Το μήλο ως αρχετυπικό σύμβολο

Το μήλο ως καρπός συνδέεται από την αρχαιότητα έως σήμερα με πολλές συμβολικές μυθολογικές  ιστορίες,  με προεξέχουσα αυτή του κήπου των πρωτόπλαστων στον κήπο του Παραδείσου. Το παράδοξο είναι πως το μήλο δεν αναφέρεται ως ο απαγορευμένος καρπός, στην παλαιά διαθήκη. Για ποιό λόγω επικράτησε λοιπόν, το μήλο ως ο απαγορευμένος καρπός;

Ως εισαγωγή στο θέμα θα χρησιμοποιήσω ένα απόσπασμα του  Χρήστου Μαλεβίτση από το  δοκίμιο του “ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ” από το βιβλίο του: “ΤΑ ΜΗΛΑ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ” (1984 Εκδόσεις IMAGO):

«Οι δύο πόλοι, γύρω από τους οποίους στρέφεται το μεγαλείο και το δράμα του ανθρώπου είναι η γνώση και η δύναμη. Αλλά για τον άνθρωπο η δύναμη προέρχεται από τη γνώση. Γι’ αυτό εν τέλει το δράμα παίζεται στο επίπεδο της γνώσης. Η κοσμοϊστορική σημασία της γνώσης έγινε αντιληπτή από τα πανάρχαια χρόνια. Γι’ αυτό, τόσο το πνεύμα του Ισραήλ όσο και της Ελλάδος, έθεσαν το ζήτημα στο υψηλό επίπεδο της ρήξεως του ανθρώπου με το θείο. Και έχομε στη Βίβλο την εκμύθευση του δέντρου της γνώσεως, ενώ στην Ελληνική μυθολογία έχομε την εκμύθευση της αρπαγής της φωτιάς από τους θεούς, με αυτουργό τον Προμηθέα. Τονίζω και πάλι πως αυτοί οι δύο ευφυείς και βαθυνούστατοι λαοί αντελήφθησαν την κοσμοϊστορική σημασία της γνώσεως. Η γνώση δεν είναι ένα απλό συμβάν ανάμεσα στα άλλα. Είναι το κατ’ εξοχήν συμβάν της υπάρξεως. Πάντως και στις δύο περιπτώσεις το θείο ήταν αντίθετο. Διότι η γνώση αυτονομεί τον άνθρωπο και τον απομακρύνει από το θείο. Δεν πρέπει να αντιμετωπίσομε το ζήτημα ρηχά και να πούμε πως οι Θεοί εκπροσωπούν δυνάμεις “αντιδραστικές”, που απεχθάνονται την πρόοδο. Μας είναι πιο χρήσιμο να εννοήσουμε πως η αντίθεση συμβαίνει στο βάθος του πνεύματος, συνεπώς και οι δύο ροπές είναι εξίσου έγκυρες. Και αν ο κίνδυνος από τη γνώση δεν ήταν ορατός εδώ και χιλιάδες χρόνια, από τότε που ζει ο μύθος, τώρα πλέον είναι ορατός διά γυμνού οφθαλμού. Η γνώση απειλεί σύμπασα τη ζωή του πλανήτη. Ιδού που οι φόβοι της θεότητας, δηλαδή της έσχατης εσωτερικότητας, πηγαίνουν να επαληθευθούν».

Το μήλο είναι ένας καρπός τον οποίο τον συναντούμε πολύ συχνά και στην αρχαία Ελληνική μυθολογία. Ας ξεκινήσουμε από τον Πλάτωνα. Αναφέρει λοιπόν ο Πλάτωνας για τον αρχετυπικό άνθρωπο :

«… υπήρχε λοιπόν τότε το ανδρόγυνο, που και στην εμφάνιση και στο όνομα

Το ωραιότερο πράγμα που μπορούμε να αισθανθούμε είναι το μυστήριο - Albert Einstein.

 

Καθένας από εμάς βρίσκεται εδώ για μια σύντομη διαμονή. Δε γνωρίζει για ποιο σκοπό, αν και μερικές φορές το διαισθάνεται. Αλλά από τη σκοπιά της καθημερινής ζωής, χωρίς να πηγαίνουμε βαθύτερα, υπάρχουμε για τους συνανθρώπους μας – πρώτιστα γι αυτούς που από τα χαμόγελά τους και την καλή τους κατάσταση εξαρτάται η ευτυχία μας και έπειτα για όλους αυτούς τους άγνωστους σε μας προσωπικά, με τις τύχες των οποίων όμως είμαστε δεμένοι μέσω δεσμών συμπάθειας.

Εκατοντάδες φορές καθημερινά υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι η εσωτερική και η εξωτερική ζωή μου εξαρτώνται από την εργασία άλλων ανθρώπων, ζωντανών και νεκρών, και πως πρέπει να προσπαθήσω να δίνω στον ίδιο βαθμό που έχω δεχτεί και ακόμα δέχομαι.

Τα ιδανικά που μου φώτισαν το δρόμο και που κάθε στιγμή μου έδιναν κουράγιο για να αντιμετωπίσω τη ζωή ευδιάθετα υπήρξαν η Αλήθεια, η Καλοσύνη και η Ομορφιά. η δύναμη πάντα προσελκύει ανθρώπους ευτελούς ηθικής και πιστεύω ότι είναι ένας αμετάβλητος κανόνας όπου οι αχρείοι διαδέχονται τους τυράννους.

Χωρίς την έννοια της αδελφότητας με ανθρώπους με παρόμοιες σκέψεις, τη φροντίδα για το αντικειμενικό, το αιώνια απραγματοποίητο στο χώρο της τέχνης και της επιστημονικής έρευνας, η ζωή θα μου φαινόταν άδεια. Οι καθημερινοί στόχοι της ανθρώπινης προσπάθειας – περιουσία, επιφανειακή επιτυχία, πολυτέλεια- πάντοτε μου φαίνονταν περιφρονητέοι. Ο ηρωισμός κατά διαταγή, η βία χωρίς νόημα και όλη η μολυσματική ανοησία που συμβαδίζει με τ’ όνομα του πατριωτισμού – πόσο τα απεχθάνομαι!

Το ωραιότερο πράγμα που μπορούμε να αισθανθούμε είναι το μυστήριο. Είναι το θεμελιώδες συναίσθημα που κυριαρχεί στην αληθινή τέχνη και την αληθινή επιστήμη. Αυτός που δεν το γνωρίζει και δεν μπορεί να το θαυμάσει ούτε να νιώσει δέος είναι σαν ένας νεκρός, ένα σβησμένο κερί. Η εμπειρία του μυστηρίου – ακόμη και αναμεμειγμένη με φόβο- ήταν αυτή που γέννησε τη θρησκεία.

Η γνώση της ύπαρξης ενός πράγματος ενός πράγματος στο οποίο δεν μπορούμε να εισχωρήσουμε, η γνώση των εκδηλώσεων του βαθύτερου λόγου και της πιο ακτινοβολούσας ομορφιάς, που η λογική μας έχει πρόσβαση μόνο στις πιο στοιχειώδεις μορφές τους, αυτή η γνώση και αυτή η συγκίνηση είναι που αποτελούν την πραγματική θρησκευτική στάση.

Ένας άνθρωπος που θα εξακολουθούσε να ζει και πέρα από το φυσικό του θάνατο είναι επίσης έξω από την αντίληψη μου, και ούτε θέλω να συμβεί διαφορετικά. Τέτοιες αντιλήψεις αρμόζουν στους φόβους ή τον παράλογο εγωισμό των μικρόψυχων. Για μένα είναι αρκετό το μυστήριο της αιωνιότητας της ζωής και ο πόθος της θαυμάσιας δομής της πραγματικότητας, μαζί με την προσπάθεια να καταλάβω ένα μέρος, όσο μικρό και αν είναι, της λογικής που διέπει τη φύση.

Albert Einstein : “ Πώς βλέπω τον κόσμο”