατωνική ερμηνεία η σωστή που θεωρεί ότι ένα σύμβολο σαν το άστρο έχει αρχετυπική αξία παγκόσμια και αιώνια αναλλοίωτη; Είναι σωστή η ερμηνεία του Γιούνγκ που δίνει στο σύμβολο τον χαρακτήρα μίας λεωφόρου του συλλογικού ασυνείδητου; Είναι μια ψυχαναλυτική θεώρηση πιο ορθή, που θέλει κάθε άνθρωπος να φτιάχνει τα δικά του σύμβολα, επηρεασμένος από το περιβάλλον και το ασυνείδητό του; Όποια ερμηνευτική μέθοδο κι αν επιλέξει κανείς, φτάνει μετά από συλλογισμό στο συμπέρασμα ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, έχει ανάγκη για κάποια ελπίδα. Περιμένει κάποιο σημαντικό γεγονός να σημάνει την εξέλιξή του ανθρώπινου είδους. Άλλοι πιστεύουν ότι αυτό θα προέλθει από θεία δύναμη, άλλοι με κάποια εξωγήινη επαφή, άλλοι μέσω κοινωνικών αλλαγών, άλλοι με συνειδησιακή εξέλιξη. Ο θεός θα φέρει το γεγονός που ελπίζουμε ή ο άνθρωπος;
Το σύμβολο της πεντάκτινου είναι το ποιο κατάλληλο για να συμβολίσει την ελπίδα. Είναι ο μικρόκοσμος του ανθρώπου αυτό που σίγουρα θα φέρει το φως στην γη. Δια μέσου των χεριών του θα γειωθεί ακόμη και η θεία θέληση. Άλλωστε τα περισσότερα από τα δεινά που σήμερα ζητά να αποφύγει, ο ίδιος ο άνθρωπος με την δραστηριότητά του τα έχει δημιουργήσει.
