Σε καταστάσεις κοινωνικής νηνεμίας τα ήθη διατηρούν τη συνοχή, τα στερεότυπα διαιωνίζουν ορθές ή λανθασμένες ερμηνείες και οι πολιτικές παραδοχές συντελούν στη διατήρηση της τάξης. Πριν από την οικονομική κρίση προηγήθηκε μία κρίση αξιών: Η κανονικότητα του καπιταλισμού, η οποία ελέγχει και προσδιορίζει τα μέσα παραγωγής, το χρόνο των εργαζομένων, αλλά και τον τρόπο διαβίωσης, έχτισε μία καταναλωτική φενάκη πάνω στην οποία η αστική τάξη (ή όσοι φαντασιώνουν πως ανήκουν σε αυτή) εδραίωσε τις ελπίδες της. Φυσικά τα κέρδη διέφυγαν προς τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, ενώ διέλαθε της προσοχής η μετατόπιση προς ανοίκειες κανονικότητες δανεισμένες από κοινωνίες που ευημερούν. Οι κοινωνικές επιθυμίες ρυθμίζονται από τη συλλογική τάξη, η οποία ορίζει τους σκοπούς προς τους οποίους οι άνθρωποι οφείλουν να προσαρμόσουν την συμπεριφορά τους. Όταν η συλλογική τάξη διασπάται εμφανίζονται «επηρμένες φιλοδοξίες», οι οποίες, προκειμένου να εκπληρωθούν, καταλύουν τους παραδοσιακούς ρυθμιστικούς κανόνες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ανομία παρουσιάζεται ως θεμιτό μέσο για την έξοδο από την κρίση.
Τα κυρίαρχα κοινωνικά στρώματα τεχνηέντως σχεδιάζουν τις αξίες μιας κοινωνικής πραγματικότητας, τις διδάσκουν στα σχολεία, καθορίζοντας το αναλυτικό πρόγραμμα ή ισοπεδώνοντας τις δομές του εκπαιδευτικού συστήματος και τις επιβάλλουν μέσα από την υποβάθμιση της ποιότητας των ΜΜΕ. Οι αξίες αυτές δεν βιώνονται με τον ίδιο τρόπο απ' όλους τους πολίτες: Η διαφοροποίηση αυτή εξαρτάται από την ευκαμψία του καθενός και τις αντίστοιχες δυνατότητές που νομίζει ότι θα του παρέχει το σύστημα. Είναι αποτέλεσμα μιας περίπλοκης διαδικασίας αξιολόγησης των προσωπικών του δεξιοτήτων, των διατιθέμενων μέσων και της εκτίμησης του οφέλους και του αντίστοιχου κόστους. Φυσικά, η προηγούμενη γενιά πέρασε στα σημερινά παιδιά την αίσθηση πως όλα είναι δυνατά, πως η κοινωνική άνοδος δεν χτίζεται σταδιακά, αλλά προσφέρεται ευκαιριακά, δεν βασίζεται στην προσωπική αξία, αλλά στην ικανότητα αξιοποίησης των συγκυριών. Πριν από κάθε κρίση το εφήμερο και το πρόσκαιρο αντικαθιστούν το μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για το μέλλον. Η ατομική βιογραφία προτάσσεται ως σημαντικότερη από τη συλλογική και η ευτυχία καθορίζεται βάσει υλιστικών αποκλειστικά κανόνων.
Κάθε οικονομική κρίση όμως έχει και η ίδια την κανονικότητά της: προβλέπεται από τους προνομιούχους, πλήττει τα μεσαία στρώματα και εξουθενώνει ή περιθωριοποιεί τους αδύναμους. Οι κοινωνικά αποκλεισμένοι χάνουν παντελώς την επαφή με τον κοινωνικό ιστό, την πρόσβαση στους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς πόρους και οι απόγονοι τους καλούνται να ξεχρεώσουν εντόκως οικονομικά ή πολιτιστικά δάνεια, τα οποία ποτέ οι ίδιοι δεν καρπώθηκαν. Η κρίση είναι η εμπύρετη κατάσταση μιας κοινωνίας, που είτε θα οδηγήσει στην κάθαρση είτε στην πλήρη αποσάθρωση, αλλά σε κάθε περίπτωση θα προκαλέσει μεταβολή. Στο στάδιο αυτό οι αργυραμοιβοί των ιδανικών θα παρουσιαστούν ως σωτήρες. Η διέξοδος όμως βρίσκεται πάντα μέσα στο σύστημα κι όχι έξω από αυτό.
Εντούτοις, ας μη λησμονούμε τον ιαματικό χαρακτήρα της κρίσης. Ο βόρβορος μπορεί να αποτελέσει το λίπασμα, που θα θρέψει το νέο κοινωνικό φυντάνι. Η ανάγκη και η ανέχεια που ξεριζώνει τον αναίτιο ευδαιμονισμό της μεταπολεμικής Ελλάδας, πάνω στον οποίο δομήθηκε μία απερίγραπτη συλλογική έπαρση, μπορούν να κινητοποιήσουν νέες δυναμικές, να αναδείξουν το αδοκίμαστο, να εξιλεώσουν την κοινωνική αδικία και να αναπροσαρμόσουν τις προτεραιότητες. Κανονικά η μετά κρίσεως εποχή είναι καθαγιασμένη από την προσπάθεια των αθώων να την υπερβούν. Η εμπειρία όμως διαρκεί μόνο μία γενιά. Η επόμενη θέτει τα θεμέλια για την επόμενη κρίση, που συνήθως είναι πιο άτεγκτη και διαθέτει αντισώματα στις προηγούμενες λύσεις.
Ευστράτιος Παπάνης
Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου
Έξι ελληνικές λέξεις 
Η Ελλάδα ως λίκνο του δυτικού πολιτισμού είναι και η «μητέρα» των λέξεων που είναι απαραίτητες για την λειτουργία μιας ελεύθερης χώρας. Και οι 28 χώρες που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να είναι δημοκρατίες και η λέξη «δημοκρατία» (democracy) προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «δήμος» (demos στα αγγλικά) που σημαίνει οι κοινοί άνθρωποι και κράτος που σημαίνει δύναμη ή εξουσία. 
Η πολιτική είναι η επιστήμη και η τέχνη της διοίκησης των πολιτών, σύμφωνα με το λεξικό Merriam-Webster. Αν και υπάρχει, όμως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αμφότερα τα όργανα έχουν περιορισμένη εξουσία επί των υποθέσεων των κρατών-μελών της ΕΕ οι οποίες κυβερνώνται από ένα ευρύ φάσμα δικών τους πολιτικών κομμάτων. Υπάρχουν κόμματα κομμουνιστικά, σοσιαλιστικά, της οικολογίας, συντηρητικά και υπέρσυντηρητικά αλλά και για όσους επιθυμούν να υπερασπιστούν διάφορα «περιφερειακά ζητήματα». Η ελληνική λέξη «πόλη» (polis) είναι όχι μόνο ένας γεωγραφικός προσδιορισμός αλλά σημαίνει και κοινότητα γι' αυτό, όπως εξηγούν οι συντάκτες του CNN υπάρχουν στην αγγλική γλώσσα οι λέξεις metropolis, police κα. 
Η ηθική αποτελεί ένα μέρος της φιλοσοφίας που ασχολείται με το τι είναι ηθικά σωστό ή λάθος, όπως αναφέρουν οι συντάκτες μεταφέροντας την ερμηνεία του λεξικού που χρησιμοποιούν. Η λέξη έχει τις ρίζες της στην ελληνική λέξη «ήθος» ενώ όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι - Πλάτωνας, Σωκράτης, Αριστοτέλης- σκέφτονταν επίμονα για το τι συνιστά μια καλή ή κακή συμπεριφορά. 
Ένας παράλογος ή ανεξήγητος φόβος ενός αντικειμένου ή μιας κατάστασης χαρακτηρίζεται ως «φοβία» (phobia) και φυσικά προέρχεται από την ελληνική λέξη «φόβος». Και υπάρχει αρκετός φόβος για το τι έπεται στην περίπτωση της Ελλάδας και του οικονομικού δράματος που βιώνει. Οι οικονομολόγοι διαφωνούν για το τι θα ήταν καλύτερο για τις αγορές, τον ελληνικό λαό ή και τις δύο πλευρές. 
Το λεξικό Merriam-Webster ορίζει την «πληθώρα» (plethora) ως ένα ποσό πολύ μεγαλύτερο από αυτό που είναι απαραίτητο, αναγκαίο. Η αρχικά ελληνική λέξη σημαίνει πληρότητα (fulness). H ευρωζώνη είναι γεμάτη από χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία με οικονομίες ισχυρές και ευημερούσες που προσδίδουν δύναμη στο ευρωπαϊκό νόμισμα. Αλλά η ευημερία δεν είναι κάτι κοινό δηλ. σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης. Η Ισπανία, η Πορτογαλία και σίγουρα η Ελλάδα έχουν δει το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών να πέφτει από το 2010, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ. 
Στέλιος Ράμφος: Ο Στέλιος Ράμφος παρουσιάζοντας το βιβλίο του Καλλίπολις Ψυχή διαβάζει την Πολιτεία του Πλάτωνος με φόντο την Ελλάδα της κρίσης. Αν ο προορισμός του ανθρώπου υποστηρίζει ο Πλάτων, είναι μια πνευματική εξύψωση, πρέπει στο επίπεδο αυτό η εξουσία να ρυθμιστεί, εκεί πρέπει να μπορεί να ανταποκριθεί. Μιλάμε πάντα για μια ουτοπία αλλά ουτοπία που έχει στοιχεία υψηλού ρεαλισμού όσον αφορά τις μεγάλες γραμμές ενός προβλήματος, και γιαυτό άλλωστε η Πολιτεία είναι το βιβλίο που είναι.
22.14 Οι υλικές ανάγκες, δεν συζητείται αυτό το πράγμα, είναι πρωτίστης σημασίας για την κοινωνία, αν δεν φάμε πεθαίνουμε, δεν μπορούμε να το αμφισβητήσουμε αυτό. Όμως το σκεπτικό αυτό το Πλατωνικό σημαίνει λέω εγώ, νομίζω εγώ, ότι η κοινωνία δεν ταυτίζεται με την υλικότητά της, δηλαδή από τη στιγμή που αναγνωρίζω ότι οι υλικές ανάγκες είναι σπουδαίο και αναπόφευκτο αλλά τις βάζω δεύτερες, ας πούμε η τρίτες, δεν μας ενδιαφέρει, αυτό, αυτό σημαίνει ότι δεν ταυτίζω την ουσία μιας κοινωνίας με την υλικότητά της. Δηλαδή λέω ότι μια κοινωνία ας πούμε ότι αυτό λέει ο Πλάτων, δεν συγκροτείται από τον όγκο των υλικών της στοιχείων με τρόπο καθοριστικό, όχι ότι δεν συμμετέχουν αυτά, δεν συγκροτείται με τρόπο καθοριστικό. Υπάρχει ένα τέτοιο παράδειγμα στον τρόπο της ζωής και της εκφράσεως των ανθρώπων που μας το βεβαιώνει; Υπάρχει. Ένα άγαλμα δεν συγκροτείται από τον όγκο του μαρμάρου του, ένας Παρθενών δεν συγκροτείται από τον όγκο του μαρμάρου του, συγκροτείται από την ομορφιά του. Το συστατικό στοιχείο, το δεύτερο στοιχείο, είναι πρώτο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να καταλάβουμε εδώ και το σκεπτικό του Πλάτωνος. Το γεγονός ότι ιεραρχεί παραδοξολογικά ο Πλάτων την δομή ας πούμε της κοινωνίας με ένα τρόπο, που ενώ λαμβάνει υπ όψιν τα υλικά δεδομένα δεν τα βάζει πρώτα σημαίνει ότι αντιλαμβάνεται την έννοιαν της πόλεως όχι με όρους φύσεως, γιατί πράγματι εκεί που κυριαρχεί η φύσις, εκεί όντως προέχει το αναγκαίο στοιχείο, αλλά η πόλις είναι το πέρα από τη φύση, αλλά στη φύση η ισορροπία επέρχεται δια αλληλοσφαγής. Τι γίνεται στην πόλη που το ζητούμενο το μεγάλο είναι η ειρήνη και η συνύπαρξη; Επομἐνως η σύστασις της πόλης με τέτοιους όρους δεν μπορεί να έχει να κάνει με τις ανάγκες, έχει να κάνει με την ανθρώπινη ουσία που θέλει να διαπλάσει η πόλις, και που είναι μια ουσία ζώων που